DOM TOWARZYSTWA PRZYRODNICZEGO
| (Nie pokazano 16 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
| − | [[File:Dom Towarzystwa Przyrodniczego, widok od strony Motławy, początek XX wieku.JPG|thumb|Dom Towarzystwa Przyrodniczego, widok od strony Motławy, początek XX wieku]][[File:Zgliszcza Domu Towarzystwa Przyrodniczego, 1945.JPG|thumb|Zgliszcza Domu Towarzystwa Przyrodniczego, 1945]] | + | [[File:1_Dom_Towarzystwa_Przyrodniczego.jpg|thumb|Dom Towarzystwa Przyrodniczego, [[SCHULTZ JOHANN CARL, artysta malarz, pedagog| Johann Carl Schultz]], 1847]] |
| − | '''DOM TOWARZYSTWA PRZYRODNICZEGO''', Dom Przyrodników, przy ul. Mariackiej 26, obok [[BRAMA MARIACKA | Bramy Mariackiej]], z fasadą od [[DŁUGIE POBRZEŻE | Długiego Pobrzeża]], | + | [[File:2_Dom_Towarzystawa_Przyrodniczego.jpg|thumb|Dom Towarzystwa Przyrodniczego, [[GRETH JULIUS GOTTHARD BENIAMIN, artysta plastyk| Julius Gotthard Beniamin Greth]], 1854]] |
| + | [[File:3_Dom_Towarzystwa_Przyrodniczego.jpg|thumb|Dom Towarzystwa Przyrodniczego, jeszcze z hełmem na wieżyczce, 1863, fot. [[KUHN RUDOLF THEODOR ROBERT, fotografik| Rudolf Theodor Kuhn]]]] | ||
| + | [[File:Dom Towarzystwa Przyrodniczego, widok od strony Motławy, początek XX wieku.JPG|thumb|Dom Towarzystwa Przyrodniczego, z obrotowa kopułą na wieżyczce, widok od strony Motławy, początek XX wieku]] | ||
| + | [[File:5_Dom_Towarzystwa_Przyrodniczego.jpg|thumb|Domu Towarzystwa Przyrodniczego widziany ul. Mydlarskiej, lata 20. XX wieku]] | ||
| + | [[File:Zgliszcza Domu Towarzystwa Przyrodniczego, 1945.JPG|thumb|Zgliszcza Domu Towarzystwa Przyrodniczego, 1945]] | ||
| + | [[File:6_Dom_Towarzystwa_Przyrodniczego.jpg|thumb|Zgliszcza Domu Towarzystwa Przyrodniczego, po 1945, widok od Motławy ]] | ||
| + | [[File:7_Dom_Towarzystwa_Przyrodnikczego.jpg|thumb|Odbudowa Domu Towarzystwa Przyrodniczego, około 1958 ]] | ||
| + | [[File:8_Dom_Towarzystwa_Przyrodniczego.jpg|thumb|Dom Towarzystwa Przyrodniczego, około 1962]] | ||
| + | [[File:Brama_Mariacka.jpg|thumb|Brama Mariacka i była siedziba Towarzystwa Przyrodniczego (Muzeum Archeologiczne), widok ze [[SPICHLERZE| Spichlerzy]], 2019]] | ||
| + | |||
| + | '''DOM TOWARZYSTWA PRZYRODNICZEGO''', Dom Przyrodników, przy ul. Mariackiej 26, obok [[BRAMA MARIACKA | Bramy Mariackiej]], z fasadą od [[DŁUGIE POBRZEŻE | Długiego Pobrzeża]], od 1958 siedziba [[MUZEUM ARCHEOLOGICZNE W GDAŃSKU | Muzeum Archeologicznego]]. Wybudowany, prawdopodobnie według projektu [[OBBERGHEN ANTONI van, mistrz budowlany, były patron ulicy w Gdańsku | Antoniego van Obberghena]], w latach 1597–1599 (na miejscu kamienicy gotyckiej) przez kupca [[KÖPE HANS, kupiec | Hansa Köpego]]. Po jego śmierci (1627) odziedziczył go syn Peter (zm. 1637), następnie dom w posiadaniu rodziny Königów, w latach 1771–1839 własność Efraima Sonntaga (właściciela sąsiedniej posesji, obecny nr 25), następnie Johanna Philipsa Maertera i kupca Lemkego.<br/><br/> | ||
| + | W 1845 dom nabyło [[TOWARZYSTWO PRZYRODNICZE | Towarzystwo Przyrodnicze]], pozostające jego właścicielem do 1945. W przekształconym wnętrzu budynku urządzono w 1869 wystawę zbiorów przyrodniczych i archeologicznych (przejętą i firmowaną przez [[MUZEUM PROWINCJI ZACHODNIOPRUSKIEJ | Muzeum Prowincji Zachodniopruskiej]]), w końcu XIX wieku otwarto ogólnodostępną czytelnię naukową z 20-tysięcznym księgozbiorem Towarzystwa (przekazanym w okresie [[WOLNE MIASTO GDAŃSK, 1920–1939 | II Wolnego Miasta Gdańska]] [[TECHNISCHE HOCHSCHULE DANZIG | Technische Hochschule Danzig]]). <br/><br/> Masywny, sześciokondygnacyjny (wysokość 30 m do kalenicy), ceglany budynek z elewacjami od ul. Mariackiej i Długiego Pobrzeża. Fasada od ul. Mariackiej czteroosiowa, z przylegającą do Bramy Mariackiej wieżyczką klatki schodowej, zwieńczoną manierystycznym hełmem. Elewacja od strony [[MOTŁAWA | Motławy]] niesymetryczna, wieloosiowa, ożywiona kilkukondygnacyjnym wykuszem, pierwotnie na kamiennych konsolach, zwieńczonym zdwojonym szczytem. Szczyty kamienicy z bogatą dekoracją manierystyczną. Dach o nieznacznie wygiętych połaciach z kilkoma lukarnami od strony Motławy (pierwotnie z bardzo interesującą konstrukcją więźby dachowej).<br/><br/> | ||
| + | W latach 1866–1867 zwieńczenie wieżyczki przebudowano, by urządzić tam obserwatorium astronomiczne, hełm zastąpiono obrotową kopułą (zob. [[KAYSER FRIEDRICH ERNST, astronom | Friedrich Ernst Kayser]]). W 1898 wprowadzono w budynku instalację elektryczną. Wnętrza zdobiły portrety uczonych, między innymi Mikołaja Kopernika, [[WOLF NATHANAEL MATTHAEUS, astronom, lekarz | Nathanaela Matthaeusa Wolfa]], [[GRALATH DANIEL I, burmistrz Gdańska | Daniela Gralatha]], oraz popiersie [[HEWELIUSZ JAN, astronom | Jana Heweliusza]], otrzymane w darze od króla polskiego Stanisława Augusta Poniatowskiego. W piwnicy mieściła się restauracja Zum Grünen Gewölbe (Pod Zielonym Sklepieniem). Kamienica zniszczona w marcu 1945 (ocalała frontowa fasada wraz z wieżą), odbudowana według projektu (z 1952) [[MACUR KAZIMIERZ, architekt | Kazimierza Macura]] (przy konsultacjach [[CHRZANOWICZ JÓZEF, architekt, konserwator zabytków | Józefa Chrzanowicza]], z konstrukcją wedle planu Wacława Witkiewicza) w latach 1956–1961 w formie zbliżonej do pierwotnej; układu wewnętrznego nie odtworzono. W latach 2021–2023 wyłączony z użytkowania, poddany generalnemu remontowi wnętrz i dachu. {{author: EBSZ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Przestrzeń miasta]] | ||
Aktualna wersja na dzień 11:35, 6 sie 2023
DOM TOWARZYSTWA PRZYRODNICZEGO, Dom Przyrodników, przy ul. Mariackiej 26, obok Bramy Mariackiej, z fasadą od Długiego Pobrzeża, od 1958 siedziba Muzeum Archeologicznego. Wybudowany, prawdopodobnie według projektu Antoniego van Obberghena, w latach 1597–1599 (na miejscu kamienicy gotyckiej) przez kupca Hansa Köpego. Po jego śmierci (1627) odziedziczył go syn Peter (zm. 1637), następnie dom w posiadaniu rodziny Königów, w latach 1771–1839 własność Efraima Sonntaga (właściciela sąsiedniej posesji, obecny nr 25), następnie Johanna Philipsa Maertera i kupca Lemkego.
W 1845 dom nabyło Towarzystwo Przyrodnicze, pozostające jego właścicielem do 1945. W przekształconym wnętrzu budynku urządzono w 1869 wystawę zbiorów przyrodniczych i archeologicznych (przejętą i firmowaną przez Muzeum Prowincji Zachodniopruskiej), w końcu XIX wieku otwarto ogólnodostępną czytelnię naukową z 20-tysięcznym księgozbiorem Towarzystwa (przekazanym w okresie II Wolnego Miasta Gdańska Technische Hochschule Danzig).
Masywny, sześciokondygnacyjny (wysokość 30 m do kalenicy), ceglany budynek z elewacjami od ul. Mariackiej i Długiego Pobrzeża. Fasada od ul. Mariackiej czteroosiowa, z przylegającą do Bramy Mariackiej wieżyczką klatki schodowej, zwieńczoną manierystycznym hełmem. Elewacja od strony Motławy niesymetryczna, wieloosiowa, ożywiona kilkukondygnacyjnym wykuszem, pierwotnie na kamiennych konsolach, zwieńczonym zdwojonym szczytem. Szczyty kamienicy z bogatą dekoracją manierystyczną. Dach o nieznacznie wygiętych połaciach z kilkoma lukarnami od strony Motławy (pierwotnie z bardzo interesującą konstrukcją więźby dachowej).
W latach 1866–1867 zwieńczenie wieżyczki przebudowano, by urządzić tam obserwatorium astronomiczne, hełm zastąpiono obrotową kopułą (zob. Friedrich Ernst Kayser). W 1898 wprowadzono w budynku instalację elektryczną. Wnętrza zdobiły portrety uczonych, między innymi Mikołaja Kopernika, Nathanaela Matthaeusa Wolfa, Daniela Gralatha, oraz popiersie Jana Heweliusza, otrzymane w darze od króla polskiego Stanisława Augusta Poniatowskiego. W piwnicy mieściła się restauracja Zum Grünen Gewölbe (Pod Zielonym Sklepieniem). Kamienica zniszczona w marcu 1945 (ocalała frontowa fasada wraz z wieżą), odbudowana według projektu (z 1952) Kazimierza Macura (przy konsultacjach Józefa Chrzanowicza, z konstrukcją wedle planu Wacława Witkiewicza) w latach 1956–1961 w formie zbliżonej do pierwotnej; układu wewnętrznego nie odtworzono. W latach 2021–2023 wyłączony z użytkowania, poddany generalnemu remontowi wnętrz i dachu.
