BASZTA POD ZRĘBEM
| < Poprzednie | Następne > |
BASZTA POD ZRĘBEM, obecnie ul. Żabi Kruk. Wybudowana w 1487 w południowo-wschodnim narożniku murów obronnych Starego Przedmieścia w formie ściętego walca, z prostą ścianą od północy, ceglana, nakryta dachem stożkowym. Miała sześć kondygnacji, wysokość 22 m, średnica około 11 m, grubość murów przyziemia od strony zewnętrznej od 2 do 3 m. Górną kondygnację otaczały wykonane w konstrukcji szkieletowej hurdycje (drewniany ganek wieńczący mury i wystający przed ich lico, pozwalający razić przeciwnika przez otwory w podłodze). W 1. połowie XVI wieku poprzez likwidację hurdycji i przesklepienie najwyższej kondygnacji uzyskano na niej platformę umożliwiającą wykorzystanie artylerii. Osłabiło to jednak konstrukcję.
W XVIII wieku używana była jako magazyn prochu. W XIX wieku poddana konserwacji. Uniknęła zniszczeń w 1945, w latach 60. XX wieku przeprowadzono prace zabezpieczające. 15 XII 1976 zawalił się jej północno-zachodni narożnik, od tego czasu nieużytkowana. W wyniku wichury 3 III 1982 uległa zawaleniu w 2/3 i od tamtej pory pozostaje w ruinie. Początkowo ruiny podparto drewnianymi wspornikami, od 2002 metalowymi, w 2012–2013 zostały kompleksowo zabezpieczone, w 2015 ogrodzone, monitorowane, zyskały także iluminację.
Obecna polska nazwa baszty wedle obiegowego tłumaczenia urobiona została ze względu na niezwykły, prostokątny kształt dachu, z nadwieszonymi nad mury okrągłej baszty narożnikami, „zrębami”. W rzeczywistości pochodzi od nazwy ulicy Pod Zrębem przy której stoi, ta zaś jest bardzo przybliżonym nawiązaniem do dawniejszej (z lat 1809-1914) Holzschneidegasse – czyli Trakowej. Nazwa pochodziła od traków (pił do cięcia drewna), używanych w tzw. Dworze Wałowym (Wallhof), czyli warsztatach fortyfikacyjnych działających od I połowy XVII w. Znajdowały się one nad Motławą, przy baszcie nazywanej najpierw Na Żabim Kruku (1487 Am Poggenpfuhl), nawet jednorazowo Przy Akwedukcie (1563 An der Riedewand), od XVII w. Prochową (Pulver Thurm), a od 1822 do 1945 Atutową (Trumpf Thurm, na koniec Trumpfturm). Przy nadawaniu polskich nazw ulic w 1945 wybrano starszą nazwę, zmieniając w tłumaczeniu jej znaczenie. Dopiero w drugiej kolejności urzędnicy spisujący zabytkowe obiekty nazwali basztę Atutową basztą Pod Zrębem. Obecna polska nazwa ulicy powstała wcześniej niż nazwa baszty.
