SZPITAL WSZYSTKICH BOŻYCH ANIOŁÓW

Z Encyklopedia Gdańska
(Różnice między wersjami)
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
 
(Nie pokazano 28 wersji utworzonych przez 4 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 
{{paper}}
 
{{paper}}
−
'''SZPITAL WSZYSTKICH BOŻYCH ANIOŁÓW''' (Hospital Aller Gottes Engel, zwany Szpitalem św. Michała Archanioła, St. Michael-Hospital). Powstał przy drodze ze q Starego Miasta do Wrzeszcza, na obszarze patrymonium q Młodego Miasta, naprzeciw obecych ulic Śniadeckich, Tuwima i Skłodowskiej-Curie. Około roku 1349 albo 1335/1341 początkowo kaplica polna z fundacji wielkiego mistrza Dietricha von Altenburga, rozbudowana do funkcji szpitalnej zapewne przez wielkiego mistrza Konrada von Jungingena (1393–1407), choć wzmiankowany dopiero od 1440. W połowie XV wieku połączony ze q szpitalem św. Jerzego. Niszczony podczas wojen w latach 1520, 1576 (odbudowany w 1580) i 1734 (odbudowany w 1739). W okresie 1752–1753 wybudowano nowy dom dla kaznodziei szpital, a w 1762–1763 – dla zarządu. Ostatecznie zniszczony w 1807. {{author: ASZ}} <br /><br /> Tabela: Prezesi zarządu szpitala Wszystkich Bożych Aniołów <br /> Tabela: Luterańscy pastorzy kościoła szpitalnego [[Category: Encyklopedia]]
+
[[File:Szpital Wszystkich Bożych Aniołów w Młodym Mieście, Der Stadt Dantzigk…, 1687.JPG|thumb|Szpital Wszystkich Bożych Aniołów w Młodym Mieście, ''Der Stadt Dantzigk…'', 1687]]
 +
[[File:2_Szpital_Wszystkich_Bożych_Aniołow.jpg|thumb|Szpital Wszystkich Bożych Aniołów, 1691. Fragment planu Petera Willera (powyżej cegielnia na obszarze byłego [[MŁODE MIASTO (Jungstadt)| Młodego Miasta]])]]
 +
 
 +
[[File:Szpital_Wszystkich_Bozych_Aniołow.jpg|thumb|[[DONNET SAMUEL, miedziorytnik| Samuel Donnet]], ''Szpital Wszystkich Aniołów Bożych'', 1 połowa XVIII wieku]]
 +
 
 +
[[File: Szpital_Wszystkich_Bożych_Aniołów.jpg|thumb|''Szpital Wszystkich Bożych Aniołów'', Matthaeus Deisch, <br/> 1761–1765]]
 +
[[File:2_Szpital_Wszystkich_Bożych_Aniołów.jpg|thumb|Ruiny Szpitala Wszystkich Bożych Aniołów, akwarela [[BREYSIG JOHANN ADAM,  artysta plastyk | Johanna Adama Breysiga]], około 1809]]
 +
[[File:2_Breysig_Johann_Adam.jpg|thumb|Ruiny szpitala Wszystkich Bożych Aniołów, widok od strony Wrzeszcza, akwarela [[RANDT AUGUST LOBEGOTT, kupiec, malarz–amator| August Lobegott Randt]], przed 1839]]
 +
[[File:3_Szpitala_Wszystkich_Bożych_Aniołów.jpg|thumb|Richard Ehrlich, prowizor szpitala w 1874 i 1884]]
 +
 
 +
'''SZPITAL WSZYSTKICH BOŻYCH ANIOŁÓW''' (Hospital Aller Gottes Engel, zwany szpitalem św. Michała Archanioła, St. Michael-Hospital). Powstał przy drodze ze [[STARE MIASTO | Starego Miasta]] do Wrzeszcza, na obszarze patrymonium [[MŁODE MIASTO (Jungstadt) | Młodego Miasta]], naprzeciw obecnych ulic Śniadeckich, Tuwima i Skłodowskiej-Curie (zaraz na wschód za obecnym [[POMNIK-CZOŁG| pomnikiem-czołgiem]]).<br/><br/>
 +
Około 1349 albo 1335/1341 początkowo kaplica polna z fundacji wielkiego mistrza Dietricha von Altenburga, rozbudowana do funkcji szpitalnej zapewne przez wielkiego mistrza Konrada von Jungingena (1393–1407), choć wzmiankowany dopiero od 1440. W połowie XV wieku połączony ze [[SZPITAL ŚW. JERZEGO | szpitalem św. Jerzego]]. Niszczony podczas [[OBLĘŻENIE GDAŃSKA W 1520 ROKU | oblężenia Gdańska w 1520]], [[WOJNA GDAŃSKA Z KRÓLEM POLSKIM STEFANEM BATORYM | wojny Gdańska z królem polskim Stefanem Batorym]] 1576 (odbudowany w 1580) i podczas [[OBLĘŻENIE GDAŃSKA W 1734 ROKU | oblężenia w 1734]] (odbudowany w 1739). W obrębie szpitala znajdowała się kaplica/kościół, w okresie po Reformacji z charakterystyczną zewnętrzną kazalnicą (jak w [[KOŚCIÓŁ BOŻEGO CIAŁA (przy ob. ul. 3 Maja) | kościele Bożego Ciała]]), w 1703 poddana renowacji. <br/><br/>
 +
W okresie 1752–1753 wybudowano nowy dom dla kaznodziei szpitala, 1762–1763 – dla zarządu. Ostatecznie zniszczony podczas [[OBLĘŻENIE GDAŃSKA W 1807 ROKU | oblężenia Gdańska w 1807]], w trakcie podjętej przez gdańszczan 3 kwietnia wycieczki przeciwko wojkom napoleońskim, do 1945 nawiązywała do niego nazwa St. Michaelsweg (obecna ul. Traugutta), dawne odgałęzienie (przy szpitalu) drogi do [[ŚWIĘTA STUDZIENKA | Świętej Studzienki]]. Instytucja przetrwała do 1945 jako fundacja z mieszkaniami dla pensjonariuszy, od 1835 z siedzibą przy Schüsseldamm 1 (ul. Łagiewniki). W 1681 przebywało w nim 39 osób (także prebendariuszy), w 1690 – 54, w 1706 – 40. Po 1807 opiekował się 40 pensjonariuszami, którzy dostawali mieszkanie, pieniądze na opał i rocznie po 20 talarów zapomogi. Od około połowy XIX wieku do 1945 liczba pensjonariuszy była stała (35 osób); przyjmowano chrześcijan po 50. roku życia, odpłatnie lub nieodpłatnie (tylko zubożałych, posiadających [[OBYWATELSTWO MIEJSKIE | obywatelstwo]] gdańskie). Wspierała także 130 osób spoza szpitala. Zarząd sprawowało trzech prowizorów. Działalność fundacji ustała w 1945. Fundamenty szpitala i kościoła odsłonięto częściowo i przebadano w 2021. {{author: ASZ}} <br/><br/>  
 +
{| class="tableGda"
 +
|-
 +
|+ Prowizorzy szpitala Wszystkich Bożych Aniołów  
 +
|-
 +
! Notowany w roku
 +
! Imię i nazwisko
 +
! Zawód
 +
|-
 +
| 1797
 +
| Christoph Hartwich Reimer (1740–1821)
 +
| kupiec
 +
|-
 +
| 1817
 +
| Johann Carl Bollhagen (1781–1863)
 +
| kupiec
 +
|-
 +
| 1839
 +
| D.C. Karth
 +
| kupiec
 +
|-
 +
| 1858
 +
| [[UPHAGEN CARL WILHELM, radny| Carl Wilhelm Uphagen]] (1803–1878)
 +
| kupiec
 +
|-
 +
| 1869
 +
| Ernst August Schönbeck (1790–1871)
 +
| kupiec
 +
|-
 +
| 1874, 1884
 +
| Richard Ehrlich (1816–1893)
 +
| makler
 +
|-
 +
| 1892, 1897
 +
| Heinrich Wilhelm Mayer (1832 – po 1916)
 +
| browarnik
 +
|-
 +
| 1908, 1914, 1921
 +
| [[PENNER FRIEDRICH WILHELM, browarnik, radny| Friedrich Wilhelm Penner]] (1842–1925)
 +
| browarnik
 +
|-
 +
| 1928,1935
 +
| Felix von Kolkow
 +
| kupiec
 +
|-
 +
| 1939
 +
| Alfred Glagau
 +
| bankowiec
 +
|-
 +
| class="authorEgTab" | {{author:  MrGl}}
 +
|}
 +
{| class="tableGda"
 +
|-
 +
|+ style="width: 300px" | Luterańscy pastorzy kościoła szpitalnego  
 +
|-
 +
| 1549
 +
| [[BILOVIUS STEPHAN, pastor kościołów szpitalnych | Stephan Bilovius]]
 +
|-
 +
| 1615
 +
| Henricus Petrejus Hartmann
 +
|-
 +
| 1623–1648
 +
| Petrus Richter
 +
|-
 +
| 1648–1664
 +
| Simon Janichius
 +
|-
 +
| 1664–1685
 +
| Adam Hartsch
 +
|-
 +
| 1686–1710
 +
| Michael Ewald
 +
|-
 +
| 1710–1711
 +
| Adam Tichirtner
 +
|-
 +
| 1712–1715
 +
| Johann David Henrichsdorff
 +
|-
 +
| 1715–1749
 +
| [[RICHTER JOHANN SALOMON, pastor kościołów św. Jerzego i św. Michała | Johann Salomon Richter]]
 +
|-
 +
| 1750–1761
 +
| [[RICHTER DANIEL HERMANN, pastor kościoła św. Bartłomieja | Daniel Hermann Richter]] 
 +
|-
 +
| 1761–1768
 +
| [[GERBER JOHANN, kaznodzieja kościoła św. Jakuba | Johann Gerber]]
 +
|-
 +
| 1768–1800
 +
| Johann Christian Teschke
 +
|-
 +
| 1801–1807
 +
| Carl Beniamin Schmidt
 +
|-
 +
| class="authorEgTab" | {{author: MrGl}}
 +
|}
 +
[[Category: Encyklopedia]] [[Category: Życie miasta]]

Aktualna wersja na dzień 19:25, 21 lis 2024

Szpital Wszystkich Bożych Aniołów w Młodym Mieście, Der Stadt Dantzigk…, 1687
Szpital Wszystkich Bożych Aniołów, 1691. Fragment planu Petera Willera (powyżej cegielnia na obszarze byłego Młodego Miasta)
Samuel Donnet, Szpital Wszystkich Aniołów Bożych, 1 połowa XVIII wieku
Szpital Wszystkich Bożych Aniołów, Matthaeus Deisch,
1761–1765
Ruiny Szpitala Wszystkich Bożych Aniołów, akwarela Johanna Adama Breysiga, około 1809
Ruiny szpitala Wszystkich Bożych Aniołów, widok od strony Wrzeszcza, akwarela August Lobegott Randt, przed 1839
Richard Ehrlich, prowizor szpitala w 1874 i 1884

SZPITAL WSZYSTKICH BOŻYCH ANIOŁÓW (Hospital Aller Gottes Engel, zwany szpitalem św. Michała Archanioła, St. Michael-Hospital). Powstał przy drodze ze Starego Miasta do Wrzeszcza, na obszarze patrymonium Młodego Miasta, naprzeciw obecnych ulic Śniadeckich, Tuwima i Skłodowskiej-Curie (zaraz na wschód za obecnym pomnikiem-czołgiem).

Około 1349 albo 1335/1341 początkowo kaplica polna z fundacji wielkiego mistrza Dietricha von Altenburga, rozbudowana do funkcji szpitalnej zapewne przez wielkiego mistrza Konrada von Jungingena (1393–1407), choć wzmiankowany dopiero od 1440. W połowie XV wieku połączony ze szpitalem św. Jerzego. Niszczony podczas oblężenia Gdańska w 1520, wojny Gdańska z królem polskim Stefanem Batorym 1576 (odbudowany w 1580) i podczas oblężenia w 1734 (odbudowany w 1739). W obrębie szpitala znajdowała się kaplica/kościół, w okresie po Reformacji z charakterystyczną zewnętrzną kazalnicą (jak w kościele Bożego Ciała), w 1703 poddana renowacji.

W okresie 1752–1753 wybudowano nowy dom dla kaznodziei szpitala, 1762–1763 – dla zarządu. Ostatecznie zniszczony podczas oblężenia Gdańska w 1807, w trakcie podjętej przez gdańszczan 3 kwietnia wycieczki przeciwko wojkom napoleońskim, do 1945 nawiązywała do niego nazwa St. Michaelsweg (obecna ul. Traugutta), dawne odgałęzienie (przy szpitalu) drogi do Świętej Studzienki. Instytucja przetrwała do 1945 jako fundacja z mieszkaniami dla pensjonariuszy, od 1835 z siedzibą przy Schüsseldamm 1 (ul. Łagiewniki). W 1681 przebywało w nim 39 osób (także prebendariuszy), w 1690 – 54, w 1706 – 40. Po 1807 opiekował się 40 pensjonariuszami, którzy dostawali mieszkanie, pieniądze na opał i rocznie po 20 talarów zapomogi. Od około połowy XIX wieku do 1945 liczba pensjonariuszy była stała (35 osób); przyjmowano chrześcijan po 50. roku życia, odpłatnie lub nieodpłatnie (tylko zubożałych, posiadających obywatelstwo gdańskie). Wspierała także 130 osób spoza szpitala. Zarząd sprawowało trzech prowizorów. Działalność fundacji ustała w 1945. Fundamenty szpitala i kościoła odsłonięto częściowo i przebadano w 2021. ASZ

Prowizorzy szpitala Wszystkich Bożych Aniołów
Notowany w roku Imię i nazwisko Zawód
1797 Christoph Hartwich Reimer (1740–1821) kupiec
1817 Johann Carl Bollhagen (1781–1863) kupiec
1839 D.C. Karth kupiec
1858 Carl Wilhelm Uphagen (1803–1878) kupiec
1869 Ernst August Schönbeck (1790–1871) kupiec
1874, 1884 Richard Ehrlich (1816–1893) makler
1892, 1897 Heinrich Wilhelm Mayer (1832 – po 1916) browarnik
1908, 1914, 1921 Friedrich Wilhelm Penner (1842–1925) browarnik
1928,1935 Felix von Kolkow kupiec
1939 Alfred Glagau bankowiec
MrGl
Luterańscy pastorzy kościoła szpitalnego
1549 Stephan Bilovius
1615 Henricus Petrejus Hartmann
1623–1648 Petrus Richter
1648–1664 Simon Janichius
1664–1685 Adam Hartsch
1686–1710 Michael Ewald
1710–1711 Adam Tichirtner
1712–1715 Johann David Henrichsdorff
1715–1749 Johann Salomon Richter
1750–1761 Daniel Hermann Richter
1761–1768 Johann Gerber
1768–1800 Johann Christian Teschke
1801–1807 Carl Beniamin Schmidt
MrGl
Źródło „https://gdansk.gedanopedia.pl/index.php?title=SZPITAL_WSZYSTKICH_BO%C5%BBYCH_ANIO%C5%81%C3%93W&oldid=143799”
⇦ WRÓĆ
Osobiste
Przestrzenie nazw

Warianty
Widok
Działania