ZAKŁAD DLA NIEWIDOMYCH IM. WILHELMA I AUGUSTY

< Poprzednie

Następne >

Zakład dla Niewidomych im. Wilhelma i Augusty, 1887

Tzw. Dworek Zachariasa Zappio

Zakład dla Niewidomych im. Wilhelma i Augusty i tzw. Dworek Zachariasa Zappio, widok z obecnej ul. Sobieskiego, pocztówka, około 1910

Park Zakładu, 1914

Montaż polskiego godła w miejsce pruskiego orła i tablicy z napisem „Akademia Lekarska w Gdańsku Instytut Medycyny Morskiej i Tropikalnej” nad wejściem do Kaiser Wilhelm Blindenhaus (późniejszy Dom Asystenta)

Budynek byłego Zakładu dla Niewidomych, 2018

Strona tytułowa pisanej alfabetem Braille’a książki Die Tageszeiten der göttlichen Vorsehung, w lewym górnym rogu stempel: Wilh. Aug. Blindenanstalt Danzig – Langfuhr Königsthal., obok odręczny napis ołówkiem: für katholische Leser

ZAKŁAD DLA NIEWIDOMYCH IM. WILHELMA I AUGUSTY (Wilhelm-Auguste-Blindenanstalt), w Królewskiej Dolinie, przy Heiligenbrunnerweg 40 (ul. Do Studzienki). Instytucja im. pary cesarskiej Wilhelma I i Augusty Marii (mająca uczcić ich 50-lecie pożycia małżeńskiego), ufundowana przez władze prowincji Prusy Zachodnie ( Karl Adolf Ernsthausen) w 1879 dla ociemniałych dzieci i młodzieży. Dwunastohektarowy teren, wraz ze wzniesionym w miejscu letniej rezydencji Zachariasa Zappio klasycystycznym dworem, domkiem ogrodnika i szeregiem budynków gospodarczych, został zakupiony 13 III 1883 za kwotę 60 000 marek.

Budynek, o wymiarach 18 na 50 m, wzorowany na zakładzie dla niewidomych w Berlinie-Steglitz, wzniesiono w latach 1884–1886 według projektu firmy architektonicznej Martin Gropius & Heino Schmieden z Berlina, w dawnym założeniu parkowym, oddany został do użytku 1 VII 1886. Przeznaczony dla 30 dziewcząt i 40 chłopców składał się z części środkowej oraz dwu wysuniętych o 7 m bocznych skrzydeł. Posiadał piwnice na wysokości gruntu, parter, piętro oraz rozległe poddasze. Szerokie na 3 m korytarze miały na czas złej pogody zapewniać wychowankom miejsce do spacerów. Poprzez kształcenie (m.in. nauka czytania i pisania w systemie Braille’a) oraz odpowiedni dobór zajęć ruchowych (szeroki zakres zajęć w terenie) miał przygotowywać pensjonariuszy do samodzielnego życia. Korzystano z elementarzy uzupełnionych o zbiór czytanek odnoszących się do realiów życia osób ociemniałych. Latem zajęcia odbywały się w parku, gdzie wykorzystując bliskość przyrody nauczano geografii, fizyki i biologii. Uczniowie uprawiali własny ogródek, a w ramach „nauki o pracy” korzystali z prostych przyrządów domowych oraz opiekowali się zwierzętami trzymanymi w drewnianych klatkach. Wychowankowie nie mieli ograniczeń w poruszaniu się, co pomagało im ćwiczyć orientację w terenie. W sąsiedztwie budynków istniało kilka pawilonów w których produkowano kosze, w warsztatach zatrudniano stolarzy do pomocy w obsłudze urządzeń. Program nauczania podstawowego opierał się na „Wytycznych planu nauczania dla niemieckich zakładów dla ociemniałych” i obejmował zajęcia poglądowe, ruchowe, zręczność, ćwiczenia w słuchaniu i mówieniu, liczenie, śpiew i muzykę (zatrudniano niewidomego nauczyciela) oraz religię. Kładziono nacisk na rozwijanie zmysłu dotyku i sprawności dłoni oraz naukę czytania i pisania pismem punktowym według alfabetu Louisa Braille’a, do czego używano berlińskiego aparatu lejkowego lub rowkowego (Berliner Trichter- Rillenapparat).

Wzrastająca liczba podopiecznych (w 1886 – 21, 1893 – 75), wynikająca między innymi z objęcia opieką części dorosłych, doprowadziła w okresie 1906–1907 do rozbudowy o Dom dla Niewidomych im. Cesarza Wilhelma II i Augusty Wiktorii (Kaiser Wilhelm II. und Auguste-Viktoria-Blindenheim) dla 50 dziewcząt, w którego piwnicach uruchomiono warsztaty produkujące szczotki, a w roku 1914 o Dom dla Niewidomych im. Cesarza Wilhelma (Kaiser Wilhelm Blindenhaus) dla 50 chłopców oraz w 1917 o zakład dla ociemniałych żołnierzy, ofiar I wojny światowej (40 miejsc; oba zakłady zlokalizowane przy starym budynku z 1879).

Po utworzeniu II Wolnego Miasta Gdańska pensjonariuszy niebędący jego obywatelami skierowano do podobnego zakładu w Królewcu. Przy zakładzie od początku funkcjonowały szkoły podstawowa oraz zawodowa, dostępne także dla dzieci spoza niego. W 1929 w szkole zawodowej uczyło się 70 dzieci: 23 – zawodu szczotkarza, 26 – wytwórcy wyrobów z wikliny i innych materiałów, 4 – stroiciela instrumentów klawiszowych, 4 – organisty, 3 – masażysty, 10 – innych zawodów. Liczba nauczycieli zmalała jednak z dziewięciu do trzech. Podczas II wojny światowej mieściła się tu szkoła.

W 1946 zabudowania fundacji przekazano Akademii Medycznej w Gdańsku (AMG), początkowo Instytutowi Medycyny Morskiej i Tropikalnej, w 1950 wydzielonym z niego zakładom: Mikrobiologii, Higieny i Farmakologii. W najstarszym budynku, Wilhelm-Auguste-Blindenanstalt, od 2009 mieści się Niepubliczna Szkoła Podstawowa dla Chłopców "Fregata". Budynek Kaiser Wilhelm Blindenhaus w 1991 został przebudowany na Dom Asystenta AMG, w 2017 sprzedany prywatnemu inwestorowi. W pożarze w nocy z 30 IV na 1 V 2018 zniszczeniu uległ jego dach i część stropów. Trzeci z budynków, Wilhelm II und Auguste Wiktoria Blindenheim, przeznaczono na Dom Studencki Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Od lutego 2019 działa w nim prywatny akademik. Cały zespół budynków wraz z parkiem jest objęty ochroną konserwatorską ASZ MWIE

Dyrektorzy Zakładu dla Niewidomych im. Wilhelma i Augusty

1886–1902	Ferdinand Krüger (zm. 1902)
1902–1922	Friedrich Zech (1866–1924)
1922–1945	Paul Neumann (1892 – po 1945)
MrGl

Szkoła w Zakładzie dla Niewidomych im. Wilhelma i Augusty

Rok	Uczniowie	Klasy podstawowe	Klasy zawodowe	Nauczyciele
1886	29	3		3
1890	53	3	1	4
1895	70	4	1	4
1900	74	4	1	4
1905	75	4	1	5
1910	78	4	2	5
1915	83	7	2	9
1919	75	8	2	9
MrGl