RATUSZ ORUŃSKI
| < Poprzednie | Następne > |
RATUSZ ORUŃSKI, ul. Gościnna 1, Gdańsk-Orunia, nieformalna nazwa budynku z 1867, ze zmienianym adresem: w okresie II Wolnego Miasta Gdańska (WMG) przy Hauptstrasse 21A (1922), po 1930 pod nr 26, od 1933 (po włączeniu Oruni do Gdańska) przy zmienionej nazwie ulicy przy Horst Wessel Strasse 74, od 1945 przy ul. Oruńskiej 74, po 1949 przyporządkowany ul. Gościnnej 1.
Budynek w stylu neogotyckim, z czerwonej cegły i z charakterystycznymi wieżyczkami sterczynami na szczycie fasady. Nad oknami na pierwszym piętrze umieszczono płaskorzeźby przedstawiające greckie boginie: trzymającą miecz i wagę Temidę (personifikację sprawiedliwości) i trzymającą sierp i księgę Demeter (uosobienie urodzaju). Na fasadzie budynku znajdują się ornamenty w stylu secesyjnym: liście winorośli, liście kasztanowca oraz kiście winogron (zdobiące łuki nad parterowymi oknami). Pod trzema oknami na parterze umieszczone są również elementy dekoracyjne w stylu art déco.
Pierwotnie mieściła się tu siedziba lokalnego magistratu gminy Orunia. W 1922 do co najmniej 1931 naczelnikiem urzędu (Amtshaus) był późniejszy senator II WMG Max Ramminger. Od ok. 1926 mieścił się tu również posterunek policji. Po włączeniu Oruni do Gdańska (1933) w budynku działały: Ośrodek Pomocy Bezrobotnym (Erwerbslosenfürsorge), Urząd do spraw Młodzieży (Jugendamt), Miejski Zarząd Nieruchomościami (Grundbesitzverwaltung) i policja kryminalna (Kriminalpolizei), od 1936 także Urząd Stanu Cywilnego (USC) (Standesamt nr VII). W latach 1934–1935 funkcjonował tu także Ośrodek Pomocy Społecznej (Wohlfahrtsamt). W 1939 w budynku, obok USC i posterunku policji, miała swoją siedzibę również organizacja odpowiedzialna za obronę przeciwlotniczą – Luftschutz Reviergruppe 4A, od 1940 Luftschutz Reviergruppe 6.
Po zajęciu Oruni przez Armię Czerwoną od 27 III 1945 w budynku funkcjonował komisariat nr I Milicji Obywatelskiej, zorganizowany przez Alfonsa Gapskiego. Od 1990 do 2010 siedziba komisariatu Policji Państwowej. Po przeniesieniu w 2010 komisariatu do obiektu przy ul. Platynowej 6F ( Orunia Górna) budynek opustoszał. Od 2013 właściciel (Skarb Państwa) za pośrednictwem Agencji Mienia Wojskowego pięciokrotnie bezskutecznie wystawiał go na sprzedaż. 26 V 2014 wpisany do Gminnej Ewidencji Zabytków i objęty ochroną konserwatorską.
W 2016 budynek zakupiło Miasto Gdańsk i włączyło jako jeden z elementów do projektu „Rewitalizacja Oruni w Gdańsku”, współfinansowanego z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014–2020. W czerwcu 2016 odbyły się konsultacje z mieszkańcami dzielnicy postulującymi utworzenie w budynku przestrzeni do spotkań, lokalnych imprez i wydarzeń kulturalnych, zarówno dla dorosłych, jak i dla młodzieży. W maju 2020 Dyrekcja Rozbudowy Miasta Gdańska podpisała umowę na remont budynku, trwający do 2021. Przebudowano antresolę, przeprowadzono renowację elewacji, wyburzono część ścian, zamontowano nowe instalacje elektryczne i sanitarne, zaizolowano ściany fundamentowe, wymieniono stolarkę drzwiową i okienną. Odtworzono dach budynku i pokryto go dachówką. Zamontowano windę, dzięki czemu dostosowano obiekt do potrzeb osób niepełnosprawnych. Koszt inwestycji wyniósł 6,5 mln zł, blisko 60% kwoty pokryła Unia Europejska, pozostała część – 2,7 mln zł – pochodziła ze środków Miasta Gdańsk. W listopadzie 2020, z inicjatywy twórcy lapidarium oruńskiego Krzysztofa Kosika, na dachu umieszczono tzw. „kapsułę czasu”, zawierającą współczesne monety, egzemplarz „Dziennika Bałtyckiego”, książkę projektodawcy „Oruński Antykwariat" oraz symboliczny dokument „Akt Renowacji Ratusza Oruńskiego”.
W 2021 Rada Dzielnicy Orunia–Święty Wojciech–Lipce ( Rady Dzielnic) zwróciła się z wnioskiem do Dyrekcji Rozbudowy Miasta Gdańska o zgodę na umieszczenie herbu Oruni z 1924 (zob. herby Gdańska i dzielnic: Herb Oruni) w tondzie na fasadzie budynku, w miejscu, gdzie do 1945 znajdował się pruski orzeł. Wojewódzki Konserwator Zabytków wydał jednak opinię negatywną, proponując umieszczenie polskiego orła, np. z okresu inkorporacji Prus Królewskich do Polski lub z czasów panowania dynastii Jagiellonów. Ostatecznie tondo pozostało puste, a płaskorzeźba przedstawiająca herb Oruni została umieszczona wewnątrz budynku, nad schodami wejściowymi.
Oficjalne otwarcie Ratusza Oruńskiego odbyło się 5 II 2022. Przemówienia wygłosili: prezydent Gdańska Aleksandra Dulkiewicz, Agnieszka Bartków, Piotr Adamowicz, Marianna Wróblewska i Jarosław Zalesiński. Na frontowej ścianie budynku odsłonięto tablicę upamiętniającą prezydenta Gdańska Pawła Adamowicza, który zdecydował o zakupie budynku od Agencji Mienia Wojskowego i przeznaczeniu go na funkcje społeczno-kulturalne. Przy ścianie bocznej budynku zaprezentowano wystawę stałą „Historia Ratusza Oruńskiego w dokumentach”, a sam budynek podświetlono. Mieszkańcom rozdawano bezpłatny, wydany w tym dniu magazyn dzielnicy Orunia–Święty Wojciech–Lipce „Moja Orunia”. Przez pierwszy tydzień funkcjonowania odbywały się tu Dni Otwarte Oruńskiego Ratusza, w ramach których zorganizowano warsztaty artystyczne i psychologiczne oraz wystawę pocztówek z całego świata. Odbyły się również spotkania autorskie z pisarzami – Pawłem Huelle i Anną Kańtoch oraz wykłady historyczne o Oruni z udziałem Aleksandra Masłowskiego i Ryszarda Kopittke.
Na parterze i pierwszym piętrze siedzibę otrzymała Rada Dzielnicy Orunia–Święty Wojciech–Lipce oraz Gdańska Fundacja Innowacji Społecznej, piętra drugie i trzecie przejęła Biblioteka Ratuszowa, filia nr 33 Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Gdańsku.
