LETNICA

'''LETNICA''', jedna z jednostek pomocniczych Gdańska ([[ADMINISTRACYJNY PODZIAŁ I TERYTORIALNY ROZWÓJ GDAŃSKA | administracyjny podział]]) w randze osiedla, o charakterze przemysłowo-mieszkaniowym. Do początku XX wieku stanowiła wschodnią część wsi [[ZASPA | Zaspa]], położoną na południe od [[JEZIORO ZASPA | jeziora Zaspa]], wraz z nią wchodziła w skład dóbr oliwskich [[CYSTERSI | cystersów]]. W 1589 roku istniały tu cztery gospodarstwa, w 1591 określane łącznie jako Gburowo (Burau); w roku 1604 należało do parafii kościoła św. Jakuba w Oliwie. <br/><br/> W początkach XVIII wieku powstał dwór Lauental (pierwsza wzmianka w roku 1728; otrzymał wówczas przywilej na domowy wyrób piwa i gorzałki), zwany także Löwental (Lwia Dolina). Podczas [[OBLĘŻENIE GDAŃSKA W 1734 ROKU | oblężenia Gdańska w 1734]] spalony przez Rosjan; dzierżawcą był menonita Abraham Hommel. Przejęty przez katolika Ernesta Burskiego, dzierżawcę [[NOWE SZKOTY | Nowych Szkotów]], który urządził w nim gospodarstwo mleczne. W 1772 roku, w wyniku I rozbioru Polski w granicach Królestwa Prus. W 1789 osada Löwental liczyła dwa domy, w 1819 – 11 mieszkańców. W roku 1821, w związku z rozpoczętą komasacją gruntów, po raz ostatni odnotowana pod nazwą Gburowo. 13 IV 1829, podczas powodzi, [[WISŁA | Wisła]] przelała się przez leżące w pobliżu jezioro Zaspa. W 1833 umocniono Drogę Letnicką (Lauentalerweg – ciąg obecnych ulic Wielopole, Starowiejskiej i Letnickiej), biegnącej od zbudowanej w latach 1803–1805 Broschkischerweg (ul. Wiślna) przez Letnicę do Brzeźna; w pobliżu dworu Lauental odchodziła od niej droga prowadząca w kierunku dworów Zaspy, biegnąca równolegle do [[REDEWKA | Redewki]] i nazwana Redefkaweg (Droga nad Redewką, obecna ul. Uczniowska). <br/><br/> W XIX wieku zaczęły powstawać tu zakłady przemysłowe ([[PRZEDSIĘBIORSTWA I ZAKŁADY PRZEMYSŁOWE | przedsiębiorstwa]]: od roku 1870 Chemische Fabrik AG vorm. Moritz Milch &amp; Co. przy Wiślnej 12/13, Danzig Superphosphat przy Wiślnej 22 i inne), w Letnicy zamieszkali także pracownicy innych gdańskich zakładów, co znalazło odzwierciedlenie w nazwach ulic: Marienhüttenweg (obecna ul. Niecała), od notowanej w tym miejscu od około 1870 roku Walzwerk Marienhütte ([[HUTA MARII | Huta Marii]]), Eisenweg (po 1945 ul. Żelazna, obecnie Michny) i Schraubenweg (Śrubowa, obecna Sielska), Nietenweg (Nitowa, obecna Sucha) oraz istniejąca i współcześnie ul. Szklana Huta (Glashüttenweg). Dużą część ludności stanowili przybysze z Kaszub i Kociewia. W roku 1889 wybudowano bocznicę kolejową z Nowych Szkotów do Portu Wiślanego, zlokalizowanego między Letnicą a [[NOWY PORT | Nowym Portem]], w latach 1914–1917 wybudowano tu dużą stację rozrządową i lokomotywownię (obecnie Zaspa Towarowa) do obsługi ruchu towarowego portu ([[KOLEJ | kolej]]). <br /><br />1 XII 1900 roku w Letnicy mieszkało 1700 osób: 950 katolików i 750 ewangelików. W roku 1906 wybudowano szkołę przy Redefkaweg (ul. Uczniowska); w 1921–1928 jej kierownikiem był Antoni Michna, działacz gdańskiej Polonii (w 1940 zamordowany w [[OBÓZ STUTTHOF | obozie Stutthof]]), od 1 IV  1934 do 1945 jej rektorem był Wilhelm Schikorr (ur. 27 X 1894). W roku 1910 do Letnicy doprowadzono prąd elektryczny, 1 IV 1914 wraz z Zaspą, liczącą 3169 mieszkańców (większość mieszkańców Zaspy koncentrowała się w Letnicy), wyłączona z gminy Oliwa i włączona w granice administracyjne Gdańska. W 1929 przez Letnicę przeprowadzono nową drogę z Gdańska do Nowego Portu, Paul-Beneke-Weg (ul. Marynarki Polskiej), na którą przeniesiono także linię tramwajową z Broschkischerweg (ul. Wiślna). W okresie 1933–1934 na północnym skraju Letnicy robotnicy katoliccy zbudowali osiedle działkowe (Laubenkolonie) Gwiazda Morza (Meeresstern). W roku 1932 wzniesiono [[KOŚCIÓŁ ŚW. ANNY I JOACHIMA | kościół św. Anny i Joachima]], konsekrowany w 1933; od 1939 parafialny (w 1939 trafiły tu ławki z rozebranej Wielkiej Synagogi; [[SYNAGOGA | synagoga]]). Po II wojnie światowej nadano Letnicy nazwę Letniewo, wywodząc niemieckie Lauental od ''lau'' (letni, ciepły) zamiast od gwarowego Lau (lew). W 1949 roku państwowa Komisja Ustalania Nazw Miejscowych zmieniła ją, jako niezgodną z zasadami polskiego słowotwórstwa (końcówka -ewo odnosi się wyłącznie do nazw odosobowych), na Letnica, odrzucając proponowane równolegle Lewkowo; w potocznym użyciu Letnica wciąż jest jednak nazywana Letniewem (w początku XX wieku nazwę Lauental nosiło też niewielkie rolnicze siedlisko na obecnym [[PRZYMORZE | Przymorzu]]). W 1951 roku zelektryfikowano przechodzącą w pobliżu Letnicy linię kolejową do Nowego Portu, włączając ją do sieci trójmiejskiej [[SZYBKA KOLEJ MIEJSKA | SKM]]; w 1975 leżący na niej przystanek Gdańsk-Zaspa otrzymał nazwę Gdańsk-Zaspa Towarowa; w 2005 linię pasażerską zamknięto i przystanek został zlikwidowany. W roku 1963 oddano do użytku nowy budynek SP nr 22 przy ul. Suchej, której nadano imię kpt. żeglugi wielkiej Witolda Poinca, nestora Polskiego Ratownictwa Morskiego; w 2009 szkołę zamknięto z powodu zbyt małej liczby uczniów. W 1968 roku decyzją władz tereny Letnicy przeznaczono w całości na zabudowę przemysłową, miała tu też powstać nowa zajezdnia tramwajowa. Plany te nie zostały zrealizowane, spowodowały jednak postępującą dekapitalizację budynków mieszkalnych, których – z uwagi na planowaną rozbiórkę – przez całe dziesięciolecia nie remontowano; stan ten uległ zmianie dopiero w 1998 dzięki rozpoczęciu procedury przywracającej dzielnicy dawny charakter. Pomimo to liczba ludności Letnicy spadała: od 2336 mieszkańców w roku 1991 do 1840 na koniec 2004. W 1997 w Letnicy powstała – jako jedna z pierwszych w Gdańsku – Rada Dzielnicy, której przewodniczył Antoni Szczyt (1952–2010); przez kilka miesięcy w 1998 działała też powołana przez nią Straż Obywatelska. Uchwalony w czerwcu 2009 roku nowy plan zagospodarowania przestrzennego Letnicy przewiduje dla niej funkcję mieszkaniowo-usługową. <br/><br/>W latach 2008–2011 w Letnicy, w miejscu dawnych ogródków działkowych nad Redewką, zbudowano nowoczesny [[STADION MIEJSKI PGE ARENA GDAŃSK | stadion miejski PGE Arena Gdańsk]]. W celu budowy arterii dojazdowych do stadionu w 2009 roku wyburzono wszystkie budynki po południowej stronie ul. Uczniowskiej, z wyjątkiem szkoły z początku XX wieku. W roku 2010 podjęto decyzję o rewitalizacji Letnicy obejmującą budowę infrastruktury podziemnej, remont kapitalny 29 budynków mieszkalnych, naprawę nawierzchni ulic oraz uporządkowanie podwórzy; ma też powstać około 200 nowych mieszkań. W okresie 2010–2011 odnowiono wiadukt w ciągu ul. Uczniowskiej. {{author: ZdK}} <br/><br/>