POWIERSKI JAN, profesor Uniwersytetu Gdańskiego

Aktualna wersja na dzień 09:09, 14 gru 2022

Jan Powierski

JAN POWIERSKI (16 V 1940 Szczuka koło Brodnicy – 6 V 1999 Gdańsk), naukowiec, profesor Instytutu Historii Uniwersytetu Gdańskiego (UG). Syn rzemieślnika Adama Powierskiego i Stefanii ze Stępkowskich. W 1945 wraz z rodziną przeniósł się do Gorynia (powiat Iława), gdzie w 1954 ukończył szkołę podstawową. W związku ze śmiercią ojca (1950) zamieszkał u brata Tadeusza we wsi Łubowo (powiat Szczecinek). W 1958 ukończył liceum ogólnokształcące w Szczecinku, w latach 1958–1963 studiował historię na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika (UMK) w Toruniu, specjalizując się w średniowiecznych dziejach Prus i Pomorza Gdańskiego.

Od 24 IX 1963 (z angażem od 16 IX 1963) do 30 IX 1965 pracował w Bibliotece Instytutu Historii (IH) UMK. Od 1 X 1965 starszy asystent w Katedrze Historii Polski do XV Wieku i Nauk Pomocniczych Historii IH UMK. Od 1967 roku doktor, od 1968 adiunkt IH UMK. Od 25 1968 do 26 II 1969 przebywał w moskiewskim Uniwersytecie im. Łomonosowa na stypendium naukowym Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego i Techniki. W latach 1964–1971 (z przerwą w okresie stypendium w ZSRR) był opiekunem Studenckiego Koła Historyków UMK. W 1972 otrzymał propozycje pracy ze strony Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach i UG. W semestrze letnim roku akademickiego 1972/1973 prowadził na UG zajęcia zlecone, od 1 IX 1973 pracownik UG na stanowisku docenta kontraktowego. Od 1 IX 1975 pełnił funkcję kierownika Zakładu Historii Średniowiecza IH UG (wyłonionego z Zakładu Historii Starożytnej i Średniowiecza).

Od 1 V 1977 doktor habilitowany (kolokwium habilitacyjne: 9 VI 1976 na Wydziale Humanistycznym UG, zatwierdzenie przez Centralną Komisję 20 XI 1976). Od 1 III 1990 profesor nadzwyczajny UG, od 20 I 1992 profesor nadzwyczajny (tytularny), od 1 IX 1994 profesor zwyczajny.

W latach 1976–1986 był kierownikiem dwuletnich Studiów Podyplomowych Historii w IH UG i senatorem UG. Od 1 X 1988 do 15 II 1989 pracował równolegle w Oddziale Doskonalenia Zawodowego Nauczycieli w Ciechanowie, od 1994 w Bałtyckiej Wyższej Szkole Humanistycznej (BWSH) w Koszalinie, będąc tu od 1998 dziekanem Wydziału Humanistycznego. Współtworzył plan studiów tej uczelni na kierunku historia, w październiku 1994 roku wygłosił wykład inaugurujący działalność BWSH. Od 1997 był kierownikiem Zakładu Historii Średniowiecza Powszechnego IH UG (po podziale pierwotnie kierowanego przez niego Zakładu).

Jeden z najwybitniejszych polskich historyków wczesnego średniowiecza. Badał dzieje ludów bałtyckich, początki zakonu krzyżackiego w Prusach, stosunki polsko-ruskie, wewnętrzne stosunki panujące w Polsce w X–XIII wieku. Autor między innymi monografii: Stosunki polsko-pruskie do 1230 r. ze szczególnym uwzględnieniem roli Pomorza Gdańskiego (1968), Dobra ostrowicko-golubskie biskupstwa włocławskiego na tle stosunków polsko-krzyżackich 1235–1308 (1977), Kryzys rządów Bolesława Śmiałego. Polityka i jej odzwierciedlenie w literaturze średniowiecznej (1992), Prusowie, Mazowsze i sprowadzenie Krzyżaków do Polski (tom 1: 1996, już pośmiertnie tom 2, część 1: 2001, tom 2, część 2: 2003). Wspólnie z Zenonem Guldonem opublikował Podziały administracyjne Kujaw i ziemi dobrzyńskiej w XIII–XIV w. (1974), a z Błażejem Śliwińskim i Klemensem Bruskim Studia z dziejów Pomorza w XII wieku (1993). Pośmiertnie ukazał się wybór jego prac Prussica. Artykuły wybrane z lat 1965–1995 (tom 1: 2004, tom 2: 2005).

Był członkiem komitetów redakcyjnych między innymi „Komunikatów Mazursko-Warmińskich”, „Rocznika Gdańskiego”, Słownika biograficznego Pomorza Nadwiślańskiego, „Gdańskich Zeszytów Humanistycznych”, redaktorem jednego z tomów „Rocznika Elbląskiego”. Od 1963 roku należał do Polskiego Towarzystwa Historycznego (PTH), pełnił funkcję prezesa gdańskiego Oddziału PTH, w 2. połowie lat 80. XX wieku pełnił funkcję opiekuna Oddziału Elbląskiego PTH, był członkiem Komisji Historycznej przy I Oddziale PAN, członkiem Rady Naukowej Stacji PTH w Olsztynie, od połowy lat 60. XX wieku Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie (od połowy lat 70. XX wieku do 1990 członkiem Rady Naukowej, w latach 1990–1991 członkiem Zarządu wyodrębnionego Towarzystwa Naukowego), członkiem Rady Naukowej Muzeum Archeologicznego w Gdańsku i Rady Muzealno-Konserwatorskiej Muzeum Zamkowego w Malborku. Należał od 1965 roku do Towarzystwa Naukowego w Toruniu, od 1973 do Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, w którym dwukrotnie pełnił funkcję sekretarza Wydziału I. Brał udział w 1970 w VII Międzynarodowym Kongresie Historyków w Moskwie, w 1973 i 1974 przedstawił referat i brał udział w dyskusji na IV i V Konferencji Wspólnej Komisji Podręcznikowej PRL-RFN Historyków.

Od 1963 należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR). W latach 1964–1965 był członkiem egzekutywy, 1968–1970 I sekretarzem Podstawowej Organizacji Partyjnej przy Wydziale Humanistycznym UMK. Od stycznia 1981 był członkiem Komitetu Uczelnianego PZPR UG, w 1982 został sekretarzem do spraw ideologicznych Komitetu, w kwietniu 1982 zastępcą członka Komitetu Dzielnicowego Gdańsk-Wrzeszcz, pełniąc jednocześnie obowiązki lektora Komitetu Wojewódzkiego PZPR. W latach 1986–1988 zajmował stanowisko I sekretarza Komitetu Uczelnianego PZPR na UG (zrezygnował w połowie kadencji). Był członkiem Związku Nauczycielstwa Polskiego.

Zmarł po operacji serca, został pochowany na cmentarzu Łostowickim. Odznaczony między innymi Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi (1985), odznaką „Zasłużony dla Warmii i Mazur” (1986). BM