GŁÓWNE MIASTO

[[File:Główne Miasto, 1948.JPG|thumb|Główne Miasto, 1948]][[File:Południowa część Głównego Miasta.JPG|thumb|Południowa część Głównego Miasta]]'''GŁÓWNE MIASTO''', obecnie reprezentacyjna dzielnica historyczna q Śródmieścia. Po q rzezi Gdańska w 1308 roku i zniszczeniu miasta na prawie lubeckim (q Stare Miasto), od końca lat 20. XIV wieku miejsce odradzania się życia miejskiego. Zajmowało obszar między Podwalem Staromiejskim i q Targiem Drzewnym na północy a q Starym Przedmieściem (do Podwala Przedmiejskiego) na południu, na wschodzie dochodząc do q Motławy, na zachodzie obejmując odcinki obecnej Wałów Jagiellońskich i ul. Okopowej. Początkowe nazwy: Nowe Miasto (''nova civitas'' – w roku 1345, ''nuwe stad'' – w 1379), Nowy Gdańsk (w 1402 – ''nüwe Danczk'', ''neye Gdanczk'', ''Neudanzig''), zostały wyparte przez nazwę Prawe Miasto (w 1406 ''rechte stat'', następnie systematycznie Rechtstadt, w 1635 Prawe Miasto), w znaczeniu: Prawne (Prawe), dysponujące prawem miejskim (w opozycji do innych gdańskich miast: Starego Miasta, q Młodego Miasta, q Osieka, nieposiadających pełnych praw samorządowych). Obecna nazwa urzędowa, obowiązująca od roku 1949, jest tłumaczeniem późniejszego łacińskiego ''principalis civitas'' (po raz pierwszy w 1526) lub ''primaria civitas'' (1584). Najstarsze osadnictwo Głównego Miasta (ślady odkryte pod q Ratuszem Głównego Miasta), sięgające X wieku, w 2. połowie XX wieku utożsamiane było początkowo z najstarszym miastem na prawie lubeckim. Badania archeologiczne przełomu XX/XXI wieku dowiodły, że osadnictwo było niewielkie przestrzennie, nie dochodziło do Motławy i nie przekraczało obecnej q ul. Chlebnickiej. Nauka powróciła tym samym do opinii wcześniejszych badaczy o lokalizacji miasta na prawie lubeckim na Starym Mieście. Za rządów Krzyżaków jako nowe gdańskie miasto około 1342 roku otrzymało q prawo chełmińskie. Sieć ulic: q Długa (1331 ''longa platea''), q Ogarna (1336 ''platea braseatorum'' = Browarnicza, 1378 ''platea canum'', niem. ''Hundegasse'' = Psia), q św. Ducha (1336 ''platea sancti spiritus'' niem. ''hiligegeistgasse'' = ''Heilige-Geist-Gasse''), Chlebnicka (1337), z której w 1449 wydzieliła się q Piwna (''Jopengasse'' = Jopejska, od q piwa jopejskiego), Świętojańska (1349 ''platea sancti Johannis'', niem. ''Johannisgasse''), Mariacka (1353 ''platea dominae Mariae'', niem. ''fruengasse'' = ''Frauengasse''), q Szeroka (1354 ''ampla platea'', niem. ''brede gasse'' = Breitgasse) itp. Od 1343 roku otaczane q fortyfikacjami, po części zachowanymi, obejmującymi ponad 1,5 km murów z 22 q basztami i 17 q bramami. Na powierzchni 35 ha było w latach 1378–1379 aż 1396 zabudowanych posesji, w 1573 – 1761, w 1843 – 2098, w 1927 – 1699 (spadek). Obecnie stoi niewiele ponad 400 kamieniczek. Liczba mieszkańców wroku 1400 wynosiła 10–12 tysięcy, w 1500 – około 26 tysięcy, w 1880 – ponad 22 tysiące, obecnie nie przekracza 6 tysięcy. Po q buncie mieszczan gdańskich w 1416 roku podzielone zostało na 4 q kwartały. Dzielnica uległa w 1945 zniszczeniu w 95%. Rozpoczęta w roku 1948 odbudowa zespołu urbanistycznego nie została dokończona. Planuje się odtworzenie kolejnych około 200 kamieniczek. Najważniejsze budowle-zabytki: Ratusz Głównego Miasta, q Wielka Zbrojownia, q Dwór Artusa z q fontanną Neptuna, q Dom Uphagena; kościoły: q św. Mikołaja, q NMP, q św. Jana, q Kaplica Królewska; bramy: q Wyżynna, q Złota (Długouliczna) z przedbramiem ul. Długiej oraz zespół bram wodnych q Długiego Pobrzeża (ściśle: Nabrzeża – ''pons longus'', ''Lange Brücke'') z q Żurawiem i q Bramą Zieloną. Ciąg ul. Długiej i Długiego Targu z przedłużeniem na Długie Ogrody (tzw. q Droga Królewska) uznano za najbardziej monumentalną oś urbanistyczną europejskiego średniowiecza. {{author: AJ}} [[Category: Encyklopedia]]