MANITIUS ANDRZEJ, prorektor Akademii Medycznej w Gdańsku

Wersja z 17:27, 29 sie 2022

ANDRZEJ MANITIUS (15 I 1927 Pabianice – 8 X 2001 Gdańsk) lekarz nefrolog, prorektor Akademii Medycznej w Gdańsku (AMG). Pochodził z rodziny lekarskiej. Podczas II wojny światowej przebywał w rodzinnych Pabianicach, następnie w Warszawie, gdzie pracował i uczył się w ramach tajnych kompletów. Był harcerzem Szarych Szeregów, następnie żołnierzem Armii Krajowej (pseudonim „Skała”). W randze starszego strzelca brał udział w powstaniu warszawskim, był jeńcem Stalagu X B Sandbostel. Po uwolnieniu podjął studia medyczne na uniwersytecie w Liége (Belgia). W 1947 powrócił do Polski, w Gdańsku kontynuował studia na Wydziale Lekarskim Akademii Lekarskiej (od 1950 AMG). Od 1948 zastępca asystenta w Zakładzie Chemii Fizjologicznej, po ukończeniu studiów w 1952 asystent i starszy asystent. Jednocześnie od 1952 wolontariusz w II Klinice Chorób Wewnętrznych AMG. Od 1956 kandydat nauk (doktor nauk medycznych) na podstawie pracy Zawartość potasu w surowicy krwi ludzi zdrowych: normy, wpływ różnych warunków fizjologicznych, właściwy sposób pobierania krwi i przygotowania surowicy (promotor: prof. Włodzimierz Mozołowski).

Od 1956 do 1970 zatrudniony był w II Klinice Chorób Wewnętrznych AMG. Od 1963, na podstawie dorobku i rozprawy Niedobór potasu i jego wpływ na zdolność zagęszczania moczu (druk: „Acta Biologica et Medica”, t. 7) docent habilitowany. Po zmianie struktury organizacyjnej uczelni i utworzeniu Instytutów, od 1 X 1970 kierownik Kliniki Chorób Nerek i jednocześnie do 1978 zastępcą dyrektora Instytutu Chorób Wewnętrznych do spraw Dydaktyki. Był twórcą gdańskiej szkoły nefrologii i jednej z pierwszych w Polsce klinik nefrologicznych dysponujących możliwościami wykonywania wszystkich, nawet najbardziej skomplikowanych procedur związanych z tą dyscypliną. Od 1973 profesor (tytularny), od 1 V 1980 profesor zwyczajny AMG. W latach 1978–1981 był prorektorem AMG do spraw Nauki i Inwestycji, w 1985–1991 (przez dwie kadencje) dyrektorem Instytutu Chorób Wewnętrznych. Kliniką Chorób Nerek kierował do 1992, kiedy ze względów zdrowotnych przeszedł na emeryturę.

Jego zainteresowania naukowe koncentrowały się początkowo na zagadnieniach gospodarki wodno–mineralnej w ustroju, następnie na zagadnieniach nefrologii klinicznej i doświadczalnej. Zajmował się badaniem zdolności zagęszczania moczu oraz wpływami na tę funkcję różnych czynników oraz metodami izolacji błon komórkowych z kory nerek, jak również aktywnością Na-K-ATPazy w nerkach i jej zależnością od transportu cewkowego sodu. Był miedzy innymi autorem rozdziałów w podręcznikach dla studentów kierunków medycznych i lekarzy, między innymi w Nauka o chorobach wewnętrznych (Warszawa 1978), Choroby wewnętrzne (Warszawa 1982), Choroby nerek (Warszawa 1976). Był współautorem, z synem Jackiem, pierwszej polskiej monografii o diuretynach: Leki moczopędne i ich zastosowanie kliniczne (Warszawa 1982).

Był inicjatorem działalności pierwszego w północnej Polsce, a jednocześnie jednego z pierwszych w kraju, ośrodka dializ, powstałego w 1964. W 1980, wspólnie z Jerzym Dybickim, kierownikiem I Kliniki Chirurgii Ogólnej AMG, zainicjował program transplantacji nerek w Gdańsku. Przez wiele lat kierował Zespołem Transplantologicznym. Prowadził szkolenia podyplomowe dla lekarzy z nefrologii, podkreślając jednak zawsze nadrzędne znaczenie interny. Pod jego kierunkiem kilkudziesięciu lekarzy zdobyło specjalizację z zakresu chorób wewnętrznych oraz nefrologii.

Odbył sześć staży naukowych w Stanach Zjednoczonych, między innymi w Yale University Medical School, jako stypendysta fundacji Rockefellera i Harvard University Medical School (październik 1975 – 31 III 1976) wygłaszał referaty w Wielkiej Brytanii, Kanadzie, Włoszech, Szwecji, Niemczech, Francji, Rosji, Czechach i Rumuni. Brał udział w zjazdach i konferencjach naukowych w kraju i zagranicą, między innymi jako delegat Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej w IX Kongresie Europejskiego Towarzystwa Dializy i Transplantacji (European Dialisis and Transplant Association) we Florencji (czerwiec 1972), jako delegat Polfy i Ciechu w sympozjum poświęconym polskim lekom w Bukareszcie (grudzień 1972), w Instytucie Urologii w Kijowie (listopad 1974), w Międzynarodowym Sympozjum Nefrologicznym w Bratysławie (1976), w I Międzyuczelnianym Sympozjum Akademii Medycznej w Gdańsku i I Leningradzkiego Instytutu Medycznego im. (4–7 X 1977), w XVII Europejskim Kongresie Dializy i Transplantologii w Pradze (czerwiec 1980), w XV Kongresie Chorób Wewnętrznych w Hamburgu (sierpień 1980), w XXII Kongresie Europejskiego Stowarzyszenia Dializy i Transplantacji (EDTA) w Brukseli (czerwiec 1986), w II Kongresie Europejskiego Stowarzyszenia Transplantacji Narządów (ESOT) w Monachium (listopad 1986), w III Kongresie Europejskiego Towarzystwa Transplantologicznego w Goteborgu w Szwecji (9–15 VI 1987), w XXIV Kongresie Europejskiego Towarzystwa Nefrologicznego w Berlinie Zachodnim (25–29 VI 1987), w XXV Kongresie Europejskiego Towarzystwa Dializy i Transplantacji w Madrycie (5–8 IX 1988), w II Medycznym Uniwersytecie w Szanghaju jako profesor wizytujący w ramach współpracy międzyuczelnianej (13–23 III 1989). W 1975 i 1979, w ramach współpracy z I Instytutem Medycznym im. Pawłowa, przebywał w Leningradzie. W tym okresie był oddelegowany przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej do nawiązania współpracy naukowej z Instytutem Chorób Wewnętrznych w Szwecji. We wrześniu 1984 odbył dziesięciodniowy wyjazd naukowy do Libii w celach konsultacyjno-instruktażowych.

Był prezesem Oddziału Gdańskiego Polskiego Towarzystwa Internistów Polskich, wiceprezesem Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Nefrologicznego oraz wiceprzewodniczącym Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Nefrologicznego (od 1983), zastępcą przewodniczącego i wiceprzewodniczącym (od 1987) Komisji Nefrologicznej Komitetu Patofizjologii Klinicznej Wydziału VI Polskiej Akademii Nauk, przewodniczącym Krajowego Zespołu Specjalistycznego do spraw Nefrologii (od 1984). Członek Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej do Spraw Kadr Naukowych powołany przez Prezesa Rady Ministrów (1973, 1979), nadzoru krajowego z zakresu chorób wewnętrznych, członkiem Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia i Opieki Społecznej (od 1986), Komitetu Nagród Państwowych (1988–1991), International Society of Nephrology (od 1972), European Dialysis and Transplant Association American Federation for Clinical Research (od 1970) i New York Academy of Sciences (od 1982). Wchodził w skład kolegiów redakcyjnych czasopism „Polskie Archiwum Medycyny Wewnętrznej”, „Polski Tygodnik Lekarski”, „Materia Medica Polona”, „Nowosti Farmacji i Mediciny”. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim (1973) i Krzyżem Oficerskim (1984) Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1986), Medalem 30-lecia (1975) i 40-lecia (1986) Akademii Medycznej w Gdańsku (1975), Medalem „Zasłużonemu Akademii Medycznej w Gdańsku” (1980), Medalem 40-lecia Polski Ludowej (1986), odznakami „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej” (1973), „Za Szczególne Zasługi dla Rozwoju Województwa Bydgoskiego” (1979), „Za Wzorową Pracę w Służbie Zdrowia” (1980). Członek honorowego Polskiego Towarzystwa Nefrologicznego, otrzymał tytuł „Zasłużony Nauczyciel PRL” (1983).

Otrzymał nagrodę indywidualną I stopnia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej za działalność dydaktyczno-wychowawczą i organizacyjną (1975), nagrodę zespołową II stopnia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej za osiągnięcia dydaktyczno-wychowawcze w postaci opracowania monografii noszącej tytuł Środki moczopędne i ich kliniczne zastosowanie (Gdańsk 1977, nagroda przyznana w 1978), nagrodę I stopnia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej za szczególnie ważne i twórcze wyniki w zakresie osiągnięć dydaktycznych i wychowawczych (1980), nagrodę specjalną I stopnia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej za szczególne osiągnięcia w pracy na rzecz ochrony zdrowia i pomocy społecznej (1988), nagrodę Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej za całokształt osiągnięć (1992). Z okazji 30-lecia rozpoczęcia przez niego dializoterapii na terenie północnej Polski, poświęcono mu w 1994 jeden z numerów czasopisma „Polskie Archiwum Medycyny Wewnętrznej”.

Żonaty, ojciec Jacka, nefrologa i profesora. Pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Sopocie. 3 XII 2011, w czasie sesji naukowej zorganizowanej z okazji 40-lecia działalności Kliniki Chorób Nerek, w sali wykładowej im. profesora Stanisława Wszelakiego Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, odsłonięta została poświęcona mu tablica pamiątkowa. SeKo PP

Bibliografia:
Forycki Zdzisław, Krupa-Wojciechowska Barbara, Instytut Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej w Gdańsku w latach 1970–1980, „Annales Academiae Gedanensis”, t. 11, 1981, s. 319-322.
Kronika, opracowali między innymi Eugeniusz Sieńkowski, Aleksandra Habina, „Annales Academiae Gedanensis”, t. 8–23, 1978–1993.
Ostrowski Janusz, Rutkowski Bolesław, Poczet Członków Honorowych Polskiego Towarzystwa Nefrologicznego, cz. 8: Profesor Andrzej Manitius, „Forum Nefrologiczne”, t. 7, 2014, nr 3, s. 209-213.
Rutkowski Bolesław, Andrzej Manitius (1927–2001). Wybitny klinicysta, wnikliwy i krytyczny badacz, doskonały nauczyciel, „Nefrologia i Dializoterapia Polska”, t. 5, 2001, nr 4, s. 249- 250.
Rutkowski Bolesław, Andrzej Manitius (1927–2001), „Annales Academiae Gedanensis”, t. 32, 2002, s. 473-475.
Rutkowski Bolesław, Andrzej Manitius, „Polskie Archiwum Medycyny Wewnętrznej”, t. 92, 1994, nr 3, s. 203-206.