RYBIŃSKI JAN, profesor języka polskiego Gimnazjum Akademickiego, patron ulicy
| < Poprzednie | Następne > |
JAN RYBIŃSKI (około 1560 Barcin koło Żnina – po 1621), poeta polsko-łaciński, profesor Gimnazjum Akademickiego. Syn Jana Ryby (zm. 17 III 1596), przedstawiciela ruchu społeczno-narodowego zwanego braćmi czeskimi, który w 1548 uszedł przed prześladowaniami religijnymi z Czech do Polski. Osiadł w Barcinie nad Notecią, gdzie od 1562 był ministrem lokalnej wspólnoty wyznaniowej braci czeskich, następnie funkcję tę pełnił w Łobżenicy, Wyszynie i Sypniewie, zmienił też nazwisko na Rybiński. Brat Macieja, kaznodziei w Grębocinie pod Toruniem, m.in. tłumacza na język polski Psalmów Dawidowych.
Początkowo wraz z bratem uczyli się w szkole elementarnej w Koźminku, następnie w szkole wyższego stopnia w Łobżenicy, od 1581 przez rok uczęszczali do gdańskiego Gimnazjum Akademickiego. Studiował w Wittenberdze (od 1582) i Heidelbergu (od 1584), gdzie przyłączył się do niego studiujący dotychczas we Wrocławiu brat Maciej. Z powodu zarazy w 1585 opuścił na pewien czas Heidelberg i odbył podróż po Europie, następnie przebywał na dworze Ostrorogów w Wielkopolsce.
W Gdańsku ponownie od 1589, na zaproszenie Rady Miejskiej przyjął posadę profesora języka polskiego w Gimnazjum Akademickim. Wygłosił wówczas Mowę o ważności i pożytku języków w ogóle, a języka polskiego w szczególności (drukowaną w języku łacińskim: De linguarum in genere, tum Polonicae seorsim praestantia et utilitate oratio, 1589), m.in. chwaląc w niej Gdańsk, jego mądrych rajców i uczonych profesorów Gimnazjum. Pracował dla Rady Miejskiej Gdańska jako tłumacz na język polski jej pism urzędowych, od początku domagając się wyższego wynagrodzenia. Z powodu tych trudności finansowych w 1592 wyjechał do Torunia, gdzie powitano go wierszem pochwalnym pióra Ulryka Schobera. W Toruniu został sekretarzem tamtejszej Rady Miejskiej (1592–1594). Podjął kontakty z dworem polskim, otrzymał tytuł sekretarza królewskiego Zygmunta III Wazy, co (m.in. z uwagi na katolicyzm króla) spotkało się jednak z dezaprobatą toruńskich władz i musiał ustąpić ze stanowiska. Resztę życia spędził na polskich dworach magnackich w Wielkopolsce i na Pomorzu.
Mieszkając w Gdańsku, pisał utwory po łacinie, m.in. epitalamia na cześć osób z patrycjatu gdańskiego, w tym noworoczne życzenia dla władz miasta oraz utwory okolicznościowe. Był m.in. autorem napisanego w języku polskim i po łacinie Powitania Anny królowej, siostry Zygmunta III, przybywającej ze Szwecji (Gdańsk 1591). Tworzył w języku polskim (Gęśli różnorymych księga I, Gdańsk 1593, wydano ostatnio: 1969; w wydaniu bibliofilskim: 2006 i 2010). Zbiór jego polskich i łacińskich wierszy opublikowano w 1968 (Wiersze polskie). Patron ulicy w Gdańsku–Krakowcu. Żonaty był z Anną Glicznerówną, syn Jan był m.in. rektorem szkoły w Lesznie (Wielkopolska).
Bibliografia:
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 37.
`
Nowak Zenon, Rybiński Jan, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. IV, Gdańsk 1997, s. 120–121.
