WERNSDORFF GOTTLIEB, profesor Gimnazjum Akademickiego

Aktualna wersja na dzień 19:26, 28 wrz 2024

Gottlieb Wernsdorff

Płyta nagrobna Gottlieba Wernsdorfa w kościele św. Trójcy

Strona tytułowa mowy, wygłoszonej przez Gottlieba Wernsdorffa w 300-lecia inkorporacji Prus Królewskich do Korony, 1754

Strona tytułowa mowy wygłoszonej przez Gottlieba Wernsdorffa z okazji 100-lecia pokoju oliwskiego, 1760

GOTTLIEB WERNSDORFF (8 VIII 1711 Wittenberga – 22 I 1774 Gdańsk), profesor Gimnazjum Akademickiego w Gdańsku. Najstarszy z siedmiu synów historyka, profesora teologii i rektora uniwersytetu w Wittenberdze Gottlieba (25 II 1668 – 1 VII 1729 Wittenberga) i poślubionej 29 VII 1710 Margarethy Katheriny z domu Nitsch (6 XI 1693 – 29 VIII 1764 Wittenberga).

W 1733 ukończył gimnazjum w Merseburgu, od 1735 studiował na uniwersytecie w Wittenberdze, w 1738 magister. Na Wydziale Filozoficznym rodzimego uniwersytetu dopuszczony został do prowadzenia zajęć, 13 X 1742 został adiunktem. Za namową profesora teologii w Wittenberdze, Johanna Samuela Weickhmanna, syna pastora gdańskiego kościoła Najświętszej Marii Panny i seniora gdańskiego Ministerium Duchownego Joachima Weickhmanna, listownie zaproponował swoją kandydaturę na profesora greki i języków orientalnych gdańskiemu Gimnazjum Akademickiemu i posadę otrzymał. Do Gdańska przybył 24 XII 1743, rozpoczynając prace w Gimnazjum 16 I 1744 wygłosił wykład inaguracyjny o podobieństwie Spartan i Żydow na podstawie Pierwszej Księgi Machabejskiej, później drukowany. Oprócz prowadzonych od stycznia 1744 własnych zajęć, wspomagał też w wykładach z historii kościoła rektora Gimnazjum i pastora kościoła św. Trójcy Alberta Menona Verpoortenna, z którego córką wkrótce się ożenił. W listopadzie 1748 przejął po Gottfriedzie Lengnichu stanowisko profesora retoryki i poezji, co uczcił specjalną kantatą Johann Balthasar Freislich. W 1749 wyjechał do Berlina, będąc tam profesorem wymowy i poezji, jednak jeszcze w tym samym roku powrócił do Gdańska, w którym ponownie witano go okolicznościowymi utworami (zob. Theodor Friedrich Gülich).

Specjalizował się w późnoantycznej retoryce greckiej i w bizantynistyce. Uznanie przyniosło mu krytyczne wydanie (Lipsk 1768, Gdańsk 1773) wierszy bizantyjskiego poety Manuela Philesa (zm. 1345). Pośmiertnie (Getynga 1790), staraniem młodszego brata, Johanna Christiana Wernsdorfa (1723–1793), ukazała się także jego edycja 34 mów Himeriosa z Prusias z Bitynii (315–386), nad łacińskim przekładem i komentarzami pracował 15 lat. Zaginęły niedokończone prace, m.in. nad edycją listów Eneasza z Gazy (zm. około 518). Poszukując egzemplarzy interesujących go w badaniach dzieł prowadził szeroką korespondencję z ośrodkami naukowymi i bibliotekami w Niemczech, Włoszech, Anglii i Hiszpanii. W 1745 został członkiem Królewskiego Towarzystwa Naukowego w Berlinie, w 1755 członkiem Societas Latina w Jenie.

W gdańskim Gimnazjum Akademickim przywrócił od 1754 zwyczaj wygłaszania mów (sam będąc dobrym mówcą), popisów krasomówczych, przez uczniów ostatnich klas. Sam również wygłaszał publiczne, drukowane później łacińskie mowy, m.in. długą i kwiecistą 27 II 1754 z okazji 300-lecia inkorporacji Prus Królewskich do Korony, w której – jak zapewniał – na podstawie najbardziej wiarygodnych dawnych źródeł odmalował tyranię krzyżackich rządów, chwalił szczęśliwe uwolnienie i rozkwit miasta pod opieką królów polskich. 13 VI 1758 przemawiał z okazji 200-lecia Gimnazjum Akademickiego (nawoływał wówczas m.in. do podniesienia jego poziomu przez wzbogacenie zajęć), w 1760 wygłosił mowę z okazji 100-lecia pokoju oliwskiego, 10 XI 1763 pochwalną orację na cześć zmarłego polskiego króla Augusta III Mocnego. Był szczególnie zaangażowany w przygotowanie obchodów 200-lecia Gimnazjum Akademickiego, należał do grona odpowiadających za przygotowanie obszernego okolicznościowego wydawnictwa (Acta iubilaei secundi Gymnasii Gedanensis…, 1758). Wraz z Michaelem Christophem Hanowem apelował o utworzenie w Gdańsku uniwersytetu. Był zwolennikiem prowadzenia zajęć w językach nowożytnych, zatrudnienia specjalnych wykładowców odciążających profesorów, którzy w większym stopniu powinni skupić się na prowadzeniu badań, sam prowadził otwarte dla wszystkich i bezpłatne zimowe wykłady z geografii. Był także autorem mów i utworów adresowanych do czołowych osobistości Gdańska (m.in. w 1756 z okazji objęcia godności rajcy przez późniejszego burmistrza Gottlieba Gabriela Weickhmanna).

28 VII 1744 w kościele św. Trójcy ożenił się z Gottliebą Elisabethą Johanną z domu Verpoorteen (1717?, 1718? – pochowana 28 XI 1793 Gdańsk), córką rektora Alberta Menona Verpoortenna. Zawarcie związku uświetnił ślubną kantatą Johann Balthazar Freislich. Ojciec dwójki dzieci zmarłych po urodzeniu oraz 3/ Gottlieba Menona (1745 – 6 III 1746), Gottlieba (1746 Gdańsk – 11 XI 1802 Wittenberga), 6 VIII 1753 zapisanego do czwartej klasy gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, w latach 1764–1769 studenta prawa w Wittenberdze, korzystającego ze stypendium fundacji Johanna Gotffrieda Diesseldorfa, później profesora prawa i rektora uniwersytetu w Wittenberdze, 4/ Johanna Wilhelma, późniejszego burmistrza gdańskiego, 5/ Christiana Friedricha (26 IV 1751 – 27 I 1795 Gdańsk), który w wieku 13 lat przystąpił do tłumaczenia z języka łacińskiego na niemiecki listów Pliniusza Młodszego, także zapisanego do Gimnazjum Akademickiego (w 1769, od razu zapisany do primy, ostatniej klasy), następnie także dzięki stypendium fundacji Diesseldorfa od 1770 do 1775 studenta teologii w Lipsku, 19 XI 1776 zweryfikowanego przez Ministerium Duchowne, w latach 1784–1795 pastora kościoła w Cedrach Wielkich na Gdańskich Żuławach (żonatego z córką Christiana Sendela), 6/ Ernestyny Eleonory (1753 – pochowana 16 XI 1755) oraz żyjących w 1802 7/ Louisy E. Pobowski i 8/ Augusty Eleonory Stolterfeld.

Pochowany 1 II 1774 w kościele św. Trójcy, zachowała się płyta nagrobna. BŚ