FERBER JOHANN, proboszcz kościoła św. Jana

Aktualna wersja na dzień 12:57, 3 cze 2024

JOHANN FERBER (1496 Gdańsk – 13 V 1530 Gdańsk), proboszcz kościoła św. Jana. Najstarszy syn burmistrza Eberharda Ferbera. Był uczniem szkoły katedralnej we Włocławku, w 1509 (w wieku 13 lat) zapisał się na studia na uniwersytecie w Krakowie. W 1513 wyjechał na dalsze studia do Rzymu, 15 lutego tego roku, m.in. za staraniem Tiedemanna Giesego), uzyskał prowizję (rezerwację) kanonii warmińskiej. Toczył o nią spór z konkurentami do jesieni 1515, kiedy ją objął i rezydował we Fromborku. W 1516 został proboszczem kościoła św. Jana w Gdańsku. 23 grudnia tego roku otrzymał zgodę biskupa warmińskiego Fabiana Luzjańskiego na dalsze trzyletnie studia. W 1517 krótko przebywał na uniwersytecie w Lipsku, w Rzymie, gdzie uzyskał licencjat z prawa. W trakcie studiów m.in. w 1518 rozpoczął zabiegi o urząd diakona w kapitule warmińskiej, w 1520 składał skargi na wojenne działania Krzyżaków ( oblężenie Gdańska w 1520). Staraniem ojca otrzymał wówczas ekspektatywę na probostwo elbląskie lub malborskie, w zależności od tego, na którym wcześniej pojawi się wakat.

Po powrocie ze studiów krótko w 1520 przebywał w Gdańsku, wiosną 1521 był w Toruniu, podczas rokowań polsko-krzyżackich (zakończonych zawarciem czteroletniego rozejmu). Brał udział w spotkaniach reprezentacji kanoników warmińskich z królem Zygmuntem Starym, od 7 X 1521 był (do śmierci) sekretarzem królewskim. Z protekcji polskiego władcy 6 XI 1521 do gdańskiego probostwa kościoła św. Jana dołożył godność proboszcza kościoła św. Mikołaja w Elblągu. Wobec braku święceń i prawie stałej nieobecności w obu parafiach obowiązki duszpasterskie wypełniali za niego wikariusze. 19 II 1522 został dziekanem kapituły warmińskiej, lecz nadal rezydował we Fromborku (w czasie nieobecności na Warmii zastępował go m.in. Tiedemann Giese). 13 IV 1523 brał udział w wyborze nowego biskupa warmińskiego, którym został jego wuj Maurycy i jako pierwszy podpisał tzw. „artykuły zaprzysiężeniowe” („articuli iurati”), określające zobowiązania stawiane przed nowym biskupem (jako piąty w kolejności podpisał je Mikołaj Kopernik). Od marca 1524 mieszkał w dworze biskupa Maurycego położonym wewnątrz fromborskich murów. Należał do jego najbliższych współpracowników, zajmował się m.in. kwestiami monetarnymi i przygotowywanej wspólnie z przedstawicielami Prus Książęcych tzw. ordynacji krajowej (1528).

Pod jego praktycznie stałą nieobecność w Gdańsku w kościele św. Jana od początku 1523 działalność reformacyjną prowadził Paul Kerlin. W grudniu 1524 Rada Miejska Gdańska wzywała go do stawienia się w parafii, a w razie nieprzybycia groziła pozbawieniem godności i prebendy. W Gdańsku się nie pojawił, w związku z czym w początkach stycznia 1525 probostwo u św. Jana przejął Johann Franck. Po interwencji króla Zygmunta Starego w sprawy gdańskie w 1526 odzyskał probostwo i sprawował je do śmierci. Pod jego nieobecność w kościele św. Jana działał reformacyjny kaznodzieja Pankratius Klemme. 6 IV 1527 przyjął z rąk wuja Maurycego Ferbera święcenia kapłańskie, został również oficjałem generalnym biskupstwa warmińskiego. Pochowany został 17 IV 1530 w kościele św. Jana w Gdańsku. BŚ

Bibliografia:
Borawska Teresa, Ferber Jan, w: Słownik Biograficzny Kapituły Warmińskiej, Olsztyn 1996, s. 58–59.
Borawska Teresa, Życie umysłowe na Warmii w czasach Mikołaja Kopernika, Toruń 1996, s. 169.
Borawska Teresa, Gdańszczanie w kapitule warmińskiej XII–XVI wiek, w: Duchowieństwo kapitulne w Polsce średniowiecznej i wczesnonowożytnej, red. Andrzej Radzimiński, Toruń 2000.
Zins Henryk, Ród Ferberów i jego rola w dziejach Gdańska w XV i XVI w., Lublin 1951, s. 92-94.