GRALATH DANIEL I, burmistrz Gdańska
m |
m |
||
| Linia 4: | Linia 4: | ||
[[File:Wielka Aleja, założona przez Daniela Gralatha I, na rysunku Daniela Chodowieckiego, 1773.JPG|thumb|Wielka Aleja, założona przez Daniela Gralatha I, na rysunku Daniela Chodowieckiego, 1773]] | [[File:Wielka Aleja, założona przez Daniela Gralatha I, na rysunku Daniela Chodowieckiego, 1773.JPG|thumb|Wielka Aleja, założona przez Daniela Gralatha I, na rysunku Daniela Chodowieckiego, 1773]] | ||
| − | '''DANIEL GRALATH I''' (30 V 1708 Gdańsk – 23 VII 1767 Gdańsk), burmistrz. Ojciec [[GRALATH DANIEL II | Daniela Gralatha II]]. Pochodził z rodziny przybyłej do Gdańska z Regensburga (Ratyzbony), pierwszy obywatelstwo Gdańska uzyskał w 1699 roku kupiec Karl Ludwig, ojciec Daniela I. Ukończył [[SZKOŁA ŚW. JANA | szkołę św. Jana]], w latach 1724–1728 uczył się w [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Akademickim]], w 1728 studiował na uniwersytecie w Halle i w Marburgu, w 1729 w Lejdzie na fakultetach związanych z prawem, botaniką, medycyną, chemią, fizyką i matematyką. Po podróżach naukowych do Francji i Holandii od 1734 roku w Gdańsku, gdzie zdobył status prywatnego uczonego. W roku 1738 wybrany do Kwartału Wysokiego ([[KWARTAŁY | kwartały]]), od 1748 jego mistrz. Od roku 1754 ławnik, od 1758 rajca [[GŁÓWNE MIASTO | Głównego Miasta]]. Podczas wojny siedmioletniej (1756–1763) zapobiegł wprowadzeniu wojsk rosyjskich do miasta, co wpłynęło na przyspieszenie jego kariery. W roku 1762 został burgrabią, następnie łowczym królewskim na Mierzei Wiślanej. W latach 1763–1767 burmistrz. Mieszkał we własnej kamienicy przy Langgasse 40 (ul. Długa). <br /><br /> Prowadził badania fizyczne z elektrostatyką, pierwszy w świecie wyjaśnił działanie tzw. butelek lejdejskich i odkrył możliwość zwiększania napięcia prądu poprzez łączenie kondensatorów. Założyciel [[TOWARZYSTWO PRZYRODNICZE | Towarzystwa Przyrodniczego]], dla którego zakupił pierwszy sprzęt, w okresie 1755–1757 jego prezes. Wyniki badań publikował w rocznikach Towarzystwa „Versuche und Abhandlungen der Naturforschenden Gesellschaft zu Danzig”. Wydał drukiem trzytomową historię badań nad elektrycznością (''Geschichte der Elektrozität'', w latach 1747, 1754, i 1756) oraz bibliografię piśmiennictwa dotyczącego elektryczności (''Elektrische Bibliothek'', 1732–1746). Zajmował się doświadczeniami fizycznymi z ciśnieniem cieczy i powietrza, astronomią (obserwacja Słońca: plamy i zaćmienia, przejście Wenus i Merkurego przed jego tarczą) oraz biologią (badanie parzydełkowców). Od roku 1752 członek honorowy Towarzystwa Naukowego w Getyndze. Posiadał jeden z największych księgozbiorów w Gdańsku, obecnie w [[POLSKA AKADEMIA NAUK BIBLIOTEKA GDAŃSKA | | + | '''DANIEL GRALATH I''' (30 V 1708 Gdańsk – 23 VII 1767 Gdańsk), burmistrz. Ojciec [[GRALATH DANIEL II | Daniela Gralatha II]]. Pochodził z rodziny przybyłej do Gdańska z Regensburga (Ratyzbony), pierwszy obywatelstwo Gdańska uzyskał w 1699 roku kupiec Karl Ludwig, ojciec Daniela I. Ukończył [[SZKOŁA ŚW. JANA | szkołę św. Jana]], w latach 1724–1728 uczył się w [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Akademickim]], w 1728 studiował na uniwersytecie w Halle i w Marburgu, w 1729 w Lejdzie na fakultetach związanych z prawem, botaniką, medycyną, chemią, fizyką i matematyką. Po podróżach naukowych do Francji i Holandii od 1734 roku w Gdańsku, gdzie zdobył status prywatnego uczonego. W roku 1738 wybrany do Kwartału Wysokiego ([[KWARTAŁY | kwartały]]), od 1748 jego mistrz. Od roku 1754 ławnik, od 1758 rajca [[GŁÓWNE MIASTO | Głównego Miasta]]. Podczas wojny siedmioletniej (1756–1763) zapobiegł wprowadzeniu wojsk rosyjskich do miasta, co wpłynęło na przyspieszenie jego kariery. W roku 1762 został burgrabią, następnie łowczym królewskim na Mierzei Wiślanej. W latach 1763–1767 burmistrz. Mieszkał we własnej kamienicy przy Langgasse 40 (ul. Długa). <br /><br /> Prowadził badania fizyczne z elektrostatyką, pierwszy w świecie wyjaśnił działanie tzw. butelek lejdejskich i odkrył możliwość zwiększania napięcia prądu poprzez łączenie kondensatorów. Założyciel [[TOWARZYSTWO PRZYRODNICZE | Towarzystwa Przyrodniczego]], dla którego zakupił pierwszy sprzęt, w okresie 1755–1757 jego prezes. Wyniki badań publikował w rocznikach Towarzystwa „Versuche und Abhandlungen der Naturforschenden Gesellschaft zu Danzig”. Wydał drukiem trzytomową historię badań nad elektrycznością (''Geschichte der Elektrozität'', w latach 1747, 1754, i 1756) oraz bibliografię piśmiennictwa dotyczącego elektryczności (''Elektrische Bibliothek'', 1732–1746). Zajmował się doświadczeniami fizycznymi z ciśnieniem cieczy i powietrza, astronomią (obserwacja Słońca: plamy i zaćmienia, przejście Wenus i Merkurego przed jego tarczą) oraz biologią (badanie parzydełkowców). Od roku 1752 członek honorowy Towarzystwa Naukowego w Getyndze. Posiadał jeden z największych księgozbiorów w Gdańsku, obecnie w [[POLSKA AKADEMIA NAUK BIBLIOTEKA GDAŃSKA | Polskiej Akademii Nauk Bibliotece Gdańskiej]]. Jego portret namalował Jacob Wessel. <br /><br /> Założyciel Wielkiej Alei ([[ZWYCIĘSTWA, aleja | al. Zwycięstwa]]); jedna z jej bocznic nosiła jego imię (Gralathstraße, obecnie Hoene-Wrońskiego). W 1893 roku w Wielkiej Alei (u wylotu obecnej ul. Smoluchowskiego) umieszczono głaz z okolicznościową plakietą. W 1945 plakietę usunięto, w nowej formie zainstalowana 30 V 2004 roku (zob. [[POMNIK DANIELA GRALATHA | pomnik Daniela Gralatha]]). W 2010 jego imieniem nazwano pierwszy z nabytych przez władze Gdańska tramwajów PESA Swing. {{author: EWŁ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]] |
Wersja z 06:59, 13 lut 2016
DANIEL GRALATH I (30 V 1708 Gdańsk – 23 VII 1767 Gdańsk), burmistrz. Ojciec Daniela Gralatha II. Pochodził z rodziny przybyłej do Gdańska z Regensburga (Ratyzbony), pierwszy obywatelstwo Gdańska uzyskał w 1699 roku kupiec Karl Ludwig, ojciec Daniela I. Ukończył szkołę św. Jana, w latach 1724–1728 uczył się w Gimnazjum Akademickim, w 1728 studiował na uniwersytecie w Halle i w Marburgu, w 1729 w Lejdzie na fakultetach związanych z prawem, botaniką, medycyną, chemią, fizyką i matematyką. Po podróżach naukowych do Francji i Holandii od 1734 roku w Gdańsku, gdzie zdobył status prywatnego uczonego. W roku 1738 wybrany do Kwartału Wysokiego ( kwartały), od 1748 jego mistrz. Od roku 1754 ławnik, od 1758 rajca Głównego Miasta. Podczas wojny siedmioletniej (1756–1763) zapobiegł wprowadzeniu wojsk rosyjskich do miasta, co wpłynęło na przyspieszenie jego kariery. W roku 1762 został burgrabią, następnie łowczym królewskim na Mierzei Wiślanej. W latach 1763–1767 burmistrz. Mieszkał we własnej kamienicy przy Langgasse 40 (ul. Długa).
Prowadził badania fizyczne z elektrostatyką, pierwszy w świecie wyjaśnił działanie tzw. butelek lejdejskich i odkrył możliwość zwiększania napięcia prądu poprzez łączenie kondensatorów. Założyciel Towarzystwa Przyrodniczego, dla którego zakupił pierwszy sprzęt, w okresie 1755–1757 jego prezes. Wyniki badań publikował w rocznikach Towarzystwa „Versuche und Abhandlungen der Naturforschenden Gesellschaft zu Danzig”. Wydał drukiem trzytomową historię badań nad elektrycznością (Geschichte der Elektrozität, w latach 1747, 1754, i 1756) oraz bibliografię piśmiennictwa dotyczącego elektryczności (Elektrische Bibliothek, 1732–1746). Zajmował się doświadczeniami fizycznymi z ciśnieniem cieczy i powietrza, astronomią (obserwacja Słońca: plamy i zaćmienia, przejście Wenus i Merkurego przed jego tarczą) oraz biologią (badanie parzydełkowców). Od roku 1752 członek honorowy Towarzystwa Naukowego w Getyndze. Posiadał jeden z największych księgozbiorów w Gdańsku, obecnie w Polskiej Akademii Nauk Bibliotece Gdańskiej. Jego portret namalował Jacob Wessel.
Założyciel Wielkiej Alei ( al. Zwycięstwa); jedna z jej bocznic nosiła jego imię (Gralathstraße, obecnie Hoene-Wrońskiego). W 1893 roku w Wielkiej Alei (u wylotu obecnej ul. Smoluchowskiego) umieszczono głaz z okolicznościową plakietą. W 1945 plakietę usunięto, w nowej formie zainstalowana 30 V 2004 roku (zob. pomnik Daniela Gralatha). W 2010 jego imieniem nazwano pierwszy z nabytych przez władze Gdańska tramwajów PESA Swing.
