EUROPEJSKIE CENTRUM SOLIDARNOŚCI (ECS)

Wersja z 09:38, 8 lip 2019

Początki budowy siedziby Europejskiego Centrum Solidarności, 2011, w tle po lewej ul. Jana z Kolna, po prawej hotel „Gryf” i były Szpital Stoczniowy

Europejskie Centrum Solidarności, 2019, widok od strony zachodnie, z ul. Jana z Kolna

Europejskie Centrum Solidarności, widok na wejście główne od strony południowej

Wernisaż instalacji przestrzennej Jerzego Janiszewskiego, współorganizowany przez ECS, 2012

EUROPEJSKIE CENTRUM SOLIDARNOŚCI (ECS), od lutego 2008 przy ul. Doki 1, od 2014 przy pl. Solidarności 1. W marcu 1998 roku przewodniczący Rady Miasta Gdańska Paweł Adamowicz i historyk dr Jerzy Kukliński stworzyli projekt Muzeum Solidarności „Polskie Drogi do Wolności”. Był to początek realizacji idei uhonorowania roli solidarnościowego zrywu w historii Polski oraz w obaleniu pojałtańskiego podziału Europy. 29 XII 1999 roku z inicjatywy prezydenta Gdańska Pawła Adamowicza, przy poparciu abp. Tadeusza Gocłowskiego, Lecha Wałęsy i Instytutu jego imienia, NSZZ „Solidarność”, Stoczni Gdańskiej, województwa pomorskiego i Miasta Gdańsk, powstała Fundacja Centrum Solidarności z misją utworzenia ECS. W 25. rocznicę porozumień sierpniowych ( porozumienie gdańskie), 31 VIII 2005, 29 europejskich prezydentów i szefów rządów podpisało akt erekcyjny ECS. We wrześniu 2006 roku prezydent Paweł Adamowicz powołał Radę Programowo-Historyczną ECS (Kolegium Historyczno-Programowe, w składzie 15 osób, na czteroletnie kadencje, z przewodniczącym od chwili powołania Bogdanem Borusewiczem), w październiku 2006 – Biuro do spraw ECS, którego dyrektorem został Jacek Kobiela. Pełnomocnikami prezydenta Gdańska do spraw ECS byli kolejno: Sławomir Czarlewski i Jacek Taylor. 29 I 2007 roku list intencyjny w sprawie utworzenia instytucji kultury ECS podpisali minister kultury i dziedzictwa narodowego Kazimierz Michał Ujazdowski, prezydent Gdańska P. Adamowicz, marszałek województwa pomorskiego Jan Kozłowski, przewodniczący NSZZ „Solidarność” Janusz Śniadek i prezes Fundacji Centrum Solidarności Bogdan Lis. 8 XI 2007 Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Województwo Pomorskie, Miasto Gdańsk Fundacja Centrum Solidarności i NSZZ Solidarność powołały instytucję kultury ECS, a jej dyrektorem został dominikanin ojciec Maciej Zięba. Wybrany na czteroletnią kadencję zrezygnował 13 IX 2010, m. in. z powodu różnicy zdań z prezydentem Gdańska w kwestii wizji ECS-u, sporów politycznych wokół dziedzictwa Sierpnia 1980 i krytycznej oceny zorganizowanego przez ECS 31 VIII 2010 spektaklu „Solidarność. Twój Anioł Wolność ma na imię” (reż. Robert Wilson USA). W 2010 roku (za dyrektorowania Macieja Zięby) ECS ustanowił Medal Wolności. 2 III 2011 roku stanowisko dyrektora objął wyłoniony w konkursie Basil Kerski. Wybór doprowadził do protestów (m.in. radnych Prawa i Sprawiedliwości z Sejmiku Województwa Pomorskiego) i doprowadziło do czasowego konfliktu z (promującym na to stanowisko Bogdana Lisa) Lechem Wałęsą, który zrezygnował z zasiadania w Radzie ECS I kadencji (zastępował go Jerzy Borowczak) i co odwlekło do maja 2011 podpisanie kontraktu z Basilem Kierskim.

14 V 2007 roku Miasto Gdańsk ogłosiło międzynarodowy konkurs architektoniczny na opracowanie koncepcji budynku ECS przy pl. Solidarności 1, na terenie byłej Stoczni Gdańskiej. Rozstrzygnięcie konkursu architektonicznego, do którego przystąpiło 117 zespołów z całego świata, nastąpiło 13 XII 2007 roku: zwycięski projekt przygotowało gdańskie Przedsiębiorstwo Projektowo-Wdrożeniowe FORT. Głównymi projektantami byli architekci Wojciech Targowski, Piotr Mazur, Antoni Taraszkiewicz i Paweł Czarzasty. Według zamierzeń, bryłę budynku charakteryzować miała prostota, „która charakteryzowała cele i metody działania solidarnościowego”, ściany obłożono blachą corten o rdzawym kolorze przypominającym kadłuby budowanych w stoczni statków. Budynek posiada 5 pięter i poziemny parking, całość powierzchni wynosi 25.349,7 m². Jako elementy stałej, zewnętrznej wystawy, do ECS zaliczono pomnik Poległych Stoczniowców, Bramę nr 2 byłej Stoczni Gdańskiej i Salę BHP, miejsce podpisania 31 VIII 1980 porozumień strajkujących stoczniowców z rządem PRL (należąca do Fundacji Centrum Solidarności). Pozwolenie na budowę ECS 12 XI 2009 przekazał prezydentowi P. Adamowiczowi wojewoda pomorski Roman Zaborowski. W grudniu 2009 roku złożono wniosek aplikacyjny o dofinansowanie projektu budowy w Programie Operacyjnym UE „Infrastruktura i Środowisko”. 14 VII 2010 minister kultury i dziedzictwa narodowego Bogdan Zdrojewski oraz prezydent miasta Paweł Adamowicz podpisali umowę o dofinansowanie budowy siedziby ECS. Przetarg na budowę wygrał 6 VIII 2010 Polimex-Mostostal SA. Pierwsze prace przygotowawcze rozpoczęto we wrześniu 2010, kamień węgielny wmurowano 14 V 2011. Oficjalne otwarcie nastąpiło 30 VIII 2014 roku, podczas obchodów 34. rocznicy podpisania porozumienia gdańskiego. Ogólny koszt budowy wyniósł 225,8 mln zł, z tego 107,5 mln zł przekazała Unia Europejska, pozostała część miasto Gdańsk.

Centralna częścią jest stała wystawa dotycząca historii „Solidarności” i innych ruchów opozycyjnych, które doprowadziły do upadku systemu komunistycznego w Europie Środkowo-Wschodniej (siedem tematycznych sal na dwóch poziomach, około 2.000 eksponatów). W placówce znajdują się także: sala wielofunkcyjna dla około 400 słuchaczy, archiwum ośrodek badawczo-naukowy, ośrodek edukacyjno-szkoleniowy, czytelnia. Mają tu siedzibę organizacje pozarządowe: Pomorskie Stowarzyszenie „Wspólna Europa”, Stowarzyszenie Inwalidów Narządu Ruchu „Solidarność”, Gdańska Fundacja Terapii i Rozwoju, Fundacja Inicjatyw Społecznych „Się Zrobi”, Fundacja „Przestrzenie Dialogu”, Gdańska Fundacja Dobroczynności, Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej, Stowarzyszenie „Morena”, Regionalne Centrum Wolontariatu w Gdańsku, od 29 I 2015 biuro Lecha Wałęsy (przeniesione z Bramy Zielonej).

W pierwszym miesiącu funkcjonowania (wrzesień 2014) wystawy w ECS odwiedziło około 80 tysięcy osób, w pierwszy roku – 390 tysięcy. 4 XII 2015 roku Komisja Kultury Zgromadzenia Parlamentu Europejskiego, na posiedzeniu Paryżu, przyznała ECS nagrodę „Muzeum Roku 2016” (oficjalnie wręczonej w kwietniu 2016, na sesji plenarnej Zgromadzenia Parlamentu Europejskiego). Opiniodawcza i kontrolująca Rada ECS (działając społecznie) składa się z 16 osób: 5 wyznaczonych przez prezydenta Gdańska, 4 przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, po 2 przez samorząd województwa pomorskiego i NSZZ Solidarność”, po jednym Fundacja Centrum Solidarności i przedstawiciel Lecha Wałęsy oraz przewodniczący Kolegium Historyczno-Programowego ECS. PAD