SZAWAN BOLESŁAW, artysta rzeźbiarz
| < Poprzednie | Następne > |
(z lewej) i rzeźbiarz Konstanty Lech przy odbudowie Gdańska
(z prawej) przy odbudowie Gdańska
BOLESŁAW SZAWAN (3 V 1915 Sietesz, dawne województwo lwowskie, obecnie podkarpackie – 5 II 1987 Sopot), artysta rzeźbiarz, posługujący się tradycyjnym realistycznym warsztatem, malarz, twórca witraży oraz biżuterii srebrnej i z bursztynem. Syn budowniczego Antoniego i Katarzyny z domu Dzień. Od 1929 uczył się na Wydziale Drogowym i Wodnym Państwowej Szkoły Technicznej we Lwowie, ze względu na trudne warunki materialne naukę przerwał w trakcie drugiego roku. Do 1938 pracował w przemyśle pamiątkarskim w Zakopanem (zdobnictwo metalu i inne).
20 I 1938 powołany do służby wojskowej w Kompanii Łączności 22. Dywizji Piechoty Górskiej w Przemyślu, następnie służył jako radiotelegrafista w Korpusie Ochrony Pogranicza (KOP) w Sarnach, od marca 1939 w 1. Batalionie 96. Pułku Piechoty w Rokitnie Wołyńskim. W stopniu kaprala brał udział w walkach kampanii wrześniowej 1939, ciężko ranny pod Lwowem 15 września. Do maja 1940 przebywał w szpitalach polowych w Gródku Jagiellońskim, Lubieniu Wielkim i Samborze. Od 1942 pracował w Zakładzie Przeszkolenia Inwalidów w Szpitalu Ujazdowskim w Warszawie, gdzie ukończył również średnią szkołę handlową. Członek Armii Krajowej, uczestnik powstania warszawskiego. Walczył na Żoliborzu, Marymoncie i Bielanach, ranny 3 VIII 1944, do 5 października przebywał w szpitalu polowym na Bielanach. Następnie przeniósł się do Częstochowy, gdzie zajmował się handlem. Po wyzwoleniu powrócił na krótko do ojca w rodzinne strony.
Od kwietnia 1945 mieszkał w Sopocie. W latach 1945–1947 referent w Okręgowym Urzędzie Likwidacyjnym w Gdańsku z siedzibą w Sopocie. W 1947 podjął studia w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Pięknych w Sopocie (► Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku). Jego wykładowcami byli m. in.: ► Stanisław Horno-Popławski (rzeźba, projektowanie architektoniczno-rzeźbiarskie), ► Marian Wnuk (rzeźba) oraz ► Eugenia Różańska i ► Krystyna Łada-Studnicka (rysunek). 10 VII 1951 uzyskał absolutorium w specjalności rzeźby architektonicznej w Katedrze Rzeźby na Wydziale Architektury Wnętrz. Od 7 IX 1950 pracował przy odbudowie Gdańska w Państwowym Przedsiębiorstwie Budowlanego Zjednoczenia Wybrzeża, Oddział nr 2 Budowlany. Obok ► Alfonsa Łosowskiego był jednym z pierwszych artystów rzeźbiarzy pracujących przy rekonstrukcji fragmentów rzeźbiarskich (Konstanty Lech, Wspomnienia z odbudowy Głównego Miasta, 1978).
Autor ołtarzy murowanych św. Józefa i św. Antoniego (projekt i płaskorzeźby, 1962) i witrażu z postacią Matki Boskiej (projekt i wykonanie, po 1957) w kościele św. Jerzego w Sopocie oraz figury św. Wojciecha w studzience przed tym kościołem (przed 1962). Pełnił też nadzór nad odnowieniem i uzupełnieniem witraży w kościele św. Jerzego w Sopocie (po 1957). W 1962 zaprojektował i wykonał dwa witraże o tematyce religijno-historycznej w kościele św. Stanisława Biskupa w Dobrzechowie (woj. podkarpackie), przedstawiające pierwszych władców polskich: Mieszka I i Bolesława Chrobrego. Autor tablicy pamiątkowej niszczyciela ORP „Orkan” w kościele św. Michała w Gdyni-Oksywiu (projekt 1981, odlew Antoni Beer z Warszawy 1982). Tworzył też rzeźby nagrobne, m.in. na grobie rodziców w Sieteszy oraz na Cmentarz Katolicki w Sopocie.
Podczas studiów uczestniczył w wystawach szkolnych oraz w wystawie „Młodzież w walce o pokój” (Warszawa 1950). Na początku lat 70. brał udział w międzynarodowych plenerach odbywających się na terenie Hajnowskich Zakładów Przemysłu Drzewnego w Hajnówce oraz dokumentujących je wystawach poplenerowych (1970 i 1971). Wykonał tam w drewnie m.in. rzeźbę przedstawiającą Mikołaja Kopernika. Brał również udział w kilku konkursach pomnikowych, w których uzyskał dwa wyróżnienia i jeden zakup Ministerstwa Kultury i Sztuki: popiersia z okazji 10-lecia Polskiej Partii Robotniczej (PPR). W latach 60. XX w. i później poświęcał się wykonywaniu artystycznej biżuterii srebrnej i z bursztynem. Jego prace znajdują się w zbiorach Muzeum Zamoyskich w Kozłówce.
Był członkiem Związku Inwalidów Wojennych (od lat powojennych) oraz Związku Polskich Artystów Plastyków (od 1951). Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, medalem „Za Warszawę”, odznaką ► „Zasłużonym ziemi gdańskiej”.
Od 17 XI 1947 żonaty był z Marią z domu Bilińską (29 V 1921 – 28 VII 1999). Ojciec Krzysztofa (10 III 1951 – 15 IV 2006) i Piotra (ur. 19 V 1953). Pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Sopocie.
Bibliografia:
Archiwum Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku, teczka studenta Bolesława Szawana.
Archiwum Związku Polskich Artystów Plastyków, kwestionariusz ewidencyjny członka.
Kronika Probostwa Garnizonu Sopot.
Informacje rodziny, syna Piotra oraz wnuków Bartłomieja i Oktawiana (kwiecień 2023).
Dominiczak Jacek, Gawlicki Marcin, Wołodźko Jerzy W., Odbudowa. Fotografie Kazimierza Lelewicza, Gdańsk 2014.
Katalog 4. Spotkań Rzeźbiarskich Hajnówka 70.
Katalog V Międzynarodowego Pleneru Hajnówka–Lewkowo Stare. Rzeźba, ceramika, meblarstwo, 1971.
„Dziennik Bałtycki” 7–8 II 1987, nr 32, (nekrologi).
„Nasze Sygnały”, pismo Stowarzyszenia Marynarki Wojennej, wydanie specjalne, nr 151, styczeń–listopad 1983.
Wspomnienia z odbudowy Głównego Miasta, Gdańsk 1978 i 1997.
