KRYŃSKI STEFAN, profesor Akademii Medycznej w Gdańsku

Aktualna wersja na dzień 12:52, 2 sty 2023

STEFAN KRYŃSKI (1 VIII 1914 Wilno – 13 IV 2009 Gdańsk) mikrobiolog, profesor Akademii Medycznej w Gdańsku (AMG). Synem Kazimierza, lekarza wojskowego, aresztowanego przez NKWD i wywiezionego w 1944, oraz Felicji z domu Barwińskiej, nauczycielki. Podczas rewolucji rosyjskiej w 1917 ewakuowany z rodziną z Wilna w głąb Rosji, w Polsce po zakończeniu I wojny światowej, mieszkał w Grodnie, w Suwałkach, Brześciu, ostatecznie w Poznaniu. W 1932 ukończył poznańskie Gimnazjum im. Karola Marcinkowskiego i rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim tamtejszego uniwersytetu. Podczas studiów pracował w charakterze asystenta–wolontariusza na Oddziale Higieny Ogólnej i Medycyny Społecznej Zakładu Mikrobiologii Uniwersytetu Poznańskiego. Studia ukończył w 1937, otrzymał tytuł lekarza.

W kwietniu 1938 odbył staż w Szpitalu Okręgowym Nr VII w Poznaniu. Podczas służby wojskowej w marcu 1939 ukończył Szkołę Podchorążych Sanitarnych Rezerwy w Warszawie, oddelegowany został do pracy w Instytucie Chirurgii Urazowej w Warszawie, od lipca 1939 lekarz w Legii Akademickiej II Batalionu Junackich Hufców Pracy. Wybuch II wojny światowej zastał go nadal w służbie wojskowej we Włodzimierzu Wołyńskim. Aresztowany przez NKWD podczas próby przejścia przez Bug, zwolniony, w 1940 pracował w Instytucie Badań nad Durem Plamistym i Wirusami we Lwowie. Od czerwca 1940 do marca 1944 zatrudniony był w tym instytucie przy produkcji szczepionek, po potwierdzeniu posiadania dyplomu lekarskiego awansował na stanowisko naukowe asystenta, w 1942 został kierownikiem pracowni doświadczalnej. Po likwidacji w marcu 1944 Instytutu pracował w Przychodni Przeciwgruźliczej Ubezpieczeń Społecznych w Białej Podlaskiej. Działał w konspiracji, był lekarzem 34. pułku piechoty Armii Krajowej, brał udział w akcji „Burza”.

Po przejściu frontu, od 1944 do 1946 kierował Zakładem Produkcji Szczepionki przeciw Durowi Plamistemu im. Profesora Rudolfa Weigla w Lublinie, pozostając jego kierownikiem do czasu likwidacji tej jednostki we wrześniu 1946. W tym samym roku na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego, w oparciu o przygotowana jeszcze podczas wojny rozprawę Badania nad toksycznym działaniem zarazka duru plamistego Rickettsia prowazekii (promotorem: Rudolf Weigl), uzyskał stopień doktora.

W Gdańsku od października 1946. Zaangażowany był w organizację od podstaw Zakładu Mikrobiologii Lekarskiej i Instytutu Medycyny Morskiej i Tropikalnej Akademii Lekarskiej (następnie AMG), do 1948 był zatrudniony na stanowisku starszego asystenta, do 1952 adiunkta. W 1948, wraz z Albinem Kuchtą, wyizolowali szczep biologicznie czynnej laseczki Bacillus pumilis, co przyczyniło się do powstania nowego antybiotyku, tetainy. W grudniu 1951, w oparciu o dorobek naukowy i rozprawę Badania nad działaniem barwników na Rickettsia prowazekii otrzymał tytuł naukowy docenta. Od października 1954 profesor tytularny. W tym samym roku został też kierownikiem Katedry Mikrobiologii, pełnił też przez pół roku (do 31 XII 1954) obowiązki dyrektora Instytutu Medycyny Morskiej i Tropikalnej AMG. Przyczynił się też w 1965 do powstania przy Katedrze Mikrobiologii, Krajowego Ośrodka Typowania Gronkowców Bakteriofagami, którego do przejścia na emeryturę był kierownikiem.

W 1959 i w 1961 przebywał na stypendium Światowej Organizacji Zdrowia w Instytucie Pasteura w Paryżu, w 1966 na szkoleniu w Central Public Health Laboratory w Londynie. Od 15 III 1972 profesor zwyczajny. W tym samym roku brał udział w międzynarodowym sympozjum w Waszyngtonie, poświęconym opracowaniu strategii walki z epidemią duru plamistego. W latach 70. XX wieku pełnił także funkcję konsultanta w diagnostyce bakteriologicznej w województwach: gdańskim, elbląskim, toruńskim, słupskim, koszalińskim, bydgoskim i bielsko-podlaskim. W latach 1982–1991 należał do Krajowego Zespołu Specjalistów. Będąc już na emeryturze od 30 IX 1984 sprawował funkcję konsultanta wojewódzkiego województwa elbląskiego.

Prowadził badania związane między innymi z tematyką wszy odzieżowej, gronkowca i jego bakteriofagów oraz zakażeń szpitalnych, które przyczyniły się do poznania epidemiologii środowisk szpitalnych i wprowadzenia w oddziałach noworodkowych systemu izolacji grupowej. Wprowadził w Polsce diagnostykę gruźlicy rzekomej. Przy współpracy z Romualdem Sztabą opisał pierwsze przypadki zakażeń węzłów chłonnych u dzieci, wywołanych przez bakterię Yersinię pseudotuberculosis. Autor między innymi skryptu akademickiego Ćwiczenia z mikrobiologii lekarskiej (Gdańsk, b. d.), oraz autobiografii Kartki ze wspomnień starego profesora (2006). Współpracował i wydawał teksty w takich czasopismach jak: „Polityka”, „Służba Zdrowia”, „Głos Podlasia”, „Gazeta Akademii Medycznej w Gdańsku”. Brał udział między innymi w I Międzynarodowym Sympozjum Pseudotuberkulozy w Paryżu (1967), Sympozjum Antybiotycznym w Pradze (1964), Collegium Bakteriofagowym w Wernigerode (1964), International Symposium on the Control of Lice and Louse-borne Diseases w Waszyngtonie (1972), XI Konferencji Taksonomii Bakterii w Brnie (1974), VI International Collegium on Phage Typing and other Laboratory Methods of Epidemiologica w Wernigerode (1975).

Był członkiem International Subcommitte for Staphylococcus Phage Typing w Londynie (od 1964), Polskiego Towarzystwa Lekarskiego, członkiem i założycielem Polskiego Towarzystwa Parazytologów, Polskiego Towarzystwa Entomologicznego, Komitetu Mikrobiologicznego Polskiej Akademii Nauk, Societe Francaise de Mierobiologie, Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, Krajowego Zespołu Specjalistów (1982–1991) powołanego przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej. W latach 1954–1967 był przewodniczącym oddziału gdańskiego Polskiego Towarzystwa Mikrobiologów, od 1967 do 1971 wiceprzewodniczącym Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Mikrobiologów. Należał do Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej.

Odznaczony był między innymi Złotym Krzyżem Zasługi (1964), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1973), Medalem 10-lecia PRL (1955), Medalem 40-lecia PRL (1984), Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1986) oraz odznakami: „Zasłużony Pracownik Służby Zdrowia” (1951), „Za Wzorową Pracę w Służbie Zdrowia” (1952), „Za Zasługi dla Gdańska” (1973), „Zasłużonemu Akademii Medycznej w Gdańsku” (1975), „Zasłużony Nauczyciel” (1984), „Za Zasługi dla Województwa Elbląskiego” (1986), „Za Zasługi dla Województwa Bielsko-Podlaskiego” (1988). Otrzymał między innymi nagrody wojewody gdańskiego (1974) i Bialską Nagrodę Kultury im. Anny z Sanguszków Radziwiłłowej za pielęgnowanie związków z ziemią ojców i wzbogacenie zbiorów regionalnych Muzeum Południowego Podlasia w Białej-Podlaskiej (2003).

Pochowany 18 IV 2009 w rodzinnym grobowcu, na cmentarzu parafialnym w Łomazach. SeKo PP

Bibliografia:
Dąbrowska-Szponar Maria, Galiński Janusz, Szychlińska Iwona, Stefan Kryński (1914–2009), „Annales Academiae Medicae Gedanensis”, t. 40, 2010, s. 265-267.
Dąbrowska-Szponar Maria, Galiński Janusz, Szychlińska Iwona, Wspomnienie, „Postępy Mikrobiologii”, t. 48, 2009, z. 3, s. 178-180.
Garbacz Katarzyna, Piechowicz Lidia, Wspomnienie: Profesor Stefan Kryński uczeń Rudolfa Weigla, „Postępy Mikrobiologii”, t. 58, 2019, z. 2, s. 123-125.