SZAWAN BOLESŁAW, artysta rzeźbiarz
| < Poprzednie | Następne > |
(z lewej) przy odbudowie Gdańska
(z prawej) przy odbudowie Gdańska
BOLESŁAW SZAWAN (3 V 1915 Sietesz, dawne województwo lwowskie, obecnie podkarpackie – 5 II 1987 Sopot), artysta rzeźbiarz, posługujący się tradycyjnym realistycznym warsztatem, malarz, twórca witraży oraz biżuterii srebrnej i z bursztynem. Syn budowniczego Antoniego i Katarzyny z domu Dzień. Od 1929 uczył się na Wydziale Drogowym i Wodnym Państwowej Szkoły Technicznej we Lwowie, ze względu na trudne warunki materialne naukę przerwał w trakcie drugiego roku. Do 1938 pracował w przemyśle pamiątkarskim w Zakopanem (zdobnictwo metalu i inne).
20 I 1938 powołany do służby wojskowej w Kompanii Łączności 22. Dywizji Piechoty Górskiej w Przemyślu, następnie służył jako radiotelegrafista w Korpusie Ochrony Pogranicza (KOP) w Sarnach, od marca 1939 w 1. Batalionie 96. Pułku Piechoty w Rokitnie Wołyńskim. W stopniu kaprala brał udział w walkach kampanii wrześniowej 1939, ciężko ranny pod Lwowem 15 września. Do maja 1940 przebywał w szpitalach polowych w Gródku Jagiellońskim, Lubieniu Wielkim i Samborze. Od 1942 pracował w Zakładzie Przeszkolenia Inwalidów w Szpitalu Ujazdowskim w Warszawie, gdzie ukończył również średnią szkołę handlową. Członek Armii Krajowej, uczestnik powstania warszawskiego. Walczył na Żoliborzu, Marymoncie i Bielanach, ranny 3 VIII 1944, do 5 października przebywał w szpitalu polowym na Bielanach. Następnie przeniósł się do Częstochowy, gdzie zajmował się handlem. Po wyzwoleniu powrócił na krótko do ojca w rodzinne strony.
Od kwietnia 1945 mieszkał w Sopocie. W latach 1945–1947 referent w Okręgowym Urzędzie Likwidacyjnym w Gdańsku z siedzibą w Sopocie. W 1947 podjął studia w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Pięknych w Sopocie ( Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku). Jego wykładowcami byli m. in.: Stanisław Horno-Popławski (rzeźba, projektowanie architektoniczno-rzeźbiarskie), Marian Wnuk (rzeźba) oraz Eugenia Różańska i Krystyna Łada-Studnicka (rysunek). 10 VII 1951 uzyskał absolutorium w specjalności rzeźby architektonicznej w Katedrze Rzeźby na Wydziale Architektury Wnętrz. Od 7 IX 1950 pracował przy odbudowie Gdańska w Państwowym Przedsiębiorstwie Budowlanego Zjednoczenia Wybrzeża, Oddział nr 2 Budowlany. Obok Alfonsa Łosowskiego był jednym z pierwszych artystów rzeźbiarzy pracujących przy rekonstrukcji fragmentów rzeźbiarskich (Konstanty Lech, Wspomnienia z odbudowy Głównego Miasta, 1978).
Autor ołtarzy murowanych św. Józefa i św. Antoniego (projekt i płaskorzeźby, 1962) i witrażu z postacią Matki Boskiej (projekt i wykonanie, po 1957) w kościele św. Jerzego w Sopocie oraz figury św. Wojciecha w studzience przed tym kościołem (przed 1962). Pełnił też nadzór nad odnowieniem i uzupełnieniem witraży w kościele św. Jerzego w Sopocie (po 1957). W 1962 zaprojektował i wykonał dwa witraże o tematyce religijno-historycznej w kościele św. Stanisława Biskupa w Dobrzechowie (woj. podkarpackie), przedstawiające pierwszych władców polskich: Mieszka I i Bolesława Chrobrego. Autor tablicy pamiątkowej niszczyciela ORP „Orkan” w kościele św. Michała w Gdyni-Oksywiu (projekt 1981, odlew Antoni Beer z Warszawy 1982). Tworzył też rzeźby nagrobne, m.in. na grobie rodziców w Sieteszy oraz na Cmentarz Katolicki w Sopocie.
Podczas studiów uczestniczył w wystawach szkolnych oraz w wystawie „Młodzież w walce o pokój” (Warszawa 1950). Na początku lat 70. brał udział w międzynarodowych plenerach odbywających się na terenie Hajnowskich Zakładów Przemysłu Drzewnego w Hajnówce oraz dokumentujących je wystawach poplenerowych (1970 i 1971). Wykonał tam w drewnie m.in. rzeźbę przedstawiającą Mikołaja Kopernika. Brał również udział w kilku konkursach pomnikowych, w których uzyskał dwa wyróżnienia i jeden zakup Ministerstwa Kultury i Sztuki: popiersia z okazji 10-lecia Polskiej Partii Robotniczej (PPR). W latach 60. XX w. i później poświęcał się wykonywaniu artystycznej biżuterii srebrnej i z bursztynem. Jego prace znajdują się w zbiorach Muzeum Zamoyskich w Kozłówce.
Był członkiem Związku Inwalidów Wojennych (od lat powojennych) oraz Związku Polskich Artystów Plastyków (od 1951). Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, medalem „Za Warszawę”, odznaką „Zasłużonym ziemi gdańskiej”.
Od 17 XI 1947 żonaty był z Marią z domu Bilińską (29 V 1921 – 28 VII 1999). Ojciec Krzysztofa (10 III 1951 – 15 IV 2006) i Piotra (ur. 19 V 1953). Pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Sopocie.
Bibliografia:
Źródła:
Archiwum Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku, teczka studenta Bolesława Szawana.
Archiwum Związku Polskich Artystów Plastyków, kwestionariusz ewidencyjny członka.
Kronika Probostwa Garnizonu Sopot.
Informacje rodziny, syna Piotra oraz wnuków Bartłomieja i Oktawiana (kwiecień 2023).
Literatura:
Dominiczak Jacek, Gawlicki Marcin, Wołodźko Jerzy W., Odbudowa. Fotografie Kazimierza Lelewicza, Gdańsk 2014.
Katalog 4. Spotkań Rzeźbiarskich Hajnówka 70.
Katalog V Międzynarodowego Pleneru Hajnówka–Lewkowo Stare. Rzeźba, ceramika, meblarstwo, 1971.
„Dziennik Bałtycki” 7–8 II 1987, nr 32, (nekrologi).
„Nasze Sygnały”, pismo Stowarzyszenia Marynarki Wojennej, wydanie specjalne, nr 151, styczeń–listopad 1983.
Wspomnienia z odbudowy Głównego Miasta, Gdańsk 1978.
Wspomnienia z odbudowy Głównego Miasta, Gdańsk 1997.
