BUCZOWSKI ZENON, profesor Akademii Medycznej w Gdańsku

Aktualna wersja na dzień 08:16, 1 paź 2022

ZENON BAZYLI BUCZOWSKI (13 VII 1909 Monasterzyski, obecnie Ukraina, stolica rejonu w obwodzie tarnopolskim – 25 VIII 1974 Gdańsk), mikrobiolog, epidemiolog, dyrektor Instytutu Medycyny Morskiej i Tropikalnej w Gdańsku, profesor Akademii Medycznej w Gdańsku (AMG). Syn Bazylego. Edukację rozpoczął w Buczaczu, w 1928 zdał egzamin dojrzałości w tamtejszym państwowym gimnazjum. W 1935 ukończył studia medyczne na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Od 1936 pracował w Państwowym Zakładzie Higieny w Warszawie na stanowisku mikrobiologa, w latach 1939–1942 był kierownikiem filii Państwowych Zakładów Higieny w Stanisławowie. Od 1942 ponownie w Warszawie, do wybuchu powstania pracował w Państwowych Zakładach Higieny. Po upadku powstania wywieziony został do obozu Stutthof.

Po zakończeniu działań wojennych powrócił do Warszawy i ponownie podjął pracę w Państwowych Zakładach Higieny. W 1946 przyjął propozycję objęcia stanowiska kierownika filii w Gdyni i pracował na tym stanowisku do 1950. W latach 1950–1955 był dyrektorem Morskiego Inspektoratu Sanitarnego w Gdyni. Od 1948 doktor (przewód na Uniwersytecie Łódzkim) na podstawie rozprawy Zachowania się bakteriofagów durowych w środowisku zakażonym przez bakterie S. typhi. W latach 1955–1972 dyrektor Instytutu Medycyny Morskiej i Tropikalnej w Gdańsku. Od 1957 do 1972 był również dyrektorem Krajowego Ośrodka Salmonella i Referencyjnego Ośrodka Typowania Bakteriofagowego Enterobacteriaceae, które to jednostki zostały powołane w Instytucie Medycyny Morskiej w Gdańsku. Za osiągnięcia w dziedzinie upowszechniania diagnostyki bakterii salmonella w Polsce został w 1955 mianowany docentem (odpowiednik późniejszej habilitacji). Od 1959 profesor nadzwyczajny (tytularny). W latach 1959–1963 pracował jednocześnie na stanowisku kierownika Katedry i Zakładu Mikrobiologii Wydziału Farmacji AMG. W 1966 otrzymał tytuł profesora zwyczajnego.

Zajmował się zagadnieniami serologii i epidemiologii salmonelloz. Był jednym z pierwszych odkrywców zmienności typów bakteriofagowych, co dało podstawy do badań genetycznych zależności pomiędzy bakteriami S. typhi i fagiem V i II. Przeprowadzał badania nad symbiozą bakterii i bakteriofagów, co ostatecznie doprowadziło do powstania nowych serotypów pod wpływem lizogenizacji, jak również nad fagochemolizą bakterii S. typhi. Prowadził badania w celu ujednolicenia metod diagnostyki serologicznej pałeczek salmonelli w Polsce w celu zastosowania ich w dochodzeniach epidemiologicznych. Miał olbrzymi wkład w rozwój produkcji różnego rodzaju surowic i szczepionek. Jedną z pierwszych jego prac była wysoko oceniana monografia Salmonellozy i ich diagnostyka serologiczna (1950). Był między innymi redaktorem podręcznika Medycyna Morska (1970).

Współpracował z takim organizacjami, jak: Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), Międzynarodowy Ośrodek Salmonella (The World Salmonella Centre) w Kopenhadze i w Paryżu, międzynarodowy referencyjny ośrodek typowania bakteriofagowego w Londynie. W 1964 został przewodniczącym Rady Naukowej Państwowego Zakładu Higieny i pełnił tę funkcję do śmierci. Był członkiem Międzynarodowego Komitetu Typowania Bakteriofagowego oraz zespołu ekspertów WHO dla Służb Zdrowia Publicznego. Należał do Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia i Opieki Społecznej (1970), Rady Programowo-Metodycznej Centrum Kształcenia Medycznego Podyplomowego (1970–1974), Komitetu Mikrobiologicznego, Komitetu Nauk Medycznych Polskiej Akademii Nauk, Polskiego Towarzystwa Epidemiologicznego, Towarzystwa Lekarzy Chorób Zakaźnych i Polskiego Towarzystwa Mikrobiologów. Przewodniczył Sekcji Medycznej i Biologicznej Gdańskiego Towarzystwa Naukowego.

Został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1954), Złotym Krzyżem Zasługi i złotą odznaką honorową „Zasłużony Pracownik Morza”. Pochowany 29 VIII 1974 na cmentarzu Srebrzysko. SeKo PP

Bibliografia:
Głośnicka Renata, Zenon Buczowski 1909–1974, profesor zwyczajny, kierownik Katedry i Zakładu Mikrobiologii AM w Gdańsku, „Annales Academiae Medicae Gedanensis” 1995, Suplement 4, t. 25, s. 27–29.
Sieńkowski Eugeniusz, Dzieje Akademii Medycznej w Gdańsku (1945–1995), Gdańsk 1995, s. 110.