SZOSTAKIEWICZ–SAWICKA HELENA, profesor Akademii Medycznej w Gdańsku

Aktualna wersja na dzień 23:12, 18 paź 2022

Helena Szostakiewicz-Sawicka

HELENA JANINA SZOSTAKIEWICZ-SAWICKA (6 V 1919 Grodno – 10 VIII 1991 Gdańsk), lekarka ze specjalizacją I stopnia z okulistyki, anatom, profesor Akademii Medycznej w Gdańsku (AMG). Córka Jana Sawickiego, lekarza, i Heleny z domu Szegidewicz, gospodyni domowej. Siostra Bohdana, Bronisława, Wandy (zginęli w czasie II wojny światowej) oraz Danuty, pracowniczki kancelarii huty Marteny w Ostrowcu Świętokrzyskim.

Edukację rozpoczęła w 1925 w szkole powszechnej w Grodnie, od 1929 uczyła się w tamtejszym Państwowym Żeńskim Gimnazjum im. Emilii Plater. W 1937 zdała egzamin dojrzałości i rozpoczęła studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Przed wybuchem II wojny światowej ukończyła dwa i pół roku studiów. W 1940 uczęszczała na tajne kursy prowadzone przez uniwersyteckich profesorów. W październiku 1940 wyjechała do Kowna i kontynuowała trzeci rok studiów medycznych na Wydziale Lekarskim tamtejszego uniwersytetu. W 1941 przerwała naukę z powodu wkroczenia wojsk niemieckich, do 1944 pracowała jako pielęgniarka w szpitalu dla jeńców wojennych w Wilnie na Antokolu. W latach 1943–1944 służyła w Inspektoracie Armii Krajowej (AK) na stanowisku oficera bez stopnia oraz była członkiem Czołówki Sanitarnej „K” Zgrupowania Partyzantów AK. Po zajęciu Wilna przez Rosjan od lipca do października 1944 pracowała w Szpitalu Czerwonego Krzyża w Wilnie. W październiku 1944 powróciła na studia na Uniwersytecie Wileńskim. Aresztowana przez NKWD, wywieziona do ZSRR, pracowała od kwietnia 1945 w szpitalu w Jełszance, od grudnia tego roku – w ambulatorium i szpitalu w Magłakach, od czerwca 1947 – w szpitalu w Szybotowie na stanowisku pielęgniarki i felczera.

W Gdańsku od kwietnia 1949 jako repatriantka z ZSRR. Podjęła czwarty rok studiów medycznych na Wydziale Lekarskim Akademii Lekarskiej, będąc jednocześnie od maja zatrudniona w Zakładzie Anatomii Prawidłowej tej uczelni na stanowisku młodszego asystenta. W 1951 ukończyła studia medyczne i otrzymała dyplom lekarza, od 1 I 1952 była stażystką (wolontariuszem) w Klinice Ocznej Państwowego Szpitala Klinicznego w Gdańsku, od listopada 1953 podjęła pracę w tym szpitalu, w Przychodni Specjalistycznej Chorób Oczu (pracując tu aż do emerytury). W 1953 awansowała na stanowisko starszego asystenta w Zakładzie Anatomii Prawidłowej AMG. Zatrudniona również okresowo w Poradni Okulistycznej Zespołu Leczniczo-Zabiegowego dla Studentów Szkół Wyższych w Gdańsku. W 1956 ukończyła specjalizację I stopnia z okulistyki i awansowała na stanowisko adiunkta w Zakładzie Anatomii Prawidłowej. W 1961, na podstawie pracy doktorskiej Położenie serca u naczelnych i jego znaczenie dla antropogenezy, doktor nauk medycznych. W 1964 brała udział w Zjeździe Anatomów Czeskich w Pradze, rok później uczestniczyła w Kongresie Towarzystwa Anatomicznego w Sofii.

W 1967, na podstawie pracy Prawa zastawka przedsionkowo-komorowa u naczelnych, doktor habilitowany nauk medycznych. W 1968 Rada Wydziału Lekarskiego AMG awansowała ją na docenta w zakresie anatomii prawidłowej, co Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej zatwierdziło dopiero w 1972. W 1969 była zastępcą opiekuna studentów pierwszego roku oraz członkiem Rady Wydziałowej do Spraw Młodzieży w AMG. W 1970 uczestniczyła w IX Międzynarodowym Kongresie Anatomów w Leningradzie, a w 1976 przebywała na stypendium naukowym w Katedrze Anatomii Uniwersytetu Louvain w Belgii. W 1981 współorganizowała pierwszą konferencję prymatologiczną w Miejskim Ogrodzie Zoologicznym, odtąd wydarzenie to stało się cykliczne. Od 1984 profesor nadzwyczajny (tytularny). W 1985 była referentem na XII Międzynarodowym Kongresie Anatomów w Londynie, rok później brała udział w 81. Zjeździe Towarzystwa Anatomicznego w Lubece. W 1987 uczestniczyła w kolejnym zjeździe Towarzystwa Anatomicznego w Lipsku. W tym samym roku została kierownikiem Zakładu Anatomii Topograficznej Katedry Anatomii AMG. W 1989 przeszła na emeryturę.

Naukowo zajmowała się badaniem układu naczyniowego pod względem rozwojowym i anatomoporównawczym, morfologią struktur wewnętrznych warstwy mięśniówki komór serca, budową aparatu zastawkowego ujść przedsionkowo-komorowych, rozwojem rodowym naczelnych, rozwojem osobniczym człowieka. Autorka prac naukowych, między innymi Pozostałości mięśniówki skórnej u człowieka („Polski Przegląd Antropologiczny” 1955), Położenie serca u naczelnych i jego znaczenie dla antropogenezy (Gdańsk 1962), Asymetria żył głównych górnych u naczelnych i jej znaczenie dla antropogenezy (Wrocław 1964), Mięśnie grzbietu w rozwoju rodowym a postawa ciała (Warszawa 1972). Była również autorką rozdziałów Część ogólna; Ściany tułowia; Trzewia klatki piersiowej; Narządy przestrzeni zaotrzewnowej; Drogi wyprowadzające mocz; Układ narządów płciowych w podręczniku Anatomia człowieka pod redakcją Witolda Sylwanowicza (ostatnie wydanie: Warszawa 2010).

Była członkiem Polskiego Towarzystwa Anatomicznego, w latach 1952–1979 – sekretarzem jego oddziału gdańskiego, a od 1971 – przewodniczącą. Należała do Polskiego Towarzystwa Antropologicznego, Polskiego Towarzystwa Zoologicznego, Gdańskiego Towarzystwa Naukowego (GTN), w którym od 1970 do 1975 była sekretarzem II Wydziału Polskiego Towarzystwa Lekarskiego i Polskiego Towarzystwa Okulistycznego. Od 1977 była członkiem Kolegium Redakcyjnego, a od 1985 – Komitetu Redakcyjnego czasopisma „Folia Morphologica”. Należała do Związku Zawodowego Pracowników Służby Zdrowia (od 1949), Polskiego Czerwonego Krzyża (od 1951), Ligi Kobiet (od 1951). Była członkiem Komisji do Spraw Nagród w AMG.

Odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi (1974), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1984), Medalem 50-lecia GTN (1974), Medalem 30-lecia AMG (1975), Medalem „Zasłużonemu AMG” (1981), odznaką „Za Wzorową Pracę w Służbie Zdrowia” (1984), Medalem 40-lecia PRL (1985).

Od 11 VI 1951 była żoną Stanisława Michała Szostakiewicza (10 IV 1921 – 8 X 1990 Gdańsk), kierownika działu ekonomicznego Wojewódzkiej Spółdzielni Ogrodniczo-Pszczelarskiej w Gdańsku, matka Marii (ur. 1954), radiologa, doktora nauk medycznych, oraz Michała (ur. 1956) absolwenta I Liceum Ogólnokształcącego w Gdańsku. Pisała wiersze. Pochowana na cmentarzu Łostowickim. SeKo PP