SCHRECK VALENTINUS, rektor szkoły mariackiej
| (Nie pokazano 35 wersji utworzonych przez 5 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
| − | + | [[File: Schreck_Valentin,_1571.jpg |thumb| Strona tytułowa utworu Valentinusa Schrecka, witającego gdańskich delegatów na sejm lubelski, powracających z królewskiego więzienia, 1571]] | |
| + | [[File:Schreck.png|thumb|Strona tytułowa programu reformy [[SZKOŁA MARIACKA | szkoły mariackiej]] ''Leges officia docentium ac discentium in schola Mariana complectentes'', 1592]] | ||
| + | [[File:2_Valentinus_Schreck.jpg|thumb|Herb Gdańska na karcie dzieła ''Charites sive gratiarvm actio pro liberali instauratione aedificij scholae Marianae Dantisci'' … Valentinusa Schrecka, [Gdańsk] 1582]] | ||
| + | |||
| + | '''VALENTINUS SCHRECK''' (1527 Altenberg – pochowany 22 IX 1602 w [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościele Najświętszej Marii Panny]] (NMP), pod płytą nr 103) poeta, rektor [[SZKOŁA MARIACKA | szkoły mariackiej]]. Studiował w Wittenberdze i Królewcu, gdzie 3 X 1566 uzyskał stopień magistra. W 1567 profesor poezji, w 1568 dziekan Wydziału Filozoficznego uniwersytetu w Królewcu.<br/><br/> | ||
| + | Uprawiał wówczas głównie poezję religijną. Jego talent poetycki doceniono w 1559, po ogłoszeniu elegii ''Triumphus Christi ascedentis in coelum'', zadedykowanej Mikołajowi Radziwiłłowi Czarnemu. Tworzył też wiersze okolicznościowe, szczególnie epitalamia, dedykowane przyjaciołom i przełożonym. M.in. w 1568 opublikował w Królewcu pieśń żałobną (elegię) po śmierci księcia Alberta Hohenzollerna (ostatniego wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego w Prusach i pierwszego księcia Prus). Interesował się wydarzeniami w Prusach także i po ich opuszczeniu, w 1573 publikując pieśń na cześć zaślubin Albrechta Fryderyka Hohenzollerna (syna Albrechta) z Marią Eleonorą Jülich-Kleve-Berg. Szerg podobnych wierszy poświęcił gdańszczanom, m.in. w 1565 gratulował Jacobowi z Connertów (zob. [[CONNERT HANS, rajca, mecenas sztuki | Hans Connert]]) zawarcia związku z Elisabethą, córką szczecińskiego burmistrza Gregora Bruckmanna, w 1575 Casprowi Schumannowi (1552–1585) ślubu z Hedwiga, córką Georga Rogge, w 1576 ożenku pastorowi [[COLETUS MICHAEL, pastor kościołów św. Trójcy i NMP | Michaelowi Coletusowi]], w tym samym roku koledze ze szkoły mariackiej (i swojemu przyszłemu teściowi) Dionizemu Stambergerowi związku z Dorotheą, córką kupca Gregora Mechelburga, w 1579 rodzicom późniejszego burmistrza [[FERBER CONSTANTIN (II), burmistrz Gdańska | Constantina Ferbera]] (z genealogią rodziny), w 1581 Martinowi Winterowi związku z Barbarą, córką Christopha Cramera, w 1589 Balthasarowi Andreae związku z Barbarą, córką Salomona Giese.<br/><br/> | ||
| + | W 1569 powołany przez Radę Miejską Gdańska na rektora szkoły mariackiej, był nim do końca życia. Dbał o dobór odpowiednich nauczycieli, pisał książki dla uczniów, prowadził teatr szkolny. Przedstawienia odbywały się w [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościele Najświętszej Marii Panny]] (NMP; pierwsze w 1570). W 1571 opublikował utwór dziękczynno-gratulacyjny za powrót w grudniu 1570 uwięzionej z rozkazu króla gdańskiej delegacji na sejm w Lublinie (zob. [[KLEEFELD GEORG, burmistrz Gdańska | Georg Kleefeld]], [[FERBER CONSTANTIN (I), burmistrz Gdańska | Constantin Ferber]], [[PROITE JOHANN, burmistrz Gdańska | Johann Proite]]). W 1573 wystawił komedię Hansa Sachsa w języku niemieckim ''David und Bathseba'', a w 1578 ''Phormio'' Terencjusza po łacinie i ''Gryzeldę'' Boccaccia we własnej przeróbce w języku niemieckim. W 1581, z okazji uroczystego otwarcia siedziby szkoły przy ul. Chlebnickiej 2, w obecności notabli miejskich wygłosił wierszowane przemówienie na temat szkolnictwa od starożytności po czasy współczesne (drukowane w styczniu 1582 z wierszem o herbie Gdańska (z niewielkimi zmianami zapożyczając treść z wcześniejszego (1569) utowru Johanna Hasentödera (1517–1586), od 1578 sekretarza Rady Miejskiej). Doczekał się z tej okazji tomu również wierszowanych gratulacji ''Carmen in honorem doctissimi clarissimique viri, Dn. M.-Valentini Schreckii, Scholae Marianae nunc restauratae Dantisci...'', napisanych z podobnym humorem, który był mu właściwy przy prowadzeniu zajęć. <br/><br/> | ||
| + | W 1578 dla potrzeb szkolnych ułożył krótkie wiersze do perykop ewangelickich (''Hexastichorum et hymnorum praecipues lectionum evangelicarum In ecclesia… libri 3''), w 1586 poszerzone wydanie ''Periocharum et hymnorum… libri 3''. W nauczaniu języka łacińskiego posługiwał się podręcznikiem Ioachima Camerariusa (rozmówki łacińsko-niemieckie), przez siebie zmodyfikowanym. W 1592 opracował program reformy szkoły mariackiej ''Leges officia docentium et discentium in schola Mariana complectens'', który został przyjęty przez rektorów pozostałych szkół parafialnych. Najważniejszym postanowieniem było wprowadzenie obowiązku szkolnego dla wszystkich dzieci w Gdańsku. Dla uczniów z ubogich rodzin tworzono klasy pauprów. W 1575 wydał zbiór epitalamiów (''Epithalamia varia''), a w 1583 zbiór wierszy religijnych. Łączyła go przyjaźń z pastorem [[RETELL MICHAEL, pastor kościoła św. Bartłomieja | Michaelem Retellem]], który dedykował mu jedno ze swoich dzieł (''Elegia latina de angelorum natura et praesidio'' z 1565). Historykowi i poecie, profesorowi uniwersytetu w Rostocku Nathanaelowi Chytraeusowi (1543–1598) dostraczał do jego prac m.in. informacje o inskrypcjach z gdańskich kościołów. <br/><br/> | ||
| + | Pochowany w kościele NMP. Był dwukrotnie żonaty, po raz drugi 24 VIII 1595 w kościele NMP z Dorotheą (1575 – przed 1632)), córką wspomnianego Dionizego Stambergera. Uroczystość uświetnili koledzy ze szkoły mariackiej, publikując zbiorek poetycki ''Carmina honori nuptiali ornatissimi virtute ... M. Valentini Schreckii ...'', w ktorym utwory zamieścili: conrektor Johann Martinus, Franciscus Judex, Martin Reinhold; alumn Jacob Curike oraz uczeń Gregor Schnitzkius. Po owdowieniu Dorothea 5 VII 1604 wyszła ponownie za mąż za Jacoba Schrödera (zm. 1642). Z pierwszego małżeństwa miał synów Valentina, w 1593 studenta w Helmstadt, w 1594 w Heidelbergu, korzystającego ze stypendium władz Gdańska, oraz Friedricha, od ślubu w kościele NMP 26 II 1601 żonatego z Uruslą, córką Paula Lange, który 17 II 1606 otrzymał kupieckie [[OBYWATELSTWO MIEJSKIE | obywatelstwo Gdańska]]. {{author: MAB}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]<br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/> | ||
| + | '''Bibliografia''': <br/> | ||
| + | ''Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814'', wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. II, s. 88.<br/> | ||
| + | Babnis Maria, ''Schreck Walenty'', w: Słownik Biograiczny Pomorza Nadwiślańskiego, t. IV, Gdańsk 1997, s. 173.<br/> | ||
| + | Kotarski Edmund, ''Gdańska poezja okolicznościowa XVII wieku'', Gdańsk 1993 (przez indeks).<br/> | ||
| + | Weichbrodt Dorothea, ''Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert'', Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 4, 216. | ||
Aktualna wersja na dzień 17:06, 26 lis 2024
VALENTINUS SCHRECK (1527 Altenberg – pochowany 22 IX 1602 w kościele Najświętszej Marii Panny (NMP), pod płytą nr 103) poeta, rektor szkoły mariackiej. Studiował w Wittenberdze i Królewcu, gdzie 3 X 1566 uzyskał stopień magistra. W 1567 profesor poezji, w 1568 dziekan Wydziału Filozoficznego uniwersytetu w Królewcu.
Uprawiał wówczas głównie poezję religijną. Jego talent poetycki doceniono w 1559, po ogłoszeniu elegii Triumphus Christi ascedentis in coelum, zadedykowanej Mikołajowi Radziwiłłowi Czarnemu. Tworzył też wiersze okolicznościowe, szczególnie epitalamia, dedykowane przyjaciołom i przełożonym. M.in. w 1568 opublikował w Królewcu pieśń żałobną (elegię) po śmierci księcia Alberta Hohenzollerna (ostatniego wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego w Prusach i pierwszego księcia Prus). Interesował się wydarzeniami w Prusach także i po ich opuszczeniu, w 1573 publikując pieśń na cześć zaślubin Albrechta Fryderyka Hohenzollerna (syna Albrechta) z Marią Eleonorą Jülich-Kleve-Berg. Szerg podobnych wierszy poświęcił gdańszczanom, m.in. w 1565 gratulował Jacobowi z Connertów (zob. Hans Connert) zawarcia związku z Elisabethą, córką szczecińskiego burmistrza Gregora Bruckmanna, w 1575 Casprowi Schumannowi (1552–1585) ślubu z Hedwiga, córką Georga Rogge, w 1576 ożenku pastorowi Michaelowi Coletusowi, w tym samym roku koledze ze szkoły mariackiej (i swojemu przyszłemu teściowi) Dionizemu Stambergerowi związku z Dorotheą, córką kupca Gregora Mechelburga, w 1579 rodzicom późniejszego burmistrza Constantina Ferbera (z genealogią rodziny), w 1581 Martinowi Winterowi związku z Barbarą, córką Christopha Cramera, w 1589 Balthasarowi Andreae związku z Barbarą, córką Salomona Giese.
W 1569 powołany przez Radę Miejską Gdańska na rektora szkoły mariackiej, był nim do końca życia. Dbał o dobór odpowiednich nauczycieli, pisał książki dla uczniów, prowadził teatr szkolny. Przedstawienia odbywały się w kościele Najświętszej Marii Panny (NMP; pierwsze w 1570). W 1571 opublikował utwór dziękczynno-gratulacyjny za powrót w grudniu 1570 uwięzionej z rozkazu króla gdańskiej delegacji na sejm w Lublinie (zob. Georg Kleefeld, Constantin Ferber, Johann Proite). W 1573 wystawił komedię Hansa Sachsa w języku niemieckim David und Bathseba, a w 1578 Phormio Terencjusza po łacinie i Gryzeldę Boccaccia we własnej przeróbce w języku niemieckim. W 1581, z okazji uroczystego otwarcia siedziby szkoły przy ul. Chlebnickiej 2, w obecności notabli miejskich wygłosił wierszowane przemówienie na temat szkolnictwa od starożytności po czasy współczesne (drukowane w styczniu 1582 z wierszem o herbie Gdańska (z niewielkimi zmianami zapożyczając treść z wcześniejszego (1569) utowru Johanna Hasentödera (1517–1586), od 1578 sekretarza Rady Miejskiej). Doczekał się z tej okazji tomu również wierszowanych gratulacji Carmen in honorem doctissimi clarissimique viri, Dn. M.-Valentini Schreckii, Scholae Marianae nunc restauratae Dantisci..., napisanych z podobnym humorem, który był mu właściwy przy prowadzeniu zajęć.
W 1578 dla potrzeb szkolnych ułożył krótkie wiersze do perykop ewangelickich (Hexastichorum et hymnorum praecipues lectionum evangelicarum In ecclesia… libri 3), w 1586 poszerzone wydanie Periocharum et hymnorum… libri 3. W nauczaniu języka łacińskiego posługiwał się podręcznikiem Ioachima Camerariusa (rozmówki łacińsko-niemieckie), przez siebie zmodyfikowanym. W 1592 opracował program reformy szkoły mariackiej Leges officia docentium et discentium in schola Mariana complectens, który został przyjęty przez rektorów pozostałych szkół parafialnych. Najważniejszym postanowieniem było wprowadzenie obowiązku szkolnego dla wszystkich dzieci w Gdańsku. Dla uczniów z ubogich rodzin tworzono klasy pauprów. W 1575 wydał zbiór epitalamiów (Epithalamia varia), a w 1583 zbiór wierszy religijnych. Łączyła go przyjaźń z pastorem Michaelem Retellem, który dedykował mu jedno ze swoich dzieł (Elegia latina de angelorum natura et praesidio z 1565). Historykowi i poecie, profesorowi uniwersytetu w Rostocku Nathanaelowi Chytraeusowi (1543–1598) dostraczał do jego prac m.in. informacje o inskrypcjach z gdańskich kościołów.
Pochowany w kościele NMP. Był dwukrotnie żonaty, po raz drugi 24 VIII 1595 w kościele NMP z Dorotheą (1575 – przed 1632)), córką wspomnianego Dionizego Stambergera. Uroczystość uświetnili koledzy ze szkoły mariackiej, publikując zbiorek poetycki Carmina honori nuptiali ornatissimi virtute ... M. Valentini Schreckii ..., w ktorym utwory zamieścili: conrektor Johann Martinus, Franciscus Judex, Martin Reinhold; alumn Jacob Curike oraz uczeń Gregor Schnitzkius. Po owdowieniu Dorothea 5 VII 1604 wyszła ponownie za mąż za Jacoba Schrödera (zm. 1642). Z pierwszego małżeństwa miał synów Valentina, w 1593 studenta w Helmstadt, w 1594 w Heidelbergu, korzystającego ze stypendium władz Gdańska, oraz Friedricha, od ślubu w kościele NMP 26 II 1601 żonatego z Uruslą, córką Paula Lange, który 17 II 1606 otrzymał kupieckie obywatelstwo Gdańska.
Bibliografia:
Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814, wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. II, s. 88.
Babnis Maria, Schreck Walenty, w: Słownik Biograiczny Pomorza Nadwiślańskiego, t. IV, Gdańsk 1997, s. 173.
Kotarski Edmund, Gdańska poezja okolicznościowa XVII wieku, Gdańsk 1993 (przez indeks).
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 4, 216.
