BIURO ODBUDOWY PORTÓW

Aktualna wersja na dzień 21:14, 1 sty 2023

BIURO ODBUDOWY PORTÓW (BOP), powołane rozporządzeniem Ministra Żeglugi i Handlu Zagranicznego 28 V 1945, z siedzibą we Wrzeszczu przy ul. Morskiej 22 (obecnie ul. Do Studzienki) i pod kierownictwem Gdańskiej Grupy Robót w Nowym Porcie przy ul. Oliwskiej 22. Oprócz dyrekcji BOP-u przy ul. Morskiej działały też, w budynkach pod nr. 21 i 23: Wydział Planowania, Wydział Projektowania, Wydział Administracyjno-Gospodarczy, Wydział Finansowo-Budżetowy i stołówka. Bazę z czasem powiększono o kamienice nr 24 i 31 oraz znajdujące się przy ul. Morskiej drewniane baraki.

BOP zostało przekształcone z przybyłej do Gdańska 27/28 III 1945 Morskiej Grupy Operacyjnej Ministerstwa Przemysłu i Handlu, kierowanej przez kpt. inż. Władysława Szedrowicza, mającej zabezpieczać przed dewastacją porty i zakłady przemysłowe na Wybrzeżu, rozwiązanej 30 kwietnia. Początkowo inwentaryzowało straty wojenne, opracowywało szczegółowe plany odbudowy, koncepcję przestrzennego zagospodarowania i realizacji odbudowy portów Gdańska, Gdyni i mniejszych portów, a pod koniec działalności także portu w Szczecinie. Działało od 1 VI 1945 do 31 XII 1947. Dyrektorem został Władysław Szedrowicz, naczelnym inżynierem do spraw odbudowy był Witold Tubielewicz, naczelnikiem Wydziału Kierownictwa Robót – Józef Czyż-Mintowt. BOP miało dwa wydzielone kierownictwa robót: w Gdańsku z siedzibą w Nowym Porcie przy ul. Oliwskiej 35 (kierownik Witold Staniszkis) i w Gdyni przy ul. Waszyngtona. Organizacyjnie podlegało Departamentowi Morskiemu Ministerstwa Przemysłu i Handlu, finansowo – Delegaturze Rządu do spraw Wybrzeża w Gdańsku. Pod koniec 1945 zatrudniało 2400 pracowników (w tym 430 umysłowych).

Pierwszym opracowaniem przygotowanym przez BOP w 1945 był „Mały plan odbudowy”, mający umożliwić bezpieczne korzystanie z portów w Gdańsku i Gdyni przez statki i 12 mln ton przeładunków rocznie, a także zorganizowanie zespołu i zaplecza do dalszej odbudowy. Pod koniec 1946 opracowano trzyletni plan powiększenia zdolności przeładunkowej do 19 mln ton rocznie. Biuro Studiów BOP prowadziło prace nad długofalowymi planami przebudowy i rozbudowy portów. Zajmowało się też organizacją administracji morskiej, tworząc kapitanaty portów w Gdańsku, Gdyni, Szczecinie, Kołobrzegu, Świnoujściu, Elblągu, Helu, Darłowie, Łebie, Ustce i Władysławowie.

Ogółem BOP oczyściło dno w porcie gdańskim ze 153 wraków, wybagrowało 53 200 m² dna, wyremontowało 100 m falochronu zachodniego (ściętego do poziomu lustra wody, a następnie odbudowanego), 400 m falochronu wschodniego, odnowiło nabrzeża Basenu Górniczego (z pogłębieniem jego kanału), oddało do użytku 35 wyremontowanych dźwigów, naprawiło 800 m torów kolejowych, a 300 m całkowicie wymieniło, wyremontowało 1100 m dróg portowych, naprawiło sieć elektroenergetyczną, wybudowało sześć budynków administracyjnych w porcie i dalszych sześć poza portem, uruchomiło most pontonowy na Ostrów i zlokalizowane tam zaplecze, mające 46 173 m² powierzchni (osiem hal magazynowych, kotłownia, stacja pomp, kuźnia, stolarnia, odlewnia), do którego w kwietniu 1947 przeniesiono warsztaty BOP, początkowo rozrzucone po całym porcie gdańskim. W Gdyni zlecało między innymi prace nad wydobyciem wraków blokujących wejście do portu (na przykład przygotowania do usunięcia pancernika „Gneisenau” czy wydobycie statku wycieczkowego „Gdańsk”).

W 1946 w ramach Biura Odbudowy Portów utworzono Kierownictwo Robót Czerpalnych i Podwodnych, od 20 IV 1947 – samodzielne Przedsiębiorstwo Robót Czerpalnych i Podwodnych.

BOP zostało zlikwidowane rozporządzeniem Ministra Żeglugi i Handlu Zagranicznego w grudniu 1947, przestało istnieć z dniem 1 I 1948. Zadania, siedzibę przy ul. Morskiej i kadrę przejął Urząd Morski w Gdańsku (podporządkowany Ministerstwu Żeglugi), jego dyrektorem technicznym został Witold Tubielewicz. Z BOP-u wydzielono wiele przedsiębiorstw specjalistycznych, zwłaszcza mieszczące się na Ostrowie Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjno-Morskich, odpowiedzialne za budowę falochronów i ochronę wybrzeży (dyrektorem został Stanisław Zawistowski, wicedyrektorem Czesław Piskorski).

1 VIII 1945 w ramach Wydziału Administracyjno-Gospodarczego BOP powstał Oddział Społeczny (kierownikiem był Zdzisław Ćwiek) z czterema referatami. 7 VIII 1945 Referat Kultury Fizycznej (kierowany przez Grzegorza Kopczyńskiego), wykorzystując otrzymany do dyspozycji stadion przy ul. Traugutta 73 i boisko przy ul. Fiszera, zgłosił do rejestracji w Zarządzie Miasta Gdańska Klub Sportowy Biura Odbudowy Portów, krótko działający pod nazwą Baltia, a od końca lutego 1946 jako Lechia Gdańsk.

Pracownicy BOP-u, częściowo w czynie społecznym, zbudowali w miejscu zniszczonej 2 IX 1939 Wartowni nr 5 na Westerplatte symboliczny cmentarz żołnierzy poległych w obronie Wojskowej Składnicy Tranzytowej, z betonowym krzyżem i symbolem Krzyża Virtuti Militari, odsłoniętym 27 VII 1946 w obecności byłych obrońców (z kmdr. Franciszkiem Dąbrowskim, inicjatorem budowy, na czele), ministra obrony narodowej marszałka Michała Roli-Żymierskiego i gdańskich władz ( cmentarze na Westerplatte). BŚ