KRÓLEWSKA SZKOŁA SZTUK PIĘKNYCH

Aktualna wersja na dzień 07:56, 30 lip 2023

Dwór Bractwa św. Jerzego i Brama Złota (Długouliczna) mieszcząca Szkołę Sztuk Pięknych, Johann Carl Schultz, 1868

KRÓLEWSKA SZKOŁA SZTUK PIĘKNYCH (Königliche Kunstschule), założona w 1803 przez prezydenta prowincji Prusy Zachodnie Friedricha L. Schröttera, początkowo z siedzibą w budynku szkoły mariackiej, od 1804 w Złotej Bramie i górnych piętrach Strzelnicy św. Jerzego. Miała charakter uczelni półwyższej, pierwszym dyrektorem był Johann Adam Breysig.

Po zajęciu Gdańska przez wojska napoleońskie od 1 I 1808 działała w tym samym miejscu i pod tym samym kierownictwem jako Königliche Kunst- und Handwerksschule (Królewska Szkoła Sztuk Pięknych i Rzemiosła Artystycznego), następnie zwana w 1854 skrótowo Kunstschule, a w 1869 Königliche Provinzial-Kunst- und Gewerbeschule. Tego typu szkoły, które powstały z inicjatywy władz pruskich, miały przygotować nauczycieli rysunków w szkołach elementarnych, a także utalentowaną młodzież do studiów w akademiach sztuk pięknych. Nauka była odpłatna. Uczono rysunku, zasad perspektywy w sztuce, podstaw rysunku odręcznego, szkiców z natury, malarstwa oraz rzeźby. Nauczycielami, obok Johanna Adama Breysiga byli: Karl Friedrich Meyerheim, w 1821 nauczycielem rysunku Ludwig Steffen. Współpracował ze szkołą kupiec, autor rysunków i akwarel August Lobegott Randt. W 1822 szkoła pozyskała jako pedagoga znanego już w świecie artystycznym nadreńskiego malarza Franza Josepha Manskirscha. Po śmierci Johanna Adama Breysiga do 1834 szkołą kierował Karl Friedeich Meyerheim.

W 1834 dyrektorem szkoły i pedagogiem został jej dawny uczeń Johann Carl Schultz, nadając jej artystyczny kierunek. W 1844 zatrudnił jako drugiego pedagoga rzeźbiarza Rudolfa Freitaga, który był związany ze szkołą aż do swej śmierci. Program szkoły został ukierunkowany na przygotowanie młodzieży męskiej zarówno do samodzielnej pracy artystycznej, jak i do dalszych studiów na wyższych uczelniach artystycznych. Miała elitarny charakter, uczęszczało do niej jednocześnie najwyżej kilkudziesięciu uczniów. Wśród nich do 1873 wymienić trzeba gdańskich pedagogów i samodzielnych twórców: Ferdinanda Gottlieba Grentzenberga, Adolfa Eugena Troschela, Karla Gustava Roddego. Wśród artystów, którzy zakończyli edukację na tej szkole, byli: Michael Carl Gregorovius, jego synowie Wilhelm Eduard i Georg Ferdinand, Otto Hermann Dahms, Gottlieb Robert Dahms i David Carl Franz. Inni kontynuowali studia w akademiach sztuk pięknych w Królewcu i w innych ośrodkach niemieckich: Albert Juchanowitz, Johann Christian Fischer. Uważa się, że tu poznawali pierwsze tajniki zawodu bracia Eduard August Hildebrandt i Ernst Friedrich Hildebrandt oraz Wilhelm August Stryowski. Nauczyciele i uczniowie prezentowali swoje prace na wystawach organizowanych od roku 1836 przez Towarzystwo Przyjaciół Sztuki. Po śmierci Johanna Carla Schultza w 1873 w okresie przejściowym szkołą kierował dyrektor Königliche Provinzial-Gewerbeschule (Państwowa Szkoła Rzemieślnicza) Friedrich Carl Grabo (1822–1879).

Po 1873 szkoła zmieniła swój charakter i lokalizację. W latach 1874–1875 przekształcona została w średnią szkołę zawodową, zachowując dotychczasową nazwę Königliche Provinzial-Kunst- und Gewerbeschule (Państwowa Szkoła Sztuki i Rzemiosła Artystycznego), z siedzibą od roku szkolnego 1874/1875 w zachodnim skrzydle dawnego klasztoru franciszkańskiego ( kościół i klasztor franciszkanów św. Trójcy) przy ul. Fleischergasse 25/27 (ul. Rzeźnicka). Początkowo w części sal zajmowanych przez szkołę rzemieślniczą, a po jej likwidacji 1 X 1878 została gospodarzem całego skrzydła zachodniego dawnego klasztoru. Dotychczasowe jej pomieszczenia w domu Bractwa św. Jerzego i Złotej Bramie zajęły biura Zarządu Miasta.

W roku szkolnym 1876–1877 jej dyrektorem został architekt i radca budowlany rejencji (potem władz prowincji Prusy Zachodnie) Bruno Ehrhardt, nauczycielami byli m.in.: artyści malarze i rzeźbiarze Rudolf Freitag, Adolf Eugen Troschel, Wilhelm August Stryowski, Karl Gustav Rodde, Bernhard Sturmhöfel, nauczyciel rysunku Robert Krahn (1823–1901), w latach 1877–1881 architekt miejski Gustav Bädecker (1830–1882), w 1884 i 1892 architekt miejski Ernst Waldemar Otto (1846–1904), w 1892 emerytowany radca budowlany Hermann Rathke. Uczyło się w niej przez około cztery lata stu kilkudziesięciu chłopców. Szkoła miała przygotować utalentowanych uczniów do studiów wyższych, innych do pracy w charakterze średniej kadry zawodowej, głównie w budownictwie. Tych kształcono na przyszłych właścicieli własnych firm lub pracowników w firmach. Program szkoły przewidywał naukę rysunku odręcznego, geometrii, zasad perspektywy w rysunku i malarstwie, rysunku technicznego dla murarzy, cieśli, stolarzy, ślusarzy, podstaw technologii budownictwa, materiałoznawstwa.

Jej uczniami byli znani następnie gdańscy artyści: Reinhold Bahl, Artur Bendrat, Berthold Franz Hellingrath. W okresie 1893–1894 szkoła włączona została jako klasa rzemiosła artystycznego do Staatliche Fortbildungs- und Gewerkschule ( Państwowa Rzemieślnicza Szkoła Dokształcająca) przy Heilige-Geist-Gasse 82 (ul. św. Ducha). Według wspomnień Bertholda Franza Hellingratha (spisanych po latach) wcielenie miało miejsce dopiero w 1903, być może w tym roku przeniesiono klasy artystyczne z klasztoru pofranciszkańskiego do nowego budynku Państwowej Rzemieślniczej Szkoły Dokształcającej przy An der Großen Mühle 11/13 (ul. Wielkie Młyny), bowiem Kunstschule po 1895 nie jest notowana w księgach adresowych Gdańska. MrGl