ZWIĄZEK POLAKÓW W WOLNYM MIEŚCIE GDAŃSKU
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
[[File:Związek Polaków.jpg|thumb|Odznaka honorowa Związku Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku, ustanowiona na przełomie 1933–1934 roku (średnica 23 mm, ażurowa, wykonana ze srebra); z uwagi na użycie jako elementu gdańskiego herbu [[SENAT II WOLNEGO MIASTA GDAŃSKA 1920–1939 | Senat II Wolnego Miasta Gdańska]] uważał ją za nielegalną]] | [[File:Związek Polaków.jpg|thumb|Odznaka honorowa Związku Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku, ustanowiona na przełomie 1933–1934 roku (średnica 23 mm, ażurowa, wykonana ze srebra); z uwagi na użycie jako elementu gdańskiego herbu [[SENAT II WOLNEGO MIASTA GDAŃSKA 1920–1939 | Senat II Wolnego Miasta Gdańska]] uważał ją za nielegalną]] | ||
| + | [[File: 1_Związek_Polaków.jpg |thumb| Warta honorowa przed siedzibą Związku Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku w związku ze śmiercią Józefa Piłsudskiego, 1935]] | ||
[[File:Siedziba Związku Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku przy Długim Targu 17-18, 1935.JPG|thumb|Siedziba Związku Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku przy Długim Targu 17/18, 1935]] | [[File:Siedziba Związku Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku przy Długim Targu 17-18, 1935.JPG|thumb|Siedziba Związku Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku przy Długim Targu 17/18, 1935]] | ||
[[File: Zebranie__Związku_Polaków.jpg |thumb| Zebranie przedwyborcze Związku Polaków w Wolnym Mięcie Gdańsku 7 III 1935, fot. | [[File: Zebranie__Związku_Polaków.jpg |thumb| Zebranie przedwyborcze Związku Polaków w Wolnym Mięcie Gdańsku 7 III 1935, fot. | ||
Wersja z 16:33, 16 sty 2022
ZWIĄZEK POLAKÓW W WOLNYM MIEŚCIE GDAŃSKU (Verband der Polen in der Freien Stadt Danzig). Organizacja społeczno-polityczna powstała 13 VI 1933, na zebraniu w sali Klubu Sportowego Gedania. Cieszyła się, w przeciwieństwie do Gminy Polskiej, poparciem Komisariatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej. Związek założyli, opracowali założenia ideowo-programowe i statut Zygmunt Moczyński (marszałek Rady Naczelnej), Henryk Królikowski-Muszkiet (pierwszy prezes) i kierownik Oddziału Społecznego Komisariatu Generalnego RP Ignacy Ziętkiewicz. W odróżnieniu od Gminy Polskiej pełnoprawnymi członkami związku mogły być osoby pochodzenia lub języka polskiego, zarówno te posiadające obywatelstwo II Wolnego Miasta Gdańska (WMG), jak te posiadające obywatelstwo polskie. Związek stał na gruncie wolności sumienia (czym również różnił się od zmierzającej w stronę klerykalizmu Gminy Polskiej), zakładał dążenie do zjednoczenia wszystkich Polaków w II WMG wedle zasady "jeden za wszystkich, wszyscy za jednego", stał na gruncie niezmienności ustaleń traktatu wersalskiego i przeciwstawiał się wszelkim zmianom stanu prawnego w Gdańsku, działać miał w porozumieniu z władzami państwa polskiego, zapowiadał walkę z bezrobociem wśród Polaków w Gdańsku i opiekę na polska uboga ludnością.
Organem głównym była Rada Naczelna i Zarząd Główny. W skład pierwszego Zarządu weszli: Henryk Królikowski-Muszkiet jako prezes, Franciszek Kunz i Julian Kapuściński jako wiceprezesi, Zygmunt Moczyński jako marszałek, Bronisław Budzyński jako wicemarszałek, Bolesław Paszota jako dyrektor biura, jako członkowie Aleksander Schiller, Józef Mey, Michał Bellwon, Franciszek Drążkowski, Antoni Maciejewski, jako członkowie Komisji Rewizyjnej: Piotr Bresiński, Juliusz Bittner, Aleksander Krasiński. Od października 1934 prezesem był Piotr Jeż, po nim Bronisław Budzyński. W pierwszym okresie organami pomocniczymi były: Główna rada Wychowania Obywatelskiego (pod przewodnictwem Jana Augustyńskiego i Mariana Seredyńskiego, Główna Rada Pracy (pod przewodnictwem Alfreda Siebeneichena i Franciszka Drążkowskiego), Rada Opieki Społecznej (pod kierunkiem Ignacego Ziętkiewicza i Aleksandra Schillera), Rada Gospodarczo-Finansowa (pod kierunkiem Wacława Konderskiego i Eryka Budzyńskiego) oraz Wydział Organizacyjny (pod kierunkiem Juliana Kapuścińskiego) i Komisja Programowa (pod kierunkiem Rafa Kurnatowskiego, następnie Włodzimierza Moderowa). Od 4 VI 1934 funkcjonowała też Rada Pracy Kobiet (pod kierunkiem Kazimiery Jeż, Kazimiery Kürbisowej, Bogumiły Wika-Czarnowskiej). 1 XII 1933 powołano "Straż Porządkową" dla utrzymania dyscypliny w szeregach organizacyjnych oraz porządku podczas zebrań, wieców, uroczystości, pochodów i wycieczek.
Strojem związkowym była szara "maciejówka" z czarnym, skórzanym daszkiem i odznaką Związku Polaków, szara koszula z różnokolorowym krawatem, szara marynarka z trzema guzikami i czterema kieszeniami, biało-czerwona opaska z dwoma zielonymi ukośnymi pasami, szare spodnie. Organem prasowym była „Straż Gdańska” (1933–1939), hymnem pieśń My, Pierwsza Brygada, pozdrowieniem "Cześć". W chwili powołania (1933) Związek liczył około 4.000 osób, w 1936 - 8.037 członków i 2.118 kandydatów (w tym 3.543 kobiety), przeważali członkowie z obywatelstwem II WMG (5.955 osób). Niektórzy (urzędnicy, kolejarze) zapisywali się pod presją pracodawcy, nadal należąc do Gminy Polskiej, niektórzy pełnili jednocześnie funkcje w obu związkach.
W 1935 Związek i Gmina Polska przed wyborami do Volkstagu powołały wspólny Komitet Wyborczy (Polski Komitet Porozumiewawczy), co było pierwszym krokiem do przezwyciężenia rozbicia Polonii gdańskiej i utworzenia 23 V 1937 Gminy Polskiej Związek Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku.
