ORGANY KOŚCIOŁA ŚW. JANA
| (Nie pokazano 4 wersji utworzonych przez jednego użytkownika) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{web}} | {{web}} | ||
| + | [[File: Duże_organy__kościoła_św._Jana.jpg |thumb| Duże organy kościoła św. Jana, 1912]] | ||
[[File:1_Organy_kościoła_św._Jana.jpg|thumb|Organy małe Johanna Friedricha Rhodego, widok ogólny, początek XX wieku]] | [[File:1_Organy_kościoła_św._Jana.jpg|thumb|Organy małe Johanna Friedricha Rhodego, widok ogólny, początek XX wieku]] | ||
[[File:2_Organy_kościoła_św._Jana.jpg|thumb|Organy małe Johanna Friedricha Rhodego, widok z nawy północnej, początek XX wieku]] | [[File:2_Organy_kościoła_św._Jana.jpg|thumb|Organy małe Johanna Friedricha Rhodego, widok z nawy północnej, początek XX wieku]] | ||
| − | [[File: | + | [[File: 3_Organy_kościoła_św._Jana.jpg |thumb| Małe organy Johanna Friedricha Rhodego po rekonstrukcji, 2022]] |
| − | '''ORGANY KOŚCIOŁA ŚW. JANA'''. Około 1498 | + | '''ORGANY KOŚCIOŁA ŚW. JANA'''. Około 1498 w kościele znajdowały się dwa instrumenty organowe. W 1511 do przebudowy dużych organów został zatrudniony Hans Hauck, w 1554 mistrz Berenth otrzymał 65 talarów za remont jednego z instrumentów. W 1560 rozebrano małe organy znajdujące się nad południowym transeptem, w ich miejsce powstały nowe (mistrz Hans lub Berenth). Duże organy naprawiano dwukrotnie (1590 i 1603), jednak wciąż uskarżano się na ich niedoskonałość i konieczność budowy nowego instrumentu. <br/><br/> |
| − | W latach 1625–1629 nowe wielkie organy wybudował Merten Friese. Był to drugi instrument pod względem wielkości w Gdańsku (po organach w [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościele | + | W latach 1625–1629 nowe wielkie organy wybudował Merten Friese. Był to drugi instrument pod względem wielkości w Gdańsku (po organach w [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościele Najświętszej Marii Panny]] (NMP)), posiadał trzy manuały, pedał i 42 rejestry. Nad prospektem pracowali Peter Bringemann i Andreas Fischer (projekt), a także Christoph Bolts, Caspar Bönnigmann, Hans Ehler, Matthias Budenitz; prace malarskie wykonał [[BLOCK DAVID (Daniel) van den, malarz | David van den Blocke]]. Instrument umieszczono na zachodniej ścianie nawy głównej. W 1635 organy powiększył Michael Fischer, któremu w 1642 zlecono także budowę małych organów w południowym transepcie. <br/><br/> |
| − | Instrument Friesego kilkukrotnie remontowano i przebudowywano. Autorem zmian był głównie [[HILDEBRANDT ANDREAS | Andreas Hildebrandt]], który w latach 1744–1746 dodał nowe głosy (tabela 2). W latach 1760–1761 [[RHODE JOHANN FRIEDRICH | Johann Friedrich Rhode]] wybudował nowe małe organy (inne od poprzednich), które umieścił w północnym transepcie, autorem prospektu był [[MEISSNER JOHANN HEINRICH | Johann Heinrich Meissner]]. W 1912 | + | Instrument Friesego kilkukrotnie remontowano i przebudowywano. Autorem zmian był głównie [[HILDEBRANDT ANDREAS, organmistrz | Andreas Hildebrandt]], który w latach 1744–1746 dodał nowe głosy (tabela 2). W latach 1760–1761 [[RHODE JOHANN FRIEDRICH, organmistrz, fortepianmistrz | Johann Friedrich Rhode]] wybudował nowe małe organy (inne od poprzednich), które umieścił w północnym transepcie, autorem prospektu był [[MEISSNER JOHANN HEINRICH, rzeźbiarz | Johann Heinrich Meissner]]. W 1912 całkowitej przebudowy instrumentu Rhodego dokonał Eduard Wittek z Elbląga, jednak mimo tych prac zachowała się oryginalna obudowa Meissnera. <br/><br/> |
W czasie II wojny światowej dokonano pełnej dokumentacji organów Friesego/Hildebrandta oraz w całości zdemontowano prospekt. Został on wywieziony poza Gdańsk, dzięki czemu udało się w części zachować oryginalny instrument i niemal w całości snycerkę prospektu. W latach 80. XX wieku podjęto decyzję o rekonstrukcji instrumentu w kościele NMP. {{author: ALL}} <br/><br/> | W czasie II wojny światowej dokonano pełnej dokumentacji organów Friesego/Hildebrandta oraz w całości zdemontowano prospekt. Został on wywieziony poza Gdańsk, dzięki czemu udało się w części zachować oryginalny instrument i niemal w całości snycerkę prospektu. W latach 80. XX wieku podjęto decyzję o rekonstrukcji instrumentu w kościele NMP. {{author: ALL}} <br/><br/> | ||
| − | '''Małe organy Rhodego''': szafa organowa i instrument pozostały w czasie wojny w kościele i zostały zniszczone w [[ROK 1945 | 1945 | + | '''Małe organy Rhodego''': szafa organowa i instrument pozostały w czasie wojny w kościele i zostały zniszczone w [[ROK 1945 | 1945]] przez spadające dwa przęsła sklepienne w transepcie północnym. Prospekt organowy Johann Heinrich Meissnera do 2017 był przechowywany w magazynach konserwatorskich. Nadzorujące kościół [[NADBAŁTYCKIE CENTRUM KULTURY | Nadbałtyckie Centrum Kultury]] w latach 2017–2019 zrealizowało prace konserwatorskie przy zachowanym prospekcie organowym pod kierunkiem Jolanty Pabiś-Ptak przez Pracownie Konserwatorskie DART Jacka Dyżewskiego i Bartłomieja Wieloszewskiego z Gdańska i odtworzyło instrument organowy. Instrument został odtworzony przez belgijską pracownię organmistrzowską Schumacher Orgelbau GmbH z Eupen Guido Schumachera oraz SLJ Budowa Organów Szymona Januszkiewicza z Pruszcza Gdańskiego pod nadzorem późniejszego kuratora organów, [[SZADEJKO ANDRZEJ MIKOŁAJ, kompozytor, dyrygent | Andrzeja Szadejko]], który 6–7 III 2020 dokonał ich oficjalnej inauguracji. Przy odtwarzaniu organów zachowano ich oryginalną dyspozycję Johanna Rhodego z 1761. {{author: IB}} <br/><br/> |
{| class="tableGda" | {| class="tableGda" | ||
|- | |- | ||
| Linia 48: | Linia 49: | ||
| style="vertical-align:top" | 1687 (Andreas Nitrowski) | | style="vertical-align:top" | 1687 (Andreas Nitrowski) | ||
|- | |- | ||
| − | | style="vertical-align:top" | [[RHODE JOHANN FRIEDRICH | Johann Friedrich Rhode]] | + | | style="vertical-align:top" | [[RHODE JOHANN FRIEDRICH, organmistrz, fortepianmistrz | Johann Friedrich Rhode]] |
| style="vertical-align:top" | małe organy | | style="vertical-align:top" | małe organy | ||
| style="vertical-align:top" | 1760–1761 | | style="vertical-align:top" | 1760–1761 | ||
Aktualna wersja na dzień 15:35, 25 kwi 2023
ORGANY KOŚCIOŁA ŚW. JANA. Około 1498 w kościele znajdowały się dwa instrumenty organowe. W 1511 do przebudowy dużych organów został zatrudniony Hans Hauck, w 1554 mistrz Berenth otrzymał 65 talarów za remont jednego z instrumentów. W 1560 rozebrano małe organy znajdujące się nad południowym transeptem, w ich miejsce powstały nowe (mistrz Hans lub Berenth). Duże organy naprawiano dwukrotnie (1590 i 1603), jednak wciąż uskarżano się na ich niedoskonałość i konieczność budowy nowego instrumentu.
W latach 1625–1629 nowe wielkie organy wybudował Merten Friese. Był to drugi instrument pod względem wielkości w Gdańsku (po organach w kościele Najświętszej Marii Panny (NMP)), posiadał trzy manuały, pedał i 42 rejestry. Nad prospektem pracowali Peter Bringemann i Andreas Fischer (projekt), a także Christoph Bolts, Caspar Bönnigmann, Hans Ehler, Matthias Budenitz; prace malarskie wykonał David van den Blocke. Instrument umieszczono na zachodniej ścianie nawy głównej. W 1635 organy powiększył Michael Fischer, któremu w 1642 zlecono także budowę małych organów w południowym transepcie.
Instrument Friesego kilkukrotnie remontowano i przebudowywano. Autorem zmian był głównie Andreas Hildebrandt, który w latach 1744–1746 dodał nowe głosy (tabela 2). W latach 1760–1761 Johann Friedrich Rhode wybudował nowe małe organy (inne od poprzednich), które umieścił w północnym transepcie, autorem prospektu był Johann Heinrich Meissner. W 1912 całkowitej przebudowy instrumentu Rhodego dokonał Eduard Wittek z Elbląga, jednak mimo tych prac zachowała się oryginalna obudowa Meissnera.
W czasie II wojny światowej dokonano pełnej dokumentacji organów Friesego/Hildebrandta oraz w całości zdemontowano prospekt. Został on wywieziony poza Gdańsk, dzięki czemu udało się w części zachować oryginalny instrument i niemal w całości snycerkę prospektu. W latach 80. XX wieku podjęto decyzję o rekonstrukcji instrumentu w kościele NMP.
Małe organy Rhodego: szafa organowa i instrument pozostały w czasie wojny w kościele i zostały zniszczone w 1945 przez spadające dwa przęsła sklepienne w transepcie północnym. Prospekt organowy Johann Heinrich Meissnera do 2017 był przechowywany w magazynach konserwatorskich. Nadzorujące kościół Nadbałtyckie Centrum Kultury w latach 2017–2019 zrealizowało prace konserwatorskie przy zachowanym prospekcie organowym pod kierunkiem Jolanty Pabiś-Ptak przez Pracownie Konserwatorskie DART Jacka Dyżewskiego i Bartłomieja Wieloszewskiego z Gdańska i odtworzyło instrument organowy. Instrument został odtworzony przez belgijską pracownię organmistrzowską Schumacher Orgelbau GmbH z Eupen Guido Schumachera oraz SLJ Budowa Organów Szymona Januszkiewicza z Pruszcza Gdańskiego pod nadzorem późniejszego kuratora organów, Andrzeja Szadejko, który 6–7 III 2020 dokonał ich oficjalnej inauguracji. Przy odtwarzaniu organów zachowano ich oryginalną dyspozycję Johanna Rhodego z 1761.
| Budowniczy | Rodzaj | Data budowy | Opis | Naprawy i przebudowy |
|---|---|---|---|---|
| (nieznany) | duże organy | przed 1498 | dyspozycja nieznana | przebudowy: 1511 (Hans Hauck), 1590, 1603 |
| (nieznany) | małe organy | przed 1498 | południowy transept, dyspozycja nieznana | rozebrane w 1564 |
| Hans Hauck lub Berenth | małe organy | 1564 | dyspozycja nieznana | rozebrane przed 1642 |
| Merten Friese | wielkie organy | 1625–1629 | 42 rejestry, trzy manuały, pedał, prospekt Peter Bringemann, Andreas Fischer, Christoph Bolts, Caspar Bӧnnigmann, Hans Ehler, Matthias Budenitz, David van den Blocke | 1635 (Michael Fischer – powiększył organy Friesego), 1653?, 1672, 1687 ( Andreas Nitrowski), 1720–1722 (Andreas Hildebrandt), 1737, 1744–1746 (Andreas Hildebrandt – dodał nowe głosy; największe zmiany) |
| Michael Fischer | małe organy | 1642 | dyspozycja nieznana | 1687 (Andreas Nitrowski) |
| Johann Friedrich Rhode | małe organy | 1760–1761 | północny transept; 30 głosów, trzy sekcje (manuał, sekcja przednia, pedał); prospekt – Johann Heinrich Meissner | |
| Eduard Wittek | małe organy | 1912 | ||
| Pierwotna (1629) | Po pracach Hildebrandta (1746) | |||
|---|---|---|---|---|
| Instrument zasadniczy | ||||
| Principal 8 Fuss | Principal 16’ | |||
| Spielpfeiffen 8 Fuss | Quintadena 16’ | |||
| Hohlfleuten 8 Fuss | Octava 8’ | |||
| Octaven 4 Fuss | Hohflӧt 8’ | |||
| Reussquinten 2 2/3 | Spiel Flӧt 8’ | |||
| Superoctaven 2 Fuss | Quintadena 8’ | |||
| Bordun 16 Fuss | Viol di Gambe 8’ | |||
| Spielpfeiffen 4 Fuss | Octava 4’ | |||
| Mixtur 7 Pfeiffen | Rohrflӧt 4’ | |||
| Zimbel 3 Pfeiffen | Quinta 2 2/3’ | |||
| Tromphorn 8 Fuss | Octava 2’ | |||
| Mixtur 6f | ||||
| Cimbel 3f | ||||
| Fagott 16’ | ||||
| Vox humana 8’ | ||||
| Pozytyw | ||||
| Principal 8 Fuss | Prinzipal 8’ | |||
| Quintadehnen 8 Fuss | Gedacte flӧt 8’ | |||
| Querpfeiffen 4 Fuss | Flӧt allamande 8’ | |||
| Hohfleuten 8 Fuss | Kurtzflӧt 4’ | |||
| Octaven 4 Fuss | Octava 4’ | |||
| Blockfleiten 4 Fuss | Rohrflӧt 4’ | |||
| Superoctaven 2 Fuss | Salicinal 2 2/3’ | |||
| Sieweletten 1 Fuss | Quinta 2’ | |||
| Waldflӧten 2 Fuss | Octava 4f. | |||
| Zimbel 3 Pfeiffen | Mixtur 8’ | |||
| Gemshorn | Trompet 8’ | |||
| Thrommeten 8 Fuss | Hoboe Discant | |||
| Schallmey 4 Fuss | ||||
| Halberzincke 8 Fuss | ||||
| Sekcja przednia | ||||
| Principal 4 Fuss | Flӧte 8’ | |||
| Gedackt 8 Fuss | Principal 4’ | |||
| Gedackt 4 Fuss | Blockflӧte 4’ | |||
| Dorzken 1 Fuss | Schwegel 1’ | |||
| Regal 8 Fuss | Sing. Regal [Glockenspiel von g an] 8’ | |||
| Pedał | ||||
| Unterbass 16 Fuss | Principal 16’ | |||
| Posaunenbass 16 Fuss | Violon 16’ | |||
| Thrometenbass 8 Fuss | Unter Bass 16’ | |||
| Cornetenbass 2 Fuss | Subbass 16’ | |||
| Paurfleuten 1 Fuss | Gedacter Subbass 16’ | |||
| Quintedehne 4 Fuss | Nachsatz 10 2/3’ | |||
| Octava 8 Fuss | Octava 8’ | |||
| Octava 4 Fuss | Hollflӧt 8’ | |||
| Gedackt 8 Fuss | Ofne Flӧt 8’ | |||
| Tromphorn 8 Fuss | Octava 4’ | |||
| Zimbelbass 2 Pfeiffen | Quinta 2 2/3’ | |||
| Trommeln auff beiden seiten | Octava 2’ | |||
| Schwiegel 1’ | ||||
| Mixtur 6f. | ||||
| Cimbel 3f. | ||||
| Posaune 32’ | ||||
| Posaune 16’ | ||||
| Trompet 8’ | ||||
| Schalmey 4’ | ||||
| 3 Cimbelsterne, Pauke, Tremulant, 4 Sperrventile | ||||
