MICHALAK STEFAN STANISŁAW, lekarz

'''STEFAN STANISŁAW MICHALAK''' (26 VII 1909 Kilonia – 15 VIII 1947 na morzu koło Jastrzębiej Góry), lekarz, biochemik. Szkołę podstawową i I rok Königliches Gymnasium ukończył w Kilonii i po powrocie z rodziną do Polski w 1919 roku kontynuował naukę w Gimnazjum im. Bergera w Poznaniu (1919–1924). Na podstawie bardzo dobrych wyników w nauce jako stypendysta rządu francuskiego wyjechał do Nancy, gdzie uczęszczał do Lycée Henri Poincaré (1924–1927) i zrobił maturę (bachelier-ès-sciences). W latach 1927–1933 studiował medycynę uzyskał na uniwersytecie w Poznaniu, dyplom lekarza medycyny 10 VI 1933. <br/><br/> Odbył praktyki jako asystent w klinikach poznańskich: 1–30 IV 1932 – oddział wewnętrzny Szpitala Przemienienia Pańskiego; 1 V – 15 X 1932 – oddział chirurgiczny Szpitala św. Józefa; 10 VI – 4 IX 1933 – oddział wewnętrzny Szpitala Przemienienia Pańskiego; 10 X 1934 – 10 I 1935 – oddział ginekologiczno-położniczy Szpitala Wojskowego; 2 XI – 2 XII 1934 – uniwersytecka klinika dermatologiczna; 15 I – 15 II 1935 – Zakład Radiologii Uniwersytetu Poznańskiego; 1 IV – 6 VI 1935: oddział chirurgiczny Szpitala św. Józefa. <br/><br/> Od września 1933 do września 1934 roku odbywał czynną służbę wojskową w Szkole Podchorążych Sanitarnych w Warszawie i w 3. Pułku Lotniczym w Poznaniu, od 1 I 1935 podporucznik rezerwy. Od czerwca 1935 do kwietnia 1936 był lekarzem okrętowym na statku „Warszawa”, od kwietnia 1936 do września 1937 na „Darze Pomorza” (rejs na Galapagos, Tahiti i przylądek Horn). Przy komendancie „Daru Pomorza” był jednocześnie oficerem komplementacyjnym i składał oficjalne wizyty u prezydentów republik i gubernatorów poszczególnych kolonii w Ameryce Południowej i Środkowej i na wyspach Oceanu Spokojnego. Od września 1937 do marca 1938 roku był lekarzem na m/s „Piłsudski” i m/s „Batory”. Od kwietnia 1938 do sierpnia 1939 zajmował stanowisko lekarza Syndykatu Emigracyjnego, Państwowej Szkoły Morskiej i zastępcy lekarza portowego w Gdyni. <br/><br/> Zmobilizowany 26 VIII 1939 roku do Szpitala Wojennego nr 801 w Dublanach Laszkach koło Lwowa dostał się we wrześniu 1939 do niewoli. Konwojowany przez żołnierzy sowieckich uciekł z transportu na terenie Wołynia, odnalazł rodzinę i powrócił do Poznania. Odmówiwszy podpisania folkslisty, przeniósł się do Warszawy, gdzie najpierw (1939–1941) otoczył opieką lekarską wysiedloną ludność polską, następnie pracował jako lekarz epidemiolog w Państwowym Zakładzie Higieny (1941–1945). Tam zdobywał nielegalnie szczepionkę przeciw durowi plamistemu i dostarczał ją dowódcy podlaskiego okręgu Armii Krajowej (mjr „Socha”). W sierpniu i wrześniu 1944 roku pomagał ludności cywilnej Warszawy w czasie powstania warszawskiego (został ranny w głowę). <br/><br/> Zmuszony przez żołnierzy niemieckich do opuszczenia Warszawy (z młodszym bratem Zbigniewem, późniejszym lekarzem) i leczenia rannych Niemców, uciekł i do stycznia 1945 roku przebywał w Łowiczu. 25 I 1945 oddelegowany przez Ministerstwo Pracy, Opieki Społecznej i Zdrowia do organizowania sanitariatu portowego i miejskiego na Wybrzeżu. 6 IV 1945 przybył do płonącego Gdańska, gdzie ponownie został ranny w głowę. Mianowany dyrektorem i naczelnym lekarzem [[SZPITAL MIEJSKI WE WRZESZCZU | Szpitala Miejskiego]], na jego bazie powstała Akademia Lekarska w Gdańsku (ALG, [[GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY | GUMed]]), w której był dyrektorem zarządu klinik, a następnie od 1 I 1946 adiunktem w Katedrze i Zakładzie Chemii Lekarskiej. Obronił wówczas pracę doktorską, przygotowaną jeszcze na uniwersytecie w Poznaniu w latach 1935–1937 z dziedziny ginekologii („Czynne postępowanie w przypadkach poronień gorączkowych z ciepłotą poniżej 38ºC”), stopień doktora nauk medycznych nadał mu 26 II 1946 Wydział Lekarski Uniwersytetu Poznańskiego. <br/><br/> Równolegle organizował morską służbę zdrowia: od 1 VI 1945 roku był Naczelnym Lekarzem Portu w Gdańsku, od 1 I 1946 Naczelnikiem Portowego Urzędu Zdrowia w Gdańsku. Był równocześnie etatowym lekarzem gdańskich konsulatów Republiki Francuskiej i Królestwa Szwecji. Odbył dwie podróże naukowe do Szwecji: w maju 1946 roku na zaproszenie Karolinska Insititutet w Sztokholmie i w lipcu 1947 do Sztokholmu i Uppsali na kongres naukowy w dziedzinie cytologii. Dzięki jego kontaktom ALG uzyskała znaczną pomoc materialną ze Szwecji. Od 26 V 1945 był członkiem [[OKRĘGOWA IZBA LEKARSKA | Izby Lekarskiej Gdańsko-Pomorskiej]], a od 8 X 1945 członkiem założycielem Lekarskiego Towarzystwa Naukowego ALG. <br/><br/> Głównymi dziedzinami jego badań naukowych były medycyna morska, historia medycyny oraz biochemia. Opublikował w „Tygodniku Lekarskim”: ''Początki administracji polskiej na terenie obecnej Akademii Lekarskiej w Gdańsku'' (1946), ''O zadaniach szpitali w miastach portowych w odniesieniu do załóg obcych statków'' (1947), ''Kilka uwag o oznaczaniu ilości białka w surowicy za pomocą refraktometru'' (1947), ponadto ''W stulecie zastosowania eteru do uśpienia'' („Nowiny Lekarskie” 1948). Wygłoszony na zebraniu Gdańskiego Towarzystwa Lekarskiego 10 XII 1946 roku referat ''Ciężar właściwy krwi. Znaczenie kliniczne'', z pogranicza biochemii i biofizyki, przedstawiał podstawę jego planowanego przewodu habilitacyjnego. <br/><br/> Znał siedem języków, w tym biegle (oprócz polskiego) niemiecki, francuski i angielski. Grał na fortepianie (uczył się w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Poznaniu). Żonaty był od 1938 roku z Haliną (2 VI 1911 Dżuryn, Ukraina – 3 III 2010 Konin), córką Włodzimierza Maczuszenki, właściciela ziemskiego, nauczyciela, bankiera (współzałożyciela i wiceprezesa Narodowego Banku Podolskiego w Winnicy), członka Centralnej Rady Ukrainy, w latach 1917–1920 atamana i pułkownika armii Ukraińskiej Republiki Narodowej (UNR), w tym dowódcy 56. i 52. pułku Siczowych Strzelców. Jej matkę Irenę, z domu Saliy, jako zakładniczkę rozstrzelali bolszewicy w 1920 roku. W 1922 z trojgiem młodszego rodzeństwa Halina przybyła do Polski. Po uzyskaniu w 1929 matury w Krzemieńcu w latach 1930–1934 pracowała jako wychowawczyni młodzieży w Związku Osadników w Warszawie, uczęszczając do Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego (1931–1933), a następnie do Szkoły Położnych w Warszawie (1933–1934). W 1936 roku ukończyła kurs pielęgniarski w Warszawie. W latach 1936–1938 pracowała jako pielęgniarka na m/s „Piłsudski” (rejsy z Gdyni głównie do Nowego Jorku, jak również do Kopenhagi, Londynu, Halifaksu, na Bahama, Florydę, Bermudy, do Hawany, Caracas i Panamy). W latach 1939–1945 przebywała w Warszawie. Po śmierci męża została aresztowana w 1949 roku przez władze i skazana na trzy lata więzienia za rzekomą „próbę nielegalnego przekroczenia granicy państwowej”. Wyrok odbywała w gdańskim więzieniu przy ul. Kurkowej ([[ARESZT ŚLEDCZY W GDAŃSKU | areszt śledczy]]). Zwolniona warunkowo po roku, z zakazem mieszkania w strefie przygranicznej. W latach 1950–1981 mieszkała w Poznaniu, 1982–2010 w Warszawie i Koninie. Pochowana na cmentarzu Junikowo w Poznaniu. Z małżeństwa tego pochodzą [[MICHALAK STEFAN JACEK | Stefan Jacek Michalak]] i Stanisław Jerzy Michalak (ur. 1947). <br/><br/> Zginął w pobliżu Jastrzębiej Góry, spiesząc na ratunek dwóm tonącym w Morzu Bałtyckim. Pochowany na [[CMENTARZ SREBRZYSKO | cmentarzu Srebrzysko]]. W 1996 roku prochy przeniesiono do kwatery pracowników gdańskiej Akademii Medycznej w alei głównej. <br/><br/> 7 IV 1946 dowódca Marynarki Wojennej kontradmirał Adam Mohuczy „za bohaterskie czyny i dzielne zachowanie się w walce z niemieckim najeźdźcą” nadał mu medal „Za Odrę, Nysę i Bałtyk. Zwycięzcom III 1945 – IV 1945”. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej odznaczył go pośmiertnie Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski i Złotym Krzyżem Zasługi, a w pierwszą rocznicę tragicznej śmierci (15 VIII 1948) Senat ALG ufundował poświęconą mu tablicę pamiątkową w głównym gmachu Akademii. W roku 1996 Rada Miasta Gdańska nazwała jego imieniem plac przed Akademią, u zbiegu ulic Dębinki i Marii Skłodowskiej-Curie, a 8 X 2001, w 56. rocznicę utworzenia ALG, odsłonięto na tym placu poświęcony mu pomnik ([[POMNIK STEFANA MICHALAKA | pomnik Stefana Michalaka]]). {{author: BŚ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]