SOŁTYK TADEUSZ, profesor Politechniki Gdańskiej

Aktualna wersja na dzień 12:58, 6 lip 2024

TADEUSZ SOŁTYK (30 VIII 1909 Radom – 14 VII 2004 Warszawa), naukowiec, konstruktor samolotów i jachtów, profesor Politechniki Gdańskiej (PG). Syn Stanisławy z domu Jotkiewicz oraz Stefana (22 VI 1880 Zwoleń – 7 V 1945 Dachau), nauczyciela matematyki, absolwenta Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, kierownika szkoły powszechnej w Brześcach w województwie warszawskim, dyrektora Żeńskiej Szkoły Handlowej i żeńskiego Gimnazjum Filologicznego im. Marii Konopnickiej w Radomiu, posła (1919–1928) i senatora (1930–1935) II Rzeczypospolitej, więźnia obozów koncentracyjnych w Oranienburgu, Buchenwaldzie i Dachau. Brat inżyniera konstruktora Witolda (1918–1995).

W 1928 absolwent IV Gimnazjum Matematyczno-Przyrodniczego im. Tytusa Chałubińskiego w Radomiu. Studiował na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej, a od 1929 na Wydziale Mechanicznym (specjalność lotnicza), w 1934 uzyskał dyplom inżyniera mechanika. Podczas studiów był członkiem Aeroklubu Lotniczego Politechniki Warszawskiej i Akademickiego Związku Sportowego w Warszawie. W 1931 otrzymał patent sternika śródlądowego. We wrześniu 1934 ukończył Szkołę Podchorążych Artylerii Rezerwy we Włodzimierzu Wołyńskim, w sierpniu 1935 Szkołę Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie (jako plutonowy podchorąży rezerwy lotnictwa). Od 1935 posiadał licencję pilota.

W latach 1936–1939 projektował jachty morskie „Kumka I”, „Kumka II”, jacht kilowy „Kumka III”, w 1937 jacht mieczowy „Betka” i „Kumka IV”. W 1936 przed zawodami żeglarskimi w Kilonii, będącymi częścią Igrzysk Olimpijskich, kierował przedolimpijskim ośrodkiem dla żeglarzy w Pucku.

W latach 1935–1939 jako zastępca głównego konstruktora pracował w Biurze Konstrukcyjnym Państwowych Zakładów Lotniczych w Warszawie. Był konstruktorem samolotu Sum i zespołu hamulcowego do samolotu Karaś. W 1939 walczył w I Pułku Lotniczym w Warszawie, brał udział w bitwie pod Kockiem. Zbiegł z transportu do oflagu. Mieszkał w Radomiu, następnie we wsi Brześce koło Piaseczna, a od czerwca 1944 w Nałęczowie, gdzie był kierownikiem domu noclegowego Polskiego Czerwonego Krzyża. W Lublinie pracował w Departamencie Lotnictwa Cywilnego w Polskim Komitecie Wyzwolenia Narodowego (w Resorcie Komunikacji Poczt i Telegrafów).

W latach 1945–1950 mieszkał w Łodzi. W Biurze Konstrukcyjnym Lotniczych Warsztatów Doświadczalnych opracował prototypy pierwszych po wojnie polskich samolotów – „Szpak”, „Żak” i „Junak” (1946). Od 1946 do 1950 był wykładowcą budowy samolotów na Politechnice Łódzkiej.

W latach 1948–1950, dojeżdżając z Łodzi do Gdańska, pracował na PG, gdzie wykładał budowę samolotów na Wydziale Mechanicznym. Od 1950 mieszkał w Warszawie. W latach 1951–1952 wykładał na Politechnice Warszawskiej, a w 1953 uczył w Wojskowej Akademii Technicznej. Od 1955 docent, od 1975 profesor nadzwyczajny (tytularny).

W latach 1950–1957 pracował w Instytucie Lotnictwa, pełniąc funkcję kierownika Biura Konstrukcyjnego. Był konstruktorem prototypu dwusilnikowych wielozadaniowych samolotów „Miś” i „Żuraw”, a także szkolno-treningowego samolotu „Bies”. Zaprojektował urządzenia automatyki siłowni okrętowych na dwunastu statkach, a także lepkościomierz okrętowy. Opracował plany jachtów morskich „Kumka V” (1955), „Kumka VI” (1956), „Kumka VII” (1958).

W latach 1957–1966 był zatrudniony w Ośrodku Konstrukcji Lotniczych Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego w Warszawie-Okęciu, gdzie zaprojektował pierwszy w Polsce odrzutowy samolot szkoleniowy TS-11 „Iskra” (1960) i był głównym konstruktorem samolotów niewdrożonych do produkcji (TS-16 „Grot” i TS-17 „Pelikan”).

W latach 1967–1994 pracował w Przemysłowym Instytucie Automatyki i Pomiarów w Warszawie, 1967–1992 był kierownikiem zespołu problemowego do spraw automatyzacji statków. Nadzorował prace nad konstrukcjami statków morskich: zdalnym sterowaniem silników na kutrach (1970), dwusilnikowymi holownikami ratunkowymi (1976), zdalnym sterowaniem silnikiem i śrubą do jachtu „Mazurek” (1977), zautomatyzowanym magazynem wysokiego składowania (1978) oraz robotem przemysłowym (1986). W latach osiemdziesiątych XX wieku był konsultantem samolotów PZL-130 „Orlik” i I-22 „Iryda” produkcji Polskich Zakładów Lotniczych. Od 1992 na emeryturze.

Autor i współautor publikacji na temat automatyki, mechaniki, konstrukcji samolotów. Napisał cztery monografie, m/in. Amatorskie projektowanie samolotów (1995), opublikował też swoje wspomnienia. Twórca siedmiu patentów z zakresu automatyki statku oraz konstrukcji samolotu.

Był członkiem Rady Naukowej w Przemysłowym Instytucie Automatyki i Pomiarów w Warszawie (1977–1995), Instytutu Lotnictwa (1966–1967, 1988–1999), Rady Technicznej Polskiego Rejestru Statków (1977–1980), Instytutu Techniki Wojsk Lotniczych (1962–1984). Należał do Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej do spraw Kadr Naukowych Prezydium Rady Ministrów (1976–1979).

W latach 1936–1939 i 1950–1955 był przewodniczącym komisji technicznej Polskiego Związku Żeglarskiego. Członek Sekcji Żeglarskiej Głównego Komitetu Kultury Fizycznej (1955–1958), członek honorowy Akademickiego Zrzeszenia Lotniczego (1995). Odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1956), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1960), Złotym Medalem „Za zasługi dla obronności kraju” (1975). Laureat Nagrody Państwowej II stopnia w 1952 roku, Nagrody I stopnia Ministerstwa Obrony Narodowej za konstrukcję samolotu „Iskra”.

Był żonaty od 1945 z Jadwigą z domu Krasnodębską (1 IV 1915 – 2011 Warszawa), żołnierką Armii Krajowej, więźniarką obozów koncentracyjnych w latach 1944–1945 w Auschwitz, Ravensbrück i Buchenwaldzie. Ojciec Andrzeja (ur. 1946), Anny oraz Stanisława. Pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. WP







Bibliografia:
Dział Obiegu i Archiwizacji Dokumentów Politechniki Gdańskiej (akta osobowe).
Pionierzy Politechniki Gdańskiej, red. Zygmunt Paszota, Janusz Rachoń, Edmund Wittbrodt, Gdańsk 2005, s. 607.