RESURSY
(uzupełnienie BŚ (e-mail z 25.04.2019)) |
|||
| (Nie pokazano 14 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 2: | Linia 2: | ||
'''RESURSY''', ekskluzywne kluby towarzyskie, łączące rozrywkę z działalnością charytatywną. Działały na zasadach stowarzyszenia, wybierały władze, utrzymywały się ze składek płaconych co miesiąc, a także emitowały akcje wykupywane przez członków. W Gdańsku powstały pod koniec XVIII wieku, początkowo działały nieformalnie (nie odnotowane w księgach adresowych i innych publikacjach urzędowych, nieznane są też ich statuty z tego okresu). W latach 90. XVIII wieku istniały co najmniej trzy resursy. <br/><br/> | '''RESURSY''', ekskluzywne kluby towarzyskie, łączące rozrywkę z działalnością charytatywną. Działały na zasadach stowarzyszenia, wybierały władze, utrzymywały się ze składek płaconych co miesiąc, a także emitowały akcje wykupywane przez członków. W Gdańsku powstały pod koniec XVIII wieku, początkowo działały nieformalnie (nie odnotowane w księgach adresowych i innych publikacjach urzędowych, nieznane są też ich statuty z tego okresu). W latach 90. XVIII wieku istniały co najmniej trzy resursy. <br/><br/> | ||
| − | '''Humanitas''', założona w 1787 | + | '''Humanitas''', założona w 1787, z siedzibą przy Hintergasse 123 (ul. Za Murami). W 1800 kupiła dom przy Langer Markt 424 (Długi Targ 2) za sumę 70 000 gdańskich guldenów, przebudowała komfortowo oraz wyposażyła w luksusowe umeblowanie i urządzenia, kosztem 100 000 gdańskich guldenów. Otwarta była od 10.00 do 23.00, zapewniała lekturę prasy i gazet w czytelni i rozrywki. Od 1811 odbywały się w niej ekskluzywne koncerty abonamentowe (sześć w sezonie). Organizowali je [[EHRLICH JOHANN CARL, muzyk | Johann Carl Ehrlich]], śpiewak, nauczyciel śpiewu i organizator koncertów, oraz dyrygent [[TEATR MIEJSKI | Teatru Miejskiego]] August Wilhelm Friedrich. W 1821 opracowano nowe zasady funkcjonowania klubu i nazwano ją „nową” resursą (Die neue Ressource Humanitas zu Danzig). W 1836 połączyła się z resursą Beständigkeit, tworząc nowy klub Ressource Einigkeit (różny od loży masońskiej tej nazwy; [[WOLNOMULARSTWO | wolnomularstwo]]). Kamienicę przy Langer Markt 424 (Długi Targ 2) nabył w 1836 cukiernik Karl Beniamin Richter. <br/><br/> |
| − | '''Ressource am Fischertor''', powstała w | + | '''Ressource am Fischertor''', powstała w 1788 (?) w lokalu przy Hundegasse 253 (ul. Ogarna 32), liczyła wtedy 150 członków. 21 I 1789 podjęto decyzję o budowie dla niej własnego domu przy Fischertor ([[BRAMA ŻABIA | Brama Żabia (Rybacka)]]) przy Melzergasse 130 (ul. Słodowników 4), na budowę którego wydano 24 000 guldenów gdańskich w gotówce i 6000 w akcjach. Przeprowadzka do nowego miejsca nastąpiła w maju 1791. W 1815 obchodziła jubileusz dwudziestopięciolecia. 24 IV 1832 władze resursy sprzedały dom przy Melzergasse ([[EGGERT PETER DAVID HEINRICH, kupiec, radny | Peter David Heinrich Eggert]]), 9 listopada tego roku przeniosły działalność do lokalu resursy Humanitas w kamienicy przy Langer Markt 424 (Długi Targ 2). Rozwiązana 31 XII 1834. <br/><br/> |
| − | [[File:RESURSY.jpg|thumb|Siedziba resursy Concordia przy Langer Markt 15, | + | [[File:RESURSY.jpg|thumb|Siedziba resursy Concordia przy Langer Markt 15, koniec XIX wieku, fot. [[KUHN RUDOLF THEODOR ROBERT, fotografik| Rudolf Theodor Kuhn]]]] |
| − | '''Concordia zu den drei Ringen''', powstała 20 III 1790 | + | '''Concordia zu den drei Ringen''', powstała 20 III 1790. Początkowo nosiła nazwę Ressource am Vorstädtischen Graben (Resursa przy Podwalu Przedmiejskim). Założyło ją grono bywalców restauracji Johanna Gottlieba Götza (Das Götzsche Haus, zob. [[STARE PRZEDMIEŚCIE| Stare Przedmieście]]) na Vorstädtischer Graben 166 (ul. Podwale Przedmiejskie 18) w składzie: dr med. Carl Ernst Kositzki, Paul Schnaase, Johann Carl Bergen i Nathanael Wilhelm Milczewski. W 1794 opracowano statut i zmieniono nazwę na Concordia. Jej członkowie rekrutowali się z kupców i pokrewnych zawodów (aptekarze, piwowarzy, gorzelnicy, maklerzy), o najwyższym statusie materialnym (w statucie znalazł się zapis zakazujący przyjmowania wojskowych). Zrewidowany w 1829 statut umożliwił przyjmowanie członków spoza stanu kupieckiego, także wojskowych. W 1794 liczyła około 330 członków. Począwszy od 1794, organizowała publiczne bale maskowe zwane redutami. Co roku obchodzono święto założenia Resursy, podczas którego wygłaszano toasty i śpiewano specjalnie na ten dzień układane pieśni. Do czytelni prenumerowano gazety polityczne, handlowe, naukowe niemieckie, francuskie i angielskie. Wśród pierwszych członków znaleźli się między innymi [[ALMONDE CORNELIUS van, kupiec | Cornelius van Almonde]], [[LANKAU GEORG ALEXANDER, burmistrz Gdańska | Georg Alexander Lankau]], [[UPHAGEN JOHANN, bibliofil, historyk, rajca | Johann Uphagen]]. W 1796 przyjęła nazwę Concordia zu den drei Ringen; trzy pierścienie w nazwie oznaczały przymioty klubu: użyteczność, cnotę i rozrywkę. 28 VI 1797 władze pruskie nadały Concordii status korporacji. W 1797 Concordia za sumę 13 000 talarów pruskich zakupiła od spadkobierców [[MUHL FRIEDRICH, kupiec, rajca | Friedricha Muhla]] |
| − | '''Ressource zum | + | kamienicę przy Langer Markt 443 (Długi Targ 15) razem z oficyną przy Hundegasse 306 (ul. Ogarna 83). By sprostać wydatkom, każdy członek musiał wykupić jedną akcję wartości 100 guldenów gdańskich. Resursa wynajmowała należące do kamienicy piwnice i stajnie, a uzyskane środki umożliwiły wybudowanie tam (kosztem 3000 talarów pruskich) w 1805 sali restauracyjnej. Podczas oblężenia Gdańska w 1807 władze pruskie zajęły budynek resursy na lazaret. W obawie przed zniszczeniem siedziby władze resursy odkupiły za 30 000 guldenów budynek przy Brotbänkengasse (ul. Chlebnicka) i przekazały dyrekcji lazaretu. Pod koniec XIX wieku większość członków nadal stanowili kupcy, ale byli także bankierzy, adwokaci, radcy, fabrykanci, właściciele ziemscy, lekarze, inżynier. W 1894 władze resursy kupiły dom przy Hundegasse 84, róg Berholdschegasse 3 (ul. Mieszczańska), by połączyć go z tym przy Hundegasse 83, w 1911 sprzedały kamienicę przy Langer Markt. Najdłuższym (pięćdziesięciodziewięcioletnim) stażem mógł pochwalić się kupiec i armator [[HEYN FRIEDRICH, kupiec, armator | Friedrich Heyn]]. Działała do 1942. <br/><br/> |
| − | '''Ressource Einigkeit''', powstała w 1836 | + | '''Ressource zum freundschaftlichen Verein''', zarejestrowana we wrześniu 1823. Wcześniej funkcjonowała jako „przyjacielskie koło kupców” zawiązane w listopadzie 1810 z inicjatywy Karla Gehrta i Jakoba Kosela w domu tego ostatniego przy Seifengasse (ul. Mydlarska). Początkowo skupiało 22 mężczyzn, a celem było niesienie pomocy wdowie Lange i jej dzieciom. Latem spotykali się w wynajmowanym ogrodzie przy Sandgrube 403 (ul. Rogaczewskiego). W 1814 koło liczyło 100 osób. Wynajęto wówczas kilka pomieszczeń przy Heilige-Geist-Gasse (ul. św. Ducha). W 1821 Johann Gottlieb Götz udostępnił swój ogród przy Neugarten 1 (ul. Nowe Ogrody) od zachodu graniczącym z wałem obronnym i położonym Sandgrube (ul. ks. Rogaczewskiego), gdzie własnym kosztem resursa zbudowała kręgielnię. W 1829 resursa nabyła dom przy Jopengasse 16 (ul. Piwna). W 1837 władze resursy nabyły ogród Johanna Gottlieba Götza i nazwały go Freundschaftlicher Garten. Wynajmowano go organizatorom imprez muzycznych i teatralnych, w lecie występowały w ogrodzie miejscowe i przyjezdne zespoły artystyczne (chóry, orkiestry i inne). M.in. Polskie Towarzystwo „Ogniwo” 23 IX 1877 wystawiło tu krotochwilę ''Nowy Don Kiszot czyli Sto szaleństw'' Aleksandra Fredry, 1 IX 1893 wystąpiła grupa Suaheli z Afryki Wschodniej, urządzając także pokaz tradycyjnego przyrządzania i spożywania pieczonego barana. W 1898 sprzedano ogród pod budowę [[FUNDACJA AUGUSTY VICTORII | Fundacji Augusty Victorii]]. 17 XII 1869 przyjęto członków rozwiązanej resursy Einigkeit, a w 1870 opracowano nowy statut. Przewidywał m.in. powołanie „naczelnika ubogich” ('Armen-Vorsteher'), którego zadaniem była troska o tworzenie funduszu dla ubogich. Przetrwała do 1942. <br/><br/> |
| − | '''Ressource Bürger-Verein''', założona w 1824 | + | '''Ressource Einigkeit''', powstała w 1836. Nie dysponowała własnym lokalem; w 1854 mieściła się przy Langgasse 16 (ul. Długa), w latach 1864–1865 w hotelu Preußischer Hof ([[HOTELE | hotele]]) przy Langer Markt 19 (Długi Targ), a 1867–1869 przy Holzgasse (ul. Kładki), miała ogród letni przy [[BRAMA OLIWSKA | Bramie Oliwskiej]]. Jedyna, która miała w statucie zapis zabraniający gry w karty. Rozwiązana w 1869. <br/><br/> |
| + | '''Ressource Bürger-Verein''', założona w 1824. Jej celem były „niezmącona rozkosz duchowej radości, towarzyskie obcowanie, zabawa, lektura, prawnie dozwolone gry (kręgle i bilard)”. W 1835 opracowano nowy statut, zanikła przed 1854. {{author: MAB}} {{author: JMM}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Życie miasta]] | ||
Aktualna wersja na dzień 18:22, 25 cze 2024
RESURSY, ekskluzywne kluby towarzyskie, łączące rozrywkę z działalnością charytatywną. Działały na zasadach stowarzyszenia, wybierały władze, utrzymywały się ze składek płaconych co miesiąc, a także emitowały akcje wykupywane przez członków. W Gdańsku powstały pod koniec XVIII wieku, początkowo działały nieformalnie (nie odnotowane w księgach adresowych i innych publikacjach urzędowych, nieznane są też ich statuty z tego okresu). W latach 90. XVIII wieku istniały co najmniej trzy resursy.
Humanitas, założona w 1787, z siedzibą przy Hintergasse 123 (ul. Za Murami). W 1800 kupiła dom przy Langer Markt 424 (Długi Targ 2) za sumę 70 000 gdańskich guldenów, przebudowała komfortowo oraz wyposażyła w luksusowe umeblowanie i urządzenia, kosztem 100 000 gdańskich guldenów. Otwarta była od 10.00 do 23.00, zapewniała lekturę prasy i gazet w czytelni i rozrywki. Od 1811 odbywały się w niej ekskluzywne koncerty abonamentowe (sześć w sezonie). Organizowali je Johann Carl Ehrlich, śpiewak, nauczyciel śpiewu i organizator koncertów, oraz dyrygent Teatru Miejskiego August Wilhelm Friedrich. W 1821 opracowano nowe zasady funkcjonowania klubu i nazwano ją „nową” resursą (Die neue Ressource Humanitas zu Danzig). W 1836 połączyła się z resursą Beständigkeit, tworząc nowy klub Ressource Einigkeit (różny od loży masońskiej tej nazwy; wolnomularstwo). Kamienicę przy Langer Markt 424 (Długi Targ 2) nabył w 1836 cukiernik Karl Beniamin Richter.
Ressource am Fischertor, powstała w 1788 (?) w lokalu przy Hundegasse 253 (ul. Ogarna 32), liczyła wtedy 150 członków. 21 I 1789 podjęto decyzję o budowie dla niej własnego domu przy Fischertor ( Brama Żabia (Rybacka)) przy Melzergasse 130 (ul. Słodowników 4), na budowę którego wydano 24 000 guldenów gdańskich w gotówce i 6000 w akcjach. Przeprowadzka do nowego miejsca nastąpiła w maju 1791. W 1815 obchodziła jubileusz dwudziestopięciolecia. 24 IV 1832 władze resursy sprzedały dom przy Melzergasse ( Peter David Heinrich Eggert), 9 listopada tego roku przeniosły działalność do lokalu resursy Humanitas w kamienicy przy Langer Markt 424 (Długi Targ 2). Rozwiązana 31 XII 1834.
Concordia zu den drei Ringen, powstała 20 III 1790. Początkowo nosiła nazwę Ressource am Vorstädtischen Graben (Resursa przy Podwalu Przedmiejskim). Założyło ją grono bywalców restauracji Johanna Gottlieba Götza (Das Götzsche Haus, zob. Stare Przedmieście) na Vorstädtischer Graben 166 (ul. Podwale Przedmiejskie 18) w składzie: dr med. Carl Ernst Kositzki, Paul Schnaase, Johann Carl Bergen i Nathanael Wilhelm Milczewski. W 1794 opracowano statut i zmieniono nazwę na Concordia. Jej członkowie rekrutowali się z kupców i pokrewnych zawodów (aptekarze, piwowarzy, gorzelnicy, maklerzy), o najwyższym statusie materialnym (w statucie znalazł się zapis zakazujący przyjmowania wojskowych). Zrewidowany w 1829 statut umożliwił przyjmowanie członków spoza stanu kupieckiego, także wojskowych. W 1794 liczyła około 330 członków. Począwszy od 1794, organizowała publiczne bale maskowe zwane redutami. Co roku obchodzono święto założenia Resursy, podczas którego wygłaszano toasty i śpiewano specjalnie na ten dzień układane pieśni. Do czytelni prenumerowano gazety polityczne, handlowe, naukowe niemieckie, francuskie i angielskie. Wśród pierwszych członków znaleźli się między innymi Cornelius van Almonde, Georg Alexander Lankau, Johann Uphagen. W 1796 przyjęła nazwę Concordia zu den drei Ringen; trzy pierścienie w nazwie oznaczały przymioty klubu: użyteczność, cnotę i rozrywkę. 28 VI 1797 władze pruskie nadały Concordii status korporacji. W 1797 Concordia za sumę 13 000 talarów pruskich zakupiła od spadkobierców Friedricha Muhla
kamienicę przy Langer Markt 443 (Długi Targ 15) razem z oficyną przy Hundegasse 306 (ul. Ogarna 83). By sprostać wydatkom, każdy członek musiał wykupić jedną akcję wartości 100 guldenów gdańskich. Resursa wynajmowała należące do kamienicy piwnice i stajnie, a uzyskane środki umożliwiły wybudowanie tam (kosztem 3000 talarów pruskich) w 1805 sali restauracyjnej. Podczas oblężenia Gdańska w 1807 władze pruskie zajęły budynek resursy na lazaret. W obawie przed zniszczeniem siedziby władze resursy odkupiły za 30 000 guldenów budynek przy Brotbänkengasse (ul. Chlebnicka) i przekazały dyrekcji lazaretu. Pod koniec XIX wieku większość członków nadal stanowili kupcy, ale byli także bankierzy, adwokaci, radcy, fabrykanci, właściciele ziemscy, lekarze, inżynier. W 1894 władze resursy kupiły dom przy Hundegasse 84, róg Berholdschegasse 3 (ul. Mieszczańska), by połączyć go z tym przy Hundegasse 83, w 1911 sprzedały kamienicę przy Langer Markt. Najdłuższym (pięćdziesięciodziewięcioletnim) stażem mógł pochwalić się kupiec i armator Friedrich Heyn. Działała do 1942.
Ressource zum freundschaftlichen Verein, zarejestrowana we wrześniu 1823. Wcześniej funkcjonowała jako „przyjacielskie koło kupców” zawiązane w listopadzie 1810 z inicjatywy Karla Gehrta i Jakoba Kosela w domu tego ostatniego przy Seifengasse (ul. Mydlarska). Początkowo skupiało 22 mężczyzn, a celem było niesienie pomocy wdowie Lange i jej dzieciom. Latem spotykali się w wynajmowanym ogrodzie przy Sandgrube 403 (ul. Rogaczewskiego). W 1814 koło liczyło 100 osób. Wynajęto wówczas kilka pomieszczeń przy Heilige-Geist-Gasse (ul. św. Ducha). W 1821 Johann Gottlieb Götz udostępnił swój ogród przy Neugarten 1 (ul. Nowe Ogrody) od zachodu graniczącym z wałem obronnym i położonym Sandgrube (ul. ks. Rogaczewskiego), gdzie własnym kosztem resursa zbudowała kręgielnię. W 1829 resursa nabyła dom przy Jopengasse 16 (ul. Piwna). W 1837 władze resursy nabyły ogród Johanna Gottlieba Götza i nazwały go Freundschaftlicher Garten. Wynajmowano go organizatorom imprez muzycznych i teatralnych, w lecie występowały w ogrodzie miejscowe i przyjezdne zespoły artystyczne (chóry, orkiestry i inne). M.in. Polskie Towarzystwo „Ogniwo” 23 IX 1877 wystawiło tu krotochwilę Nowy Don Kiszot czyli Sto szaleństw Aleksandra Fredry, 1 IX 1893 wystąpiła grupa Suaheli z Afryki Wschodniej, urządzając także pokaz tradycyjnego przyrządzania i spożywania pieczonego barana. W 1898 sprzedano ogród pod budowę Fundacji Augusty Victorii. 17 XII 1869 przyjęto członków rozwiązanej resursy Einigkeit, a w 1870 opracowano nowy statut. Przewidywał m.in. powołanie „naczelnika ubogich” ('Armen-Vorsteher'), którego zadaniem była troska o tworzenie funduszu dla ubogich. Przetrwała do 1942.
Ressource Einigkeit, powstała w 1836. Nie dysponowała własnym lokalem; w 1854 mieściła się przy Langgasse 16 (ul. Długa), w latach 1864–1865 w hotelu Preußischer Hof ( hotele) przy Langer Markt 19 (Długi Targ), a 1867–1869 przy Holzgasse (ul. Kładki), miała ogród letni przy Bramie Oliwskiej. Jedyna, która miała w statucie zapis zabraniający gry w karty. Rozwiązana w 1869.
Ressource Bürger-Verein, założona w 1824. Jej celem były „niezmącona rozkosz duchowej radości, towarzyskie obcowanie, zabawa, lektura, prawnie dozwolone gry (kręgle i bilard)”. W 1835 opracowano nowy statut, zanikła przed 1854.
