WALLERAND LEON, trener

Aktualna wersja na dzień 18:55, 11 mar 2023

Leon Wallerand, 1977

LEON PAWEŁ WALLERAND (18 VII 1921 Nowy Klińcz – 27 IX 2011 Gdańsk), nauczyciel, trener piłki ręcznej. Syn Pawła (zm. 1924) i Anny z domu Kosznik (zm. 1965). Wychowywał się w Kościerzynie, ukończył gimnazjum, w chwili wybuchu II wojny światowej był uczniem pierwszej klasy licealnej Państwowego Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego im. Józefa Wybickiego w Kościerzynie. 6 IX 1939 aresztowany przez Niemców w Nowym Klinczu, następnie przewieziony do więzienia w Starogardzie. Od 10 IX 1939 w Victoriaschule. Następnie wraz innymi więźniami został skierowany do obozu dla Polaków w Nowym Porcie (Zivilgefangenenlager Neufahrwasser) (numer obozowy 1656). Od końca października 1939, wraz z innymi więźniami, przewieziony do wsi Miłoradz (Mielenz) w powiecie Wielkie Żuławy (Kreis Großes Werder), gdzie pracował w gospodarstwie niemieckiego gospodarza Ernsta Pohlmana. 7 XII 1939 zwolniony z obozu w Nowym Porcie. Pracował w firmie ogrodniczej w Gdańsku.

18 I 1943 [17 I 1943?] wcielony do Wehrmachtu. Początkowo służył w 2. kompanii kadrowej 337. Zapasowego Batalionu Piechoty w Cottbus (2. Stamm-Kompanie Infanterie-Ersatz-Bataillon 337), następnie w 3. kompanii 453. Szkolnego Batalionu Piechoty (3. Kompanie Infanterie-Ausbildungs-Bataillon 453) oraz w kompanii marszowej 453. Zapasowo–Szkolnego Batalionu Grenadierów (Marsch-Kompanie Grenadier-Ersatz- und Ausbildungs-Bataillon 453) w Akwizgranie. W 1944 został przeniesiony do 3. Kompanii 278. Batalionu Fizylierów (3. Kompanie Füsilier-Bataillon 278) ze składu 278. Dywizji Piechoty (278. Infanterie-Division), która od 5 I 1944 walczyła na froncie włoskim. Dostał się do alianckiej niewoli 17 VII 1944 w miejscowości Casanova w środkowych Włoszech. Następnie służył w 2. Korpusie Polskim generała Władysława Andersa. 31 VII 1944 przyjęty w San Dominico do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Od 1 VIII 1944 wcielony do 7 Brygady Piechoty. Od 6 VIII 1944 w 4 kompanii 23 Brygady Piechoty. 15 VIII 1944 zaprzysiężony. Od 22 VIII 1944 w 3 Pułku Ułanów Śląskich (części 14 Wielkopolskiej Brygady Pancernej). 3 IX 1944 awansowany do stopnia starszego ułana. 11 IX 1944 przydzielony do 1. Szwadronu. 29 I 1945 – 2 III 1945 na kursie radiowym dla dowódców czołgów, 11 VI 1945 – 7 VII 1945 na kursie kierowania czołgiem dla dowódców. 1 V 1945 awansowany na kaprala. Odznaczony dwoma medalami brytyjskimi i jednym polskim. Po zakończeniu działań wojennych 9 II 1946 odkomenderowany na kurs instruktorów wychowania fizycznego w zakresie gier zespołowych w Centralnym Ośrodku Sportu w Sulmonie we Włoszech, który ukończył 12 V 1946. Następnie był instruktorem sportowym w Wielkopolskiej Brygadzie Pancernej. Od 17 V 1946 do 17 VI 1946 przeszedł jeszcze kurs strzelania dla dowódców czołgów. 12 X 1946 odesłany do Polskiego Obozu Repatriacyjnego. Po krótkim pobycie w Anglii w grudniu 1946 powrócił do Polski.

W Kościerzynie ukończył szkołę średnią, pracując jednocześnie jako nauczyciel wf-u, następnie ukończył zaocznie studia w Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie. W początkach 1950 był współorganizatorem Klubu Sportowego Budowlani Kościerzyna, w którym był wiceprezesem do spraw organizacyjnych i odpowiadał za szkolenie piłki ręcznej, siatkówki i koszykówki. Był inicjatorem powołania w Państwowym Gimnazjum i Liceum w Kościerzynie Szkolnego Klubu „Gryf”, którego drużyna piłki ręcznej (11-osobowa) w maju 1950 zajęła drugie miejsce w rozgrywanych w Gdańsku międzyszkolnych mistrzostwach okręgu gdańskiego. W 1951 kierowana przez niego szkolna drużyna piłki ręcznej z Kościerzyny zwyciężyła w Spartakiadzie Młodzieży w Warszawie. Do 1951 figurował jako Tajny Współpracownik Urzędu Bezpieczeństwa o pseudonimie „Celina” (TW „Celina”). Wraz z Edmundem Elendtem w 1971 oskarżony „… w sprawie przywłaszczenia nielegalnie wytworzonych nadwyżek paliwa na szkodę Miejskiego Przedsiębiorstwa Robót Ogrodniczych w Gdańsku Oliwie, wartości ponad 40 000 zł”. Skazany na rok pozbawienia wolności w zawieszeniu na trzy lata oraz grzywnę (RSD 441/71 z art. 215 § 2 kk).

Był twórcą w 1949 sekcji piłki ręcznej w Gwardii Gdańsk ( GKS Wybrzeże), opartej początkowo na młodzieży z gdańskich techników, skupionych w Gdańskich Technicznych Zakładach Naukowych ( Centrum Kształcenia Ustawicznego w Gdańsku), potem w Technikum Budowlanym Ministerstwa Budownictwa Miast i Osiedli, gdzie był nauczycielem wf-u po przeprowadzce do Gdańska. Od 1951 trener koordynator sekcji. W 1953 wprowadził drużynę Gwardii do I ligi, jednocześnie w 1954 organizował sekcję piłki ręcznej LZS Osowa, a w 1955 trenowana przez niego młodzieżowa drużyna „Zrywu” Technikum Budownictwa Miejskiego zdobyła mistrzostwo okręgu gdańskiego (w „siódemkach”) i zimowe (w hali) wicemistrzostwo Polski juniorów. W latach 1956 i 1957 prowadzona przez niego drużyna Gwardii Gdańsk zdobyła wicemistrzostwo Polski w „siódemkach”, w 1955 i 1956 brązowy medal w „jedenastkach”. W 1958 z zawodników, którzy nie mieścili się w kadrze piłkarzy ręcznych GKS Wybrzeże, utworzył drużynę Spójni Gdańsk. Po trzech latach awansował z nią do najwyższej ligi (w 1965 piłkarze Spójni zdobyli wicemistrzostwo Polski). Od 1963 ponownie pracował w GKS Wybrzeże (trenowana przez niego drużyna juniorów zdobyła w tym roku tytuł Mistrzów Polski), w 1966 zdobył z drużyną seniorów mistrzostwo Polski, w 1967 i 1968 wicemistrzostwo (ustępując tylko Spójni Gdańsk). Od 1 VIII 1981 na emeryturze.

Po 1960 trenował okresowo zawodników Polonii Gdańsk, w 1971-1974 Stoczniowca Gdańsk (II liga). Od 1961 do 1991 był nauczycielem wf-u w Conradinum, współtwórcą MKS Conradinum, do którego wyszukiwał młode talenty (jego wychowankiem jest między innymi Bogdan Wenta, ogółem wychował 14 reprezentantów Polski w piłkę ręczną). 5 VI 1993 był trenerem zespołu „Północy”, który z okazji 75-lecia Związku Piłki Ręcznej w Polsce rozegrał mecz z zespołem „Południa”, uchodzący za ostatnie w Polsce spotkanie 11-osobowych zespołów piłki ręcznej.

Współorganizator Okręgowego Związku Piłki Ręcznej w Gdańsku, w latach 1958-1959 jego prezes. Jako jeden z pierwszych na Wybrzeżu wyróżniony tytułem „Zasłużony Trener”. Został odznaczony Krzyżem Walecznych, Srebrnym (1965) i Złotym (1972) Krzyżem Zasługi, Zasłużony Działacz Kultury Fizycznej (1970), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (OOP), Krzyżem Kawalerskim OOP (1982), odznaką honorową „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej”, Diamentową Odznaką Związku Piłki Ręcznej, srebrną odznakę im. Janka Krasickiego (1970 – z okazji 45-lecia GKS Wybrzeże), Medalem 75-lecia ZPRP (1993), pośmiertnie (2016) Medalem Prezydenta Miasta Gdańska (z okazji 50-lecia zdobycia przez GKS Wybrzeże pierwszego tytułu mistrza Polski) i medalem „Za zasługi dla gdańskiego sportu” (2018).

W plebiscycie „Dziennika Bałtyckiego” na najlepszego trenera Wybrzeża zwyciężył za lata 1966, 1967, za lata 1957 i 1968 zajął drugie miejsce, za rok 1965 trzecie. W 1971 w plebiscytach „Głosu Wybrzeża” na najlepszego trenera 25-lecia GKS Wybrzeże, uplasował się na trzecim miejscu (za Aleksym Antkiewiczem i Janem Rudelskim). W 2004 otrzymał nagrodę wojewody gdańskiego za całokształt dokonań.

Żonaty był z Marią z domu Serement (15 I 1925 – 14 III 2021), nauczycielką (między innymi w Zespole Szkół Hotelarsko–Gastronomicznych w Gdyni), pochowani na cmentarzu Srebrzysko. Jego imię od 15 IX 2022 nosi boisko szkolne przy Conradinum. BŚ LeMo

Bibliografia:
Źródła:
Bundesarchiv – Militärarchiv in Freiburg, sygn. B 563-1 (Karten); sygn. B 563-65460; sygn. B 563-66072; sygn. B 563-22923; sygn. ZA 11/7822.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej oddział w Gdańsku, sygn. IPN Gd 933/1, IPN Gd 933/2, IPN Pz 26 (akta paszportowe: Leon Wallerand), IPN Gd 003/187/7/DVD, IPN Gd 645/74423.
Centralne Archiwum Wojskowe w Warszawie–Rembertowie, sygn. IV.501.2.574 k.148; sygn. AND/59197 (zeszyt ewidencyjny: Wallerand Leon).

Opracowania:
Gwardyjski Klub Sportowy "Wybrzeże" XXX lat (1949 - 1979), oprac. zbior., Gdańsk 1979.
Majewski Henryk, Złota siódemka. 50. rocznica wywalczenie dla Gdańska pierwszego tytułu mistrza Polski w siedmioosobowej piłce ręcznej przez GKS Wybrzeże, Gdańsk 2016.