KÖHNE-JASKI PAUL, kupiec

Wersja z 06:34, 24 sie 2022

Epitafium Paula Köhne-Jaskiego, jego syna Paula i wnuków Heinricha, Paula, Marka i Jacoba, kościół Najświętszej Marii Panny w Gdańsku (obraz, przedstawiający fundatorów epitafium: Israela Köhne-Jaskiego i Andreasa Köhne-Jaskiego, zaginął po 1945

PAUL KÖHNE-JASKI (Jaschke; około 1492 – 9 VII 1564 Gdańsk), kupiec wyznania kalwińskiego, właściciel firmy handlu bursztynem. Syn zapewne przybyłego na Pomorze kupca węgierskiego Jana oraz poślubionej przez niego w 1490 Barbary z domu Nissinska. Analfabeta. W Gdańsku od 1519, pracował jako rzemieślnik przy obróbce bursztynu, po 1525 zajmował się wyłącznie jego skupem i sprzedażą.

W styczniu 1525, po kryzysie w mieście i usunięciu dotychczasowej gdańskiej Rady Miejskiej (zob. Eberhard Ferber, reformacja), był jednym z trzech wybranych przez cechy członków gdańskiego poselstwa, mającego na dworze króla polskiego Zygmunta I Starego bronić zasadności wyboru nowej Rady.

18 XII 1533 wraz z Wincentym Anholtem i Georgiem Borkem uzyskał od księcia pruskiego Albrechta I Hohenzollerna dziedziczny przywilej dający im monopol (za skromną opłatą) na wybieranie na całym wybrzeżu Morza Bałtyckiego w Prusach Książęcych trzech gatunków bursztynu: bastardu, kamienia wirowatego i kamienia zwykłego. Wobec niezadowolenia gdańskich bursztynników (którym do produkcji nie wystarczał surowiec pozyskiwany na Mierzei Wiślanej, zob. bursztyn bałtycki), w 1538 wstrzymał dostawy. W konsekwencji zmusił członków gdańskiego cechu bursztynników do przyznania mu monopolu na sprzedaż gotowych wyrobów wyprodukowanych z dostarczonego przez siebie surowca. Starania Rady Miejskiej Gdańska u księcia Albrechta o dostarczanie bursztynu i innym gdańszczanom nie przyniosły rezultatów. W 1546 uzyskał od Rady Miejskiej, za 1100 marek rocznie, pozwolenie na pozyskiwanie bursztynu z wybrzeża Zatoki Gdańskiej, które wygasło w 1555.

Przed 1550 spłacił wspólników i uzyskał kolejny przywilej księcia Albrechta, dający monopol na sprowadzanie bursztynu z Prus Książęcych tylko dla siebie i swoich potomków. Monopol ten utrzymał się do 1642. W 1548 uzyskał szlachectwo od cesarza Karola VI (herb: lew wspięty trzymający w łapach maczugę). Wchodził w skład zarządu szpitala miejskiego, Lazaretu przy Bramie Oliwskiej. Od 1538 starszy Bractwa Strzeleckiego św. Erazma, w 1559 czynił fundacje na rzecz wyposażenia kaplicy Bractwa w kościele Najświętszej Marii Panny (NMP).

Od 1519 żonaty był z Dorotheą (około 1495 – 1537 Gdańsk, pochowana w kościele NMP), córką kupca Nicolausa Rosenberga, przybyłego w 1490 do Gdańska, i Barbary Ehler. Doczekał się z tego związku dziesięciorga dzieci, z których sześcioro zmarło w dzieciństwie lub nie założyło rodziny. Z drugiego małżeństwa, zawartego około 1540 z Margarethą (pochowaną 1554 w kościele NMP), córką Wessela Ottinghusena, doczekał się sześciorga dzieci, z których troje nie przeżyło dzieciństwa.

Jego najstarszym synem był Georg (Gregor), spadkobiercą firmy został młodszy syn Paul II (29 VI 1535 – 11 I 1585), dziewiąte dziecko z pierwszego małżeństwa, studiujący w 1557 w Bolonii i Pawie, od 1571 ławnik Głównego Miasta, od 1581 rajca, w 1582 sędzia, opiekun gdańskiego cechu bursztynników, od 15 XII 1560 żonaty z Dorotheą, córką ławnika Johanna Zimmermana. Z pierwszego małżeństwa pochodzili też: syn Johann (1526 – 1 IX 1578 Królewiec), studiujący prawo w latach 1544-1546, radca sądowy dworu elektorskiego, od 17 VI 1560 żonaty z poślubioną w Królewcu Barbarą, córką tamtejszego ławnika Petera Schmittnera; trójka ich dzieci po osiągnięciu samodzielności powróciła od Gdańska; kolejny syn Georg (1533 – 26 V 1581 Gdańsk), kupiec, członek Zakonu Rycerzy Świętego Grobu, ożeniony w Gdańsku w 1563 z Anną, córką Bartholomeusa Lemcke, z którą miał ośmiu synów, z których tylko dwóch doczekało się potomstwa; córka Gertrud, która w 1540 poślubiła Erasmusa Schumanna (zm. 1571), rajcę chojnickiego.

Z drugiego małżeństwa pochodzili: córka Elisabeth (1545 – 20 IX 1564 na dżumę), która poślubiła 1562/1563 Bernharda Thiela, córka Sybilla (ur. 1547), która wyszła za mąż w 1567 za Georga Neubauera, syn Andreas, który około 1565 ożenił się z Anną, córką Andreasa van den Water.

Pochowany w Kaplicy Bractwa Strzeleckiego św. Erazma w kościele NMP. W 1628 na zlecenie wnuków i synów Paula II: Israela Köhne-Jaskiego i Andreasa Köhne-Jaskiego, Abraham van den Block wykonał epitafium upamiętniające ich dziadka i ojca oraz wcześniej zmarłych braci Heinricha, Paula, Marka i Jacoba. BŚ JANSZ

Bibliografia:
Duisburg Friedrich Carl Gottlieb von, Versuch einer historisch-topographischen Beschreibung der freien Stadt Dantzig, Danzig, 1816, s. 234.
Mincer Franciszek, Koene-Jaski Paweł (ok. 1492–1564), w: Polski Słownik Biograficzny, t. 13, 1967/1968, s. 256-257.
Schwarz Friedrich, Köhne-Jaski Georg, w: Altpreußische Biographie, Bd. I, Marburg/Lahn, 1974, s. 348.
Schwarz Friedrich, Göbel Kaspar, w: Altpreußische Biographie, Bd. I, Marburg/Lahn, 1974, s. 218.
Trzoska Jerzy, Jaski Paweł, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 2, Gdańsk 1994, s. 305-306.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.-18. Jahrhundert, Klausdorf/Schwentine 1986-1992, Bd. I, s. 282.
Zdrenka Joachim, Urzędnicy miejscy Gdańska w latach 1342-1792 i 1807-1814, t. II, Gdańsk 2008, s. 167.