CENTRUM SZTUKI WSPÓŁCZESNEJ ŁAŹNIA

Wersja z 08:04, 18 mar 2024

Centrum Sztuki Współczesnej „Łaźnia” w dawnym budynku łaźni miejskiej przy ul. Jaskółczej

Centrim Sztuki Współczesnej „Łaźnia” przy ul. Jaskółczej

CSW „Łaźnia 2” w Gdańsku-Nowym Porcie

Gilbert Proesch i George Passmore na wernisażu wystawy Jack Freak Pictures w Centrum Sztuki Współczesnej „Łaźnia”, 2011

CENTRUM SZTUKI WSPÓŁCZESNEJ (CSW) ŁAŹNIA, ul. Jaskółcza 1, Dolne Miasto. Samorządowa placówka kultury, w budynku dawnej łaźni miejskiej ( łaźnie publiczne), otwartej w 1908, nieczynnej od lat 80. XX wieku. Pierwsza publiczna instytucja sztuki współczesnej stworzona po 1989 przez niezależne środowisko artystyczne.

Formalnie powstała w 1998, sięga początkami lat 80. XX wieku, do alternatywnych, interdyscyplinarnych działań artystów zaliczonych następnie do tzw. nowej szkoły gdańskiej, skupionych wokół plenerowej pracowni rzeźby Grzegorza Klamana na Spichlerzach. W 1985 powołano tam Galerię Wyspa, prowadzoną przez Grzegorza Klamana i Roberta Rumasa (którego w 1991 zastąpiła Agnieszka Wołodźko). W 1990 Galeria otrzymała stałe miejsce w akademiku Akademii Sztuk Pięknych przy ul. Chlebnickiej, następnie w budynku opuszczonej łaźni.

Powstanie Fundacji Otwarte Atelier w celu skomunalizowania i przejęcia budynku dawnej łaźni miejskiej na otwarte pracownie było efektem współpracy Galerii C14 (Andrzej Awsiej, Joanna Kabala, Marek Rogulski), Fundacji Totart (Zbigniew Sajnóg, Paweł Konnak, Paweł Mazur, Maciej Ruciński) oraz Galerii Wyspa (Grzegorz Klaman). Według ogłoszonego w 1992 projektu Otwarte Atelier miała być nie tylko miejscem artystycznej pracy, prezentacji, międzynarodowych kontaktów, ale też sposobem na kulturową przemianę zaniedbanej dzielnicy.

Do 1994 Fundacja Otwarte Atelier korzystała z obiektu na podstawie umowy użyczenia zawartej z władzami miasta; odbywały się pierwsze akcje, pokazy sztuki najnowszej, eksperymentalnej, krytycznej, m.in. Otwarte Atelier, Sztuka-Miasto-Maszyna (1993), Międzynarodowe Warsztaty Multimedialne Projekt Wyspa (1994), Endlos/ Endels (1995). W 1994 Grzegorz Klaman stworzył Fundację Wyspa Progress; w 1995 z nową kuratorką Galerii Wyspa, Anetą Szyłak, zgłosili koncepcję stworzenia w obiekcie placówki wystawienniczej dotowanej przez miasto. Ważnym argumentem w negocjacjach była wystawa Kolekcja sztuki współczesnej na 1000-lecie Gdańska (1997). 1 VI 1998 powołano budżetową instytucję pod obecną nazwą Centrum Sztuki Współczesnej ŁAŹNIA (uchwałę w tej sprawie Rada Miasta Gdańska podjęła 19 III 1998). EKA

Program wystawienniczy obejmuje sztukę najnowszą polską i obcą, komentującą rzeczywistość, prezentującą działania w przestrzeni publicznej oraz projekty społeczne. Od 2004 utworzono Galerię Zewnętrzną Miasta Gdańska, która zrealizowała pięć projektów na Dolnym Mieście: LKW Gallery (2008), Niewidzialna Brama (2009), Undercover (2010), Staging Anonymous (2009), Krople bursztynu (2011) oraz graficzne wzory perforacji wiat przystankowych Pomorskiej Kolei Metropolitalnej (2015). W 2012 w Gdańsku- Nowym Porcie przy ul. Strajku Dokerów 5 otwarto oddział Łaźnia 2, w którym od 2013 działa także kino studyjne KinoPort. Nowoporcki budynek Łaźni otrzymał wyróżnienie w konkursie „Zabytek Zadbany 2013”.

Do najbardziej spektakularnych projektów wystawienniczych zainicjowanych w CSW, zaliczyć można cykl „Art+Science Meeting” (od 2011), prezentujący artystów działających na styku sztuki i nauki, takich jak: Monika Fleischmann & Wolfgang Strauss (2011), Oron Catts & Ionat Zurr (2012), Stelarc (2014), Ken Feingold (2014), Masaki Fujihata (2017), Zbigniew Oksiuta (2019), Victoria Vesna (2020), Elvin Flamingo (2021). Wystawy Art+Science powstawały przy współpracy kuratorów i historyków sztuki takich jak: prof. Ryszard W. Kluszczyński, Jasia Reichardt, Dmitry Bulatov, Chris Salter.

Kolejnym ważnym projektem CSW ŁAŹNIA jest Cities on the Edge (od 2009) przybliżający głównie społecznie zaangażowaną sztukę pozaeuropejską, m.in. z Kolumbii, Chile, Palestyny, Iranu, Argentyny czy Kuby.

W CSW Łaźnia zorganizowano wiele istotnych wystaw artystów polskich i zagranicznych, w tym: Gerhard Richter, Survey (2006), Kyungwoo Chun, Thousands (2010), Gilbert & George, Jack Freak Pictures (2011), Damien Hirst, New Religion (2015), Agnieszka Kalinowska, Wodopój (2016), IRWIN, Planting Seeds (2016), wystawa Imbalance podejmująca temat ekologii i przygotowana we współpracy z MUSAC (Muzeum Sztuki Współczesnej Castilli i León) (2017), Dominik Lejman, Opatrzenie (2018), Katarzyna Józefowicz, Między słowami (2018), Fluorescent Chrysanthemum Remembered – wystawa o współczesnej sztuki japońskiej, pokazana dokładnie 50 lat po jej pierwszym pokazie w londyńskim Institute of Contemporary Arts (2018/2019), Franciszka Themerson, Linie życia (2019), Agata Nowosielska, Nirvana (2021), Anna Orbaczewska, Pułapki i przynęty (2021/2022).

CSW ŁAŹNIA również promuje polską sztukę zagranicą poprzez wystawy oraz wymiany rezydencyjne artystów (od 2013) oraz kuratorów i badaczy (od 2017). Rezydencje w Gdańsku odbyli artyści z Europy, Azji, Ameryki Południowej i Północnej, Australii oraz Afryki. Do najbardziej spektakularnych wystaw zorganizowanych poza granicami Polski można zaliczyć cykl wystaw Young Polish Artists on tour (2011) pokazanych w Madrycie i Berlinie w ramach Polskiej Prezydencji w UE, wystawę Unwanted Visitors zaprezentowaną na Liverpool Biennale (2012), wystawę Nearly Human prezentowaną w Polsce i Norwegii (2015) oraz Z tęsknoty do przynależności, wystawę pokazaną w Honkongu w 2016. Ważnym wydarzeniem było włączenie się CSW Łaźnia w wirtualną odsłonę Festiwalu Ars Electronica poprzez organizację Garden Gdansk (2020, 2021).

W latach 2008–2018 instytucja realizowała szereg wystaw artystów z Litwy w Gdańsku, a także artystów polskich w Wilnie (Gdańsk w Wilnie), w ramach miejskiego festiwalu „Wilno w Gdańsku”, goszcząc m.in. jednego z najbardziej rozpoznawalnych artystów litewskich Deimantasa Narkevičiusa (2018). CSW Łaźnia swój program wystawienniczy adresuje także do młodych twórców, poprzez takie projekty jak Inkubator (od 2004), Najlepsze Dyplomy realizowane od 2019 we współpracy z Akademią Sztuk Pięknych w Gdańsku (wybrany artysta otrzymuje nagrodę w postaci wystawy indywidualnej w CSW) czy Windows. Nowe Zjawiska (od 2020).

Poza działalnością wystawienniczą ŁAŹNIA zajmuje się prezentacją najnowszych zjawisk w sztuce nowych mediów oraz muzyki eksperymentalnej, w ramach takich projektów jak: IN PROGRESS (od 2002) promujący muzykę eksperymentalną, międzynarodowy festiwal IN OUT prezentujący krótkie formy eksperymentalne (od 2005) oraz cykl filmowy PARAKINO (od 2005). W latach 2010-2016 Paweł „Konjo” Konnak prowadził autorski projekt Mistycy – Literaci – Wariaci, przybliżający ważnych polskich twórców awangardy lat 80. i 90. XX wieku.

CSW ŁAŹNIA prowadzi od lat nowatorski program edukacyjny skierowany do wielu środowisk, zarówno do dzieci jak i dorosłych, realizowany także w ramach programów rewitalizacyjnych Dolne Miasto. W Centrum oraz Nowy Port. W centrum. Instytucja jako jedna z pierwszych rozpoczęła organizację projektów edukacyjnych skierowanych do osób wykluczonych (od 2004) oraz niewidomych i niedowidzących (od 2008), sukcesywnie poszerzając ofertę w zakresie dostępności m.in. przez organizację oprowadzania na żywo i online z audiodeskrypcją oraz w PJM. Projekty edukacyjne i rewitalizacyjne instytucji wielokrotnie otrzymywały dofinansowania zagraniczne i nagrody, m.in. wyróżnienie na Ogólnopolskiej Giełdzie Projektów Kulturalnych w 2013 za projekt Cud nad Martwą Wisłą oraz w 2020 za E-opowieści Łaźniaka. Działania CSW ŁAŹNIA zostały także docenione przez Komisję Europejską, która rewitalizację Dolnego Miasta nagrodziła prestiżową nagrodą RegioStars – podkreślając przy tym istotę działań kulturalnych i edukacyjnych prowadzonych przez instytucję dla lokalnej społeczności.

Od 2012 CSW ŁAŹNIA zaliczane jest do 20. najlepszych polskich galerii sztuki współczesnej w rankingu tygodnika „Polityka”. Jako jedna z siedmiu polskich galerii trafiła na listę 400 najciekawszych miejsc prezentujących sztukę współczesną na świecie, w prestiżowej publikacji „Art Spaces Directory”. W 2018 CSW współorganizowało w Gdańsku Międzynarodowy Kongres Kuratorów IKT oraz post-kongres w Wilnie. Zrealizowało też szereg unijnych projektów: Art Line (2011–2014), Close Stranger (2013–2015), Artecitya (2014–2018), Studiotopia (2019–2022). W 2021 powstał portal GAPS – Gdańsk Artyści Przestrzeń Sztuka – wirtualna kolekcja dzieł sztuki zlokalizowanych w przestrzeni Miasta Gdańska.

W 2023 CSW Łaźnia obchodziła 25-lecie działalności. Obchody rozpoczęło otwarcie wystawy Wen-Ying Tsai’a, London Tsai’a i Ming Tsai’a zatytułowanej TSAIBERNETYKA: transgeneracyjna sztuka cybernetyczna, zakończyła prezentacja projektu multimedialnego Krzysztofa Wodiczki Wolność: Dialog Nadziemny. Prezentacja projektu Krzysztofa Wodiczki odbył się na dachu Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego. JCH