SAWATZKI ANTON, ksiądz, polityk
| Linia 3: | Linia 3: | ||
[[File: Anton_Sawatzki.jpg |thumb| Stoją od lewej: Hans Albert Hohnfeldt, Adalbert Boeck, [[HUTH WILHELM | Wilhelm Huth]], [[RAUSCHNING HERMANN | Hermann Rauschning]], Max Bertling, Anton Sawatzki, Wilhelm von Wnuck, [[GREISER ARTHUR KARL | Arthur Greiser]], Willibald Wiercinski-Keiser, 21 VI 1933]] | [[File: Anton_Sawatzki.jpg |thumb| Stoją od lewej: Hans Albert Hohnfeldt, Adalbert Boeck, [[HUTH WILHELM | Wilhelm Huth]], [[RAUSCHNING HERMANN | Hermann Rauschning]], Max Bertling, Anton Sawatzki, Wilhelm von Wnuck, [[GREISER ARTHUR KARL | Arthur Greiser]], Willibald Wiercinski-Keiser, 21 VI 1933]] | ||
'''ANTON STEPHEN SAWATZKI''' (23 XII 1873 Pollnitz (Polnica) pod Człuchowem – 12 X 1934 Gdańsk), ksiądz katolicki, proboszcz [[KOŚCIÓŁ ŚW. JÓZEFA (Stare Miasto) | kościoła św. Józefa]], polityk. Z rodziny kaszubskiej, jeden z siedmiorga dzieci właściciela ziemskiego Jana Augusta (25 I 1826 Polnica – 18 XI 1885 Polnica) i Franciszki z domu Semrau (zm. 1900). W latach 1885-1895 uczeń Królewskiego Gimnazjum w Chojnicach, od 1895 do 1899 Seminarium Duchownego w Pelplinie, 1 IV 1899 przyjął święcenia kapłańskie. Wikary w parafiach w Złotowie (1899-1900), Tczewie (1900-1901) i rodzinnej Polnicy (1901-1906), gdzie odnowił kościół i zbudował plebanię. Od 2 VII 1906 do śmierci proboszcz kościoła św. Józefa na [[STARE MIASTO | Starym Mieście]] w Gdańsku. Jednocześnie prezes okręgu katolickiego stowarzyszenia robotniczego, w październiku 1907 założyciel stowarzyszenia katolickich pomocnic handlowych i pracownic umysłowych (Verein katholischer kaufmännischer Gehilfinnen und weiblichen Angestellten), odtwórca sieci miejskich przedszkoli katolickich. Od 1920 dziekan dekanatu Gdańsk I diecezji chełmińskiej, przewodniczący rady nadzorczej [[SZPITAL NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY | Szpitala Najświętszej Marii Panny]], od 1924 tajny szambelan papieski, od 1926 wikariusz generalny diecezji gdańskiej i papieski prałat domowy (majordomus). <br/><br/> | '''ANTON STEPHEN SAWATZKI''' (23 XII 1873 Pollnitz (Polnica) pod Człuchowem – 12 X 1934 Gdańsk), ksiądz katolicki, proboszcz [[KOŚCIÓŁ ŚW. JÓZEFA (Stare Miasto) | kościoła św. Józefa]], polityk. Z rodziny kaszubskiej, jeden z siedmiorga dzieci właściciela ziemskiego Jana Augusta (25 I 1826 Polnica – 18 XI 1885 Polnica) i Franciszki z domu Semrau (zm. 1900). W latach 1885-1895 uczeń Królewskiego Gimnazjum w Chojnicach, od 1895 do 1899 Seminarium Duchownego w Pelplinie, 1 IV 1899 przyjął święcenia kapłańskie. Wikary w parafiach w Złotowie (1899-1900), Tczewie (1900-1901) i rodzinnej Polnicy (1901-1906), gdzie odnowił kościół i zbudował plebanię. Od 2 VII 1906 do śmierci proboszcz kościoła św. Józefa na [[STARE MIASTO | Starym Mieście]] w Gdańsku. Jednocześnie prezes okręgu katolickiego stowarzyszenia robotniczego, w październiku 1907 założyciel stowarzyszenia katolickich pomocnic handlowych i pracownic umysłowych (Verein katholischer kaufmännischer Gehilfinnen und weiblichen Angestellten), odtwórca sieci miejskich przedszkoli katolickich. Od 1920 dziekan dekanatu Gdańsk I diecezji chełmińskiej, przewodniczący rady nadzorczej [[SZPITAL NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY | Szpitala Najświętszej Marii Panny]], od 1924 tajny szambelan papieski, od 1926 wikariusz generalny diecezji gdańskiej i papieski prałat domowy (majordomus). <br/><br/> | ||
| − | Od 1908 poseł do Sejmu Pruskiego z ramienia katolickiej partii Centrum, w latach 1908-1918 jej przewodniczący, reprezentant tej partii w gdańskiej [[RADA MIEJSKA | Radzie Miejskiej]], następnie poseł do [[VOLKSTAG | Volkstagu]] (1920–1923, 1928–1930 i 1933–1934). Jako jedyny senator w latach 1920–1933 wchodził w skład wszystkich koalicyjnych władz. | + | Od 1908 poseł do Sejmu Pruskiego z ramienia katolickiej partii Centrum, w latach 1908-1918 jej przewodniczący, reprezentant tej partii w gdańskiej [[RADA MIEJSKA | Radzie Miejskiej]], następnie poseł do [[VOLKSTAG | Volkstagu]] (1920–1923, 1928–1930 i 1933–1934). Jako jedyny senator w latach 1920–1933 wchodził w skład wszystkich koalicyjnych władz. W 1921, w okresie dyskusji o kościelnej, administracyjnej podległości Gdańska (pozostanie w diecezji chełmińskiej, przyłączenie do diecezji warmińskiej, utworzenie jednostki samodzielnej, zob. [[ADMINISTRATURA APOSTOLSKA II WOLNEGO MIASTA GDAŃSKA | administratura apostolska II Wolnego Miasta Gdańska]]) wysuwany był jako kandydat polskich katolików na gdańskiego wikariusza generalnego. Po wyborze na administratora biskupa [[O’ROURKE EDUARD | Eduard O’Rourke]] wszedł do utworzonego przez niego konsystorza i sądu duchownego pierwszej instancji. W latach 1921–1927 prezes Rady Nadzorczej Hansa-Banku AG. Po zdobyciu władzy w senacie przez nazistów, 21 X 1933 złożył mandat senatora. <br/><br/> |
Jeden z najbardziej wpływowych polityków [[WOLNE MIASTO GDAŃSK, 1920–1939 | II Wolnego Miasta Gdańska]]. Pochowany na cmentarzu św. Józefa i św. Brygidy ([[CMENTARZE NA TERENIE ŚRÓDMIEŚCIA (Z ANIOŁKAMI). ZESPÓŁ PRZY UL. GIEŁGUDA | Cmentarze na terenie Śródmieścia (Z Aniołkami). Zespół przy ul. Giełguda]]). {{author: MA}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]] <br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/> | Jeden z najbardziej wpływowych polityków [[WOLNE MIASTO GDAŃSK, 1920–1939 | II Wolnego Miasta Gdańska]]. Pochowany na cmentarzu św. Józefa i św. Brygidy ([[CMENTARZE NA TERENIE ŚRÓDMIEŚCIA (Z ANIOŁKAMI). ZESPÓŁ PRZY UL. GIEŁGUDA | Cmentarze na terenie Śródmieścia (Z Aniołkami). Zespół przy ul. Giełguda]]). {{author: MA}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]] <br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/> | ||
'''Bibliografia''':<br/> | '''Bibliografia''':<br/> | ||
Wersja z 17:24, 1 kwi 2022
ANTON STEPHEN SAWATZKI (23 XII 1873 Pollnitz (Polnica) pod Człuchowem – 12 X 1934 Gdańsk), ksiądz katolicki, proboszcz kościoła św. Józefa, polityk. Z rodziny kaszubskiej, jeden z siedmiorga dzieci właściciela ziemskiego Jana Augusta (25 I 1826 Polnica – 18 XI 1885 Polnica) i Franciszki z domu Semrau (zm. 1900). W latach 1885-1895 uczeń Królewskiego Gimnazjum w Chojnicach, od 1895 do 1899 Seminarium Duchownego w Pelplinie, 1 IV 1899 przyjął święcenia kapłańskie. Wikary w parafiach w Złotowie (1899-1900), Tczewie (1900-1901) i rodzinnej Polnicy (1901-1906), gdzie odnowił kościół i zbudował plebanię. Od 2 VII 1906 do śmierci proboszcz kościoła św. Józefa na Starym Mieście w Gdańsku. Jednocześnie prezes okręgu katolickiego stowarzyszenia robotniczego, w październiku 1907 założyciel stowarzyszenia katolickich pomocnic handlowych i pracownic umysłowych (Verein katholischer kaufmännischer Gehilfinnen und weiblichen Angestellten), odtwórca sieci miejskich przedszkoli katolickich. Od 1920 dziekan dekanatu Gdańsk I diecezji chełmińskiej, przewodniczący rady nadzorczej Szpitala Najświętszej Marii Panny, od 1924 tajny szambelan papieski, od 1926 wikariusz generalny diecezji gdańskiej i papieski prałat domowy (majordomus).
Od 1908 poseł do Sejmu Pruskiego z ramienia katolickiej partii Centrum, w latach 1908-1918 jej przewodniczący, reprezentant tej partii w gdańskiej Radzie Miejskiej, następnie poseł do Volkstagu (1920–1923, 1928–1930 i 1933–1934). Jako jedyny senator w latach 1920–1933 wchodził w skład wszystkich koalicyjnych władz. W 1921, w okresie dyskusji o kościelnej, administracyjnej podległości Gdańska (pozostanie w diecezji chełmińskiej, przyłączenie do diecezji warmińskiej, utworzenie jednostki samodzielnej, zob. administratura apostolska II Wolnego Miasta Gdańska) wysuwany był jako kandydat polskich katolików na gdańskiego wikariusza generalnego. Po wyborze na administratora biskupa Eduard O’Rourke wszedł do utworzonego przez niego konsystorza i sądu duchownego pierwszej instancji. W latach 1921–1927 prezes Rady Nadzorczej Hansa-Banku AG. Po zdobyciu władzy w senacie przez nazistów, 21 X 1933 złożył mandat senatora.
Jeden z najbardziej wpływowych polityków II Wolnego Miasta Gdańska. Pochowany na cmentarzu św. Józefa i św. Brygidy ( Cmentarze na terenie Śródmieścia (Z Aniołkami). Zespół przy ul. Giełguda).
Bibliografia:
Andrzejewski Marek, Wolne Miasto Gdańsk (1920–1939). Leksykon biograficzny, Gdańsk 2009, s. 98.
Anton Sawatzki (1873-1934), w: Religions– und Kulturgeschichte in Ostmittel- und Südeuropa, Bd. 3: Das Bistum Danzig in Lebensbildern. Ordinarien, Weihbischöfe, Generalvikare, apostolische Visitatoren 1922/25 bis 2000, hrsgb. v. Stefan Samerski, Münster-Hamburg-London 2003, s. 52-57.
Stępniak Henryk, Sawatzki Anton, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego. Suplement I, Gdańsk 1998, s. 264.
