DWÓR SMOLNY
| (Nie pokazano 3 wersji utworzonych przez jednego użytkownika) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{web}} | {{web}} | ||
[[File:1_Dwór_Smolny.jpg|thumb|Dwór Smolny, na wysepce u dołu, po lewej [[BASZTA POD ZRĘBEM | Baszta Pod Zrębem]], powyżej schematycznie zaznaczony [[KOŚCIÓŁ ŚW. PIOTRA I PAWŁA | kościół św. Piotra i Pawła]], [[RATUSZ GŁÓWNEGO MIASTA | Ratusz Głównego Miasta]] i | [[File:1_Dwór_Smolny.jpg|thumb|Dwór Smolny, na wysepce u dołu, po lewej [[BASZTA POD ZRĘBEM | Baszta Pod Zrębem]], powyżej schematycznie zaznaczony [[KOŚCIÓŁ ŚW. PIOTRA I PAWŁA | kościół św. Piotra i Pawła]], [[RATUSZ GŁÓWNEGO MIASTA | Ratusz Głównego Miasta]] i | ||
| − | [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny]], fragment planu Gdańska [[DICKMANN AEGIDIUS| Aegidiusa Dickmanna]], 1617]] | + | [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny]], fragment planu Gdańska [[DICKMANN AEGIDIUS, rysownik, rytownik| Aegidiusa Dickmanna]], 1617]] |
| − | [[File:2_Dwor_Smolny.jpg|thumb|Dwór Smolny, [[DEISCH MATTHAEUS | Matthaeus Deisch]], 1761–1765]] | + | [[File:2_Dwor_Smolny.jpg|thumb|Dwór Smolny, [[DEISCH MATTHAEUS, rytownik | Matthaeus Deisch]], 1761–1765]] |
| − | '''DWÓR SMOLNY''' (1422 Terebinta, 1440 Theerhoff, 1518 Neuer Teerhof), miejsce składowania i urzędowego sprawdzania przez brakarzy jakości oraz wagi produktów pochodzenia leśnego, takich jak smoła czy dziegieć, odgrywających istotną rolę w gdańskim handlu. Imienne wzmianki o pracujących tu brakarzach pojawiły się po raz pierwszy w 1378 | + | '''DWÓR SMOLNY''' (1422 Terebinta, 1440 Theerhoff, 1518 Neuer Teerhof), miejsce składowania i urzędowego sprawdzania przez brakarzy jakości oraz wagi produktów pochodzenia leśnego, takich jak smoła czy dziegieć, odgrywających istotną rolę w gdańskim handlu. Imienne wzmianki o pracujących tu brakarzach pojawiły się po raz pierwszy w 1378, o samym dworze w 1422. Od początku XV wieku było to także miejsce brakowania lnu, konopi, miodu i wosku. Pierwotnie dwór mieścił się na cyplu północnej części [[SPICHLERZE | Wyspy Spichrzów]], naprzeciwko [[ŻURAW | Żurawia]], przy łączącym się z [[MOTŁAWA | Motławą]] zastoisku (łasze) Bersen (Brensa, na wysokości obecnej ul. Angielska Grobla), przekopanym później w Nową Motławę. <br/><br/> |
| − | 4 II 1494 | + | 4 II 1494 Hans Briger, starszy cechowy masarzy, najprawdopodobniej niezrównoważony psychicznie, namówił brata Marcza i Michaela Kutelera do podpalenia dziegciu w Dworze Smolnym i popiołu w położonym obok [[DWÓR POPIELNY | Dworze Popielnym]]. W pożarze zginęły 24 osoby, spłonął cumujący obok statek i pięć spichlerzy z towarem przygotowanym do eksportu. Sprawcę aresztowano 23 kwietnia, po tym jak trzy dni wcześniej dokonał zabójstwa szynkarza i kobiety przy Breitgasse (ul. Szeroka) – zamknięto bramy miasta i ustalono, kto jako ostatni przebywał w szynku. Na torturach przyznał się także do spalenia obu dworów. Został skazany na śmierć; na zgliszczach Dworu Smolnego publicznie wyrywano mu części ciała rozżarzonymi cęgami, następnie połamano kołem na [[GÓRA SZUBIENICZNA | Górze Szubienicznej]] (zob. też [[SZUBIENICA | szubienica]]). Pozostałych winowajców obwożono na wozie po mieście, także rozrywając ich ciała rozżarzonymi cęgami, potem spalono na stosie na zgliszczach dworu. <br/><br/> |
| − | Po pożarze dwór ze względów bezpieczeństwa został przeniesiony na południowy kraniec Wyspy Spichrzów (za obecną ul. Toruńską, w stronę ul. Grodza Kamienna), z dala od zabudowy miejskiej. W 1519 | + | Po pożarze dwór ze względów bezpieczeństwa został przeniesiony na południowy kraniec Wyspy Spichrzów (za obecną ul. Toruńską, w stronę ul. Grodza Kamienna), z dala od zabudowy miejskiej. W 1519 otoczono go parkanem. W 1576, podczas przekopywania i tworzenia Nowej Motławy, wykopano także Kanał Smolny – przekop łączący jej stare i nowe koryto. W efekcie tych prac dwór znalazł się na oblanej wodami ze wszystkich stron Wyspie Smolnej. Nad przekopem wybudowano most, wiodący w stronę pozostałych Spichlerzy i łączący się z ciągiem ul. Chmielnej. Był to jedyny w ówczesnym Gdańsku most stały, a nie zwodzony. Na Wyspie Smolnej obowiązywał zakaz używania ognia. Dwór został spalony podczas oblężenia Gdańska w 1813. <br/><br/> |
| − | W połowie XIX wieku, po zasypaniu Kanału Smolnego i fragmentu Motławy, na obszarze po Dworze Smolnym i po sąsiednim Dworze Popielnym wybudowano kolejowy [[DWORZEC BRAMA NIZINNA | Dworzec Brama Nizinna]] (otwarty w 1852 | + | W połowie XIX wieku, po zasypaniu Kanału Smolnego i fragmentu Motławy, na obszarze po Dworze Smolnym i po sąsiednim Dworze Popielnym wybudowano kolejowy [[DWORZEC BRAMA NIZINNA | Dworzec Brama Nizinna]] (otwarty w 1852) i pierwszą gdańską [[GAZOWNIE | gazownię]] (czynną od 1853). W 2015 na terenie po byłym dworze przeprowadzono badania archeologiczne, natrafiając na półwytwory beczek, ceramikę oraz monety z XV–XIX wieku. {{author: BŚ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Przestrzeń miasta]] |
Aktualna wersja na dzień 20:42, 19 gru 2022
DWÓR SMOLNY (1422 Terebinta, 1440 Theerhoff, 1518 Neuer Teerhof), miejsce składowania i urzędowego sprawdzania przez brakarzy jakości oraz wagi produktów pochodzenia leśnego, takich jak smoła czy dziegieć, odgrywających istotną rolę w gdańskim handlu. Imienne wzmianki o pracujących tu brakarzach pojawiły się po raz pierwszy w 1378, o samym dworze w 1422. Od początku XV wieku było to także miejsce brakowania lnu, konopi, miodu i wosku. Pierwotnie dwór mieścił się na cyplu północnej części Wyspy Spichrzów, naprzeciwko Żurawia, przy łączącym się z Motławą zastoisku (łasze) Bersen (Brensa, na wysokości obecnej ul. Angielska Grobla), przekopanym później w Nową Motławę.
4 II 1494 Hans Briger, starszy cechowy masarzy, najprawdopodobniej niezrównoważony psychicznie, namówił brata Marcza i Michaela Kutelera do podpalenia dziegciu w Dworze Smolnym i popiołu w położonym obok Dworze Popielnym. W pożarze zginęły 24 osoby, spłonął cumujący obok statek i pięć spichlerzy z towarem przygotowanym do eksportu. Sprawcę aresztowano 23 kwietnia, po tym jak trzy dni wcześniej dokonał zabójstwa szynkarza i kobiety przy Breitgasse (ul. Szeroka) – zamknięto bramy miasta i ustalono, kto jako ostatni przebywał w szynku. Na torturach przyznał się także do spalenia obu dworów. Został skazany na śmierć; na zgliszczach Dworu Smolnego publicznie wyrywano mu części ciała rozżarzonymi cęgami, następnie połamano kołem na Górze Szubienicznej (zob. też szubienica). Pozostałych winowajców obwożono na wozie po mieście, także rozrywając ich ciała rozżarzonymi cęgami, potem spalono na stosie na zgliszczach dworu.
Po pożarze dwór ze względów bezpieczeństwa został przeniesiony na południowy kraniec Wyspy Spichrzów (za obecną ul. Toruńską, w stronę ul. Grodza Kamienna), z dala od zabudowy miejskiej. W 1519 otoczono go parkanem. W 1576, podczas przekopywania i tworzenia Nowej Motławy, wykopano także Kanał Smolny – przekop łączący jej stare i nowe koryto. W efekcie tych prac dwór znalazł się na oblanej wodami ze wszystkich stron Wyspie Smolnej. Nad przekopem wybudowano most, wiodący w stronę pozostałych Spichlerzy i łączący się z ciągiem ul. Chmielnej. Był to jedyny w ówczesnym Gdańsku most stały, a nie zwodzony. Na Wyspie Smolnej obowiązywał zakaz używania ognia. Dwór został spalony podczas oblężenia Gdańska w 1813.
W połowie XIX wieku, po zasypaniu Kanału Smolnego i fragmentu Motławy, na obszarze po Dworze Smolnym i po sąsiednim Dworze Popielnym wybudowano kolejowy Dworzec Brama Nizinna (otwarty w 1852) i pierwszą gdańską gazownię (czynną od 1853). W 2015 na terenie po byłym dworze przeprowadzono badania archeologiczne, natrafiając na półwytwory beczek, ceramikę oraz monety z XV–XIX wieku.
