LACKE PHILIPP, sekretarz miasta Gdańska

Aktualna wersja na dzień 16:46, 21 paź 2024

Strona tytułowa pracy Philippa Lackego Gdański Prorok z 1649

PHILIPP LACKE (Lacken, Lakken) (22 II 1576 Gdańsk – 29 VIII 1640 Gdańsk), pseudonim Eliseus Aurimontanus, kupiec, publicysta, sekretarz miasta Gdańska. Jeden z czwórki dzieci kupca gdańskiego Moritza (1536 – pochowany 18 I 1583 w kościele Najświętszej Marii Panny (NMP) w grobie nr 211, który wraz z braćmi Mathiasem, Salomonem i Hansem zakupił w 1564), od 1567 prowizora kościoł św. Barbary i szpitala św. Barbary. W maju 1588 zapisany został do gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, jako stypendysta Rady Miejskiej studiował w Wittenberdze (1593–1596), Lejdzie (1596) oraz Padwie (1596–1600). W 1597 skutecznie prosił władze Gdańska o środki finanasowe na odbycie podróży naukowej po Francji, informując jednocześnie o zarazie w Kolonii oraz sytuacji w Niderlandach i we Francji, w 1598 ze Strasburga prosił o podobne wsparcie na peregrynację po Italii. Jako dowód pilności w nauce w 1597 słał do Gdańska (zapewne na życzenie Rady Miejskiej) opinie profesorów o swoich postępach.

W 1600 powrócił do Gdańska, od 1601 był sekretarzem miasta rezydującym przy dworze królewskim w Warszawie, reprezentującym miasto w sejmie i trybunale. Stanowisko to opuścił w 1603 i zajął się handlem. Jednocześnie był urzędnikiem administrującym majątkami miejskimi. W 1615 ponownie skierowany do Warszawy jako sekretarz. Funkcję tę pełnił przez trzy lata, zajmując się m.in. sporem w kwestiach cła. W 1618, po nieporozumieniach z Radą Miejską w sprawie rozliczeń finansowych, zrezygnował ze stanowiska. Powrócił na nie raz jeszcze w 1621, odwołany w 1629, został sekretarzem królewskim. Autor notatnika Eine Art-Tagebuch z lat 1601–1630.PP

Powodem nieporozumień finansowych z Radą Miejska był jego niejasny udział m.in. w ciągnącej się latami sprawy ustalenia własności dziewięciu włók ziemi w Łostowicach, odkupionych przed sądem w Pucku 9 VI 1603 przez Jana Stanisława Janikowskiego od Ernesta Krokowskiego, z powodu problemów finansowych nabywcy ciągle nie spłaconych. W sprawę włączyła się w 1619 Rada Miejska, wykupując sąsiedni grunt od właściciela Buszkowych, arianina Pawła Arciszewskiego i próbując je scalić. Nadzorował sprawy finansowe z tym związane, m.in. wypłacając sobie nienależne prowizje z tego tytułu. Angażował się ponadto w niejasne interesy. Jako właściciel Ełganowa udzielił w 1624 znanemu fałszerzowi dokumentów Krzysztofowi Janikowskiemu ((synowi Jana Stanisława, występującemu przeciwko m.in. Gdańskowi) krótkoterminowej pożyczki pod zastaw sąsiedniego Pawłowa. Nie mogąc odzyskać długu, odsprzedał go dalej nie najlepszej reputacji Jacobowi Puschowi i jego żonie Barbarze (sprawa ciągnęła się do 1644). Kontakty z Janikowskim dodatkowo podkopały do niego zaufanie władz miasta.

Stanął po stronie króla polskiego Władysława IV w sporze z Gdańskiem dotyczącym ceł, racje królewskie przedstawiał w drukach po łacinie, niemiecku oraz po polsku, piętnował nieposłuszeństwo Gdańska. Otrzymywał 500 węgierskich złotych rocznej pensji, płatnych z czynszu gdańskiego. Brał udział w pertraktacjach strony polskiej ze Szwecją w Starym Targu w 1629. Ze względu na wielokrotne naruszanie interesów Gdańska w sporach z królem, wygnany z miasta w 1633. Był czasowo współwłaściciel majątku Goszyn.

Był trzykrotnie żonaty, po raz pierwszy z poślubioną 10 II 1604 w kościele NMP Cathariną (pochowana 7 V 1611 wraz z ojcem), córką kupca, właściciela majątku Arciszewo (Artschau) Hansa Kortha (pochowany 3 I 1608 tamże w grobie nr 10 w kaplicy św. Doroty), z którą miał dwóch, ochrzczonych w kościele NMP synów: zmarłego w dzieciństwie 1/ Hansa (chrzest 7 IV 1607) oraz 2/ Georga (chrzest 27 XII 1604), od 1612 ucznia Gimnazjum Elbląskiego, od 1627 studiującego w Sienie, poległego na służbie w szwedzkiej armii przed 1644. Z drugą żoną, Barbarą von Ölrich rozstał się bezdzietnie. Po raz trzeci poślubił 23 VI 1624 w kościele NMP Catharinę (chrzest 8 V 1595 tamże – 4 XII 1644 Gdańsk), córką Balthasara Reichenbacha i poślubionej w 1593 Gerdy, z którą miał syna 3/ Ludwiga (Lakke, Lake, Lacke, Lakken, Lakkel) (9 XII 1628 Gdańsk – 8 X 1683 Gdańsk), w lutym 1645 ucznia Gimnazjum Akademickiego, od 1646 studenta w niderlandzkiej Lejdzie, prowizora kościoła św. Piotra i Pawła, dwukrotnie żonatego: po raz pierwszy z poślubioną 30 VIII 1667 w kościele św. Elżbiety Cathariną Elisabeth (chrzest 27 XI 1642 tamże – pochowana 30 IV 1671 w kościele NMP w grobie nr 228), siostrą lekarza Georga Remusa (tam o ojcu); po raz drugi z poślubioną 28 II 1677 w kościele NMP Judith, zmarłą w połogu 6 V 1678, pochowaną 12 V 1678 w wieku 27 lat w grobie ojca), córką Leonharda Kolbego (Kolve; pochowany 29 IV 1664 w wieku 53 w grobie teścia) i jego od 1645 pierwszej żony Judith (ur. 1625), córki Arnda Ernsta (pochowany 7 XII 1637 wieku 48 lat w kościele NMP w grobie nr 363); z obu małżeństw ojca trzech, ochrzczonych w kościele św. Piotra i Pawła, córek: 1/ Florentine (29 V 1668 – po 1701), żony poślubionego tamże 25 IV 1689 Johanna Gronau, któremu urodziła sześcioro dzieci; 2/ Susanne Marii (14 II 1670 – pochowana 26 VI 1725 tamże), od 18 VII 1690 żony poślubionego tamże Johanna Benninga (zm. 1698), matki jego co najmniej piątki dzieci, z których dorosłości dożyły tylko córki: Florentine (24 IV 1695 – 9 VIII 1764 Gdańsk), od 14 IX 1713 żona poślubionego tamże wdowca Benjamina Laillet (30 XI 1666 – 16 VI 1737 Gdańsk), pochowanego w kościele św. Jana w 21 VI 1737 pod płytą nagrobną nr 125, której właścicielem był od 1701; 3/ oraz Suzanne Marie (ur. około 1699), która 9 I 1719 w kościele NMP poślubiła Johanna Preußa, z którym miała dwie, ochrzczone w kościele św. Piotra i Pawła, córki, zmarłe wkrótce po urodzeniu: Suzanne Marie (chrzest 2 IV 1722) i Constantie Renate (chrzest 23 X 1726); od 24 XI 1699 zamężnej powtórnie za poślubionego w kościele NMP Carla Blankenhagena (zm. 1728), któremu urodziła co najmniej czwórkę dzieci; oraz Judith (27 IV 1678 – pochowana 23 IX 1749 tamże), od 22 III 1696 żony poślubionego tamże kupca Daniela Uphagena (ochrzczony 10 III 1661 w kościele św. Piotra i Pawła – pochowany 14IX 1730 w kościele św. Trójcy w grobie nr 55), syna złotnika Johanna; pochowanego 18 X 1683 w kościele św. Piotra i Pawła pod płytą nagrobną nr 78 z herbem ze lwem.

Pochowany 1 IX 1640 w kościele NMP. Król Władysław IV 5 II 1641 przyznał wdowie oraz synowi Ludwigowi 250 dukatów dożywocia na czynszu gdańskim. Decyzja o 250 dukatach dożywotnej rocznej pensji dla Ludwiga została po śmierci jego matki potwierdzona przez króla Jana Kazimierza 24 XII 1644. JANSZ







Bibliografia:
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 52, 148.
Kotarski Edmund, Fundacje stypendialne w dawnym Gdańsku, w: Fundacje i fundatorzy w średniowieczu i epoce nowożytnej, red. Edward Opaliński i Tomasz Wiślicz, Warszawa 2000, s. 108.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 296.