URZĄD BEZPIECZEŃSTWA PUBLICZNEGO I SŁUŻBA BEZPIECZEŃSTWA

'''URZĄD BEZPIECZEŃSTWA PUBLICZNEGO I SŁUŻBA BEZPIECZEŃSTWA. Lata 1945–1956.''' Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego (WUBP) w Gdańsku (potocznie zwany UB) był jednostką terenową bezpośrednio podległą Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego (MBP) w Warszawie. Instytucja powstała 1 I 1945 na bazie działającego od połowy 1944 roku Resortu Bezpieczeństwa Publicznego przy Polskim Komitecie Wyzwolenia Narodowego, a pierwsi funkcjonariusze rekrutowali się z kursów szkoły NKWD w Kujbyszewie w ZSRR. WUBP w Gdańsku podlegały z kolei Powiatowe Urzędy Bezpieczeństwa na terenie województwa. Do Gdańska pierwsi funkcjonariusze UB przybyli wraz z wojskiem i funkcjonariuszami [[MILICJA OBYWATELSKA | Milicji Obywatelskiej]] (MO) na przełomie marca i kwietnia 1945 roku. Kierownikiem grupy był były żołnierz Armii Ludowej, mjr/płk Edward Gronczewski „Przepiórka” ''vel'' Grzegorz Korczyński, następnie mianowany pierwszym kierownikiem WUBP w Gdańsku. Jego zastępcą został kpt. Michał Łanino, a adiutantem ppor. Jan Wojtas. Oficjalnie WUBP rozpoczął w Gdańsku pracę 11 IV 1945 roku, początkowo przy ul. Nowy Świat 27 (obecnie ul. Nowe Ogrody). Od września 1945 miał siedzibę w dawnej komendzie gdańskiej policji przy ul. Okopowej 9, w dawnym gmachu [[POLICJA | Prezydium Policji]]. Organizacyjnie WUBP składał się z: sekretariatu, Wydziału Personalnego, Wydziału I (kontrwywiad), Wydziału II (techniki operacyjne) i Wydziału III. Najbardziej rozbudowany był Wydział I, który podzielono na 8 sekcji. Początkowo działały tylko 3: Sekcja 1. do spraw walki z podziemiem hitlerowskim oraz niemieckim szpiegostwem; Sekcja 2. do spraw walki z podziemiem reakcyjnym oraz Sekcja 8. śledcza, zajmująca się prowadzeniem śledztw wymierzonych w opozycję polityczną albo ludzi dawnego podziemia. Sukcesywnie uruchamiano także kolejne sekcje: 3. do spraw walki z bandytyzmem politycznym, 4. do spraw ochrony gospodarki narodowej, 5. do spraw ochrony działalności legalnych struktur i infiltracji podziemia politycznego, 6. do spraw ochrony transportu i łączności i 7. do spraw obserwacji zewnętrznej. WUBP Gdańsk w 1945 roku zatrudniał 358 funkcjonariuszy, a w 1953 już 945. W 1954 na miejsce Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego powołany został Komitet do spraw Bezpieczeństwa i terenowe Urzędy do spraw Bezpieczeństwa, również w Gdańsku. W roku 1956 rozwiązano Komitet do spraw Bezpieczeństwa, a jego kompetencje przejęło Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Urzędy Wojewódzkie, Powiatowe i Miejskie do spraw Bezpieczeństwa włączono do Komend MO. W Gdańsku, po symbolicznej zamianie numeracji, trzon stanowił nadal Wydział I (działalność wywiadowcza), Wydział II (kontrwywiad), Wydział III (zwalczanie opozycji społecznej i politycznej). <br/><br/> '''Lata 1957–1975.''' Po przebudowie aparatu bezpieczeństwa nowe struktury rozpoczęły działalność 1 I 1957 pod nazwą Służba Bezpieczeństwa (SB). Na początku roku 1957 SB w Gdańsku składała się z 2 pionów operacyjnych: Wydziału II, odpowiedzialnego za pracę kontrwywiadowczą, oraz Wydziału III, który kontrolował przejawy opozycji społecznej, mniejszości narodowe, Kościół i gospodarkę. Wśród pionów operacyjno-technicznych działały wydziały: „B” (obserwacja zewnętrzna), „W” (perlustracja korespondencji), Ewidencji Operacyjnej (od stycznia 1960 roku jako Wydział „C”, czyli kartoteka oraz archiwum), „T” (techniki operacyjne). Ponadto utworzono samodzielną Sekcję „A”, zajmującą się sprawami obsługi szyfrów. Kolejne lata przyniosły dalszą rozbudowę struktur SB, co było związane z ówczesną sytuacją polityczną. Spośród największych spraw prowadzonych przez gdańską SB była tzw. sprawa obiektowa Jesień ’70. Rozpoczęła się 31 XII 1970, a zakończyła 24 IV 1978 i dotyczyła rozpracowania wydarzeń i osób biorących udział w protestach [[GRUDZIEŃ 1970 | grudnia 1970]]. <br/><br/> '''Lata 1975–1990.''' W 1975 roku przeprowadzono w Polsce reformę administracyjną i zniesiono m.in. powiaty. Struktura SB w Gdańsku początkowo nie uległa głębszym zmianom. W 2. połowie lat 70. pojawiła się na Wybrzeżu jawnie działająca opozycja polityczna, co pociągnęło za sobą rozbudowę strukturalną; w roku 1975 zatrudnionych było 666 funkcjonariuszy, a w 1982 – 939. W kwietniu 1983 utworzono w Gdańsku Inspektorat 2, zajmujący się rozpracowywaniem działaczy [[SOLIDARNOŚĆ | Solidarności]]. Ponadto w gdańskiej SB 1 XII 1988 – 15 XI 1989 działał Inspektorat Operacyjnej Ochrony Elektrowni Jądrowej w Żarnowcu, którego zadaniem było zabezpieczenie powstającej elektrowni atomowej. W 1989 roku w gdańskiej SB pracowało łącznie 284 funkcjonariuszy. W kwietniu 1990 SB rozwiązano i utworzono Urząd Ochrony Państwa (UOP). W Gdańsku utworzono delegaturę UOP. W roku 2002 UOP został zreorganizowany, a jego zadania rozdzielono pomiędzy Agencję Wywiadu a Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW). W Gdańsku utworzono delegaturę ABW. {{author: MB}} <br /><br />