NAPIERACZ FRANCISZEK, notariusz kurii gdańskiej, administrator parafii
| < Poprzednie | Następne > |
FRANCISZEK NAPIERACZ (21 IV 1902 Skowierzyn, pow. tarnobrzeski – 2 XII 1976 Marklowice, pow. wodzisławski), notariusz kurii gdańskiej, administrator parafii. Syn ogrodnika Władysława (10 VII 1866 – 1950) i Marii/Marianny z domu Gąsiorowskiej (zm. 1919?), brat ogrodnika Wojciecha (ur. 15 III 1893), krawca Karola (ur. 17 IV 1896) i Władysławy. Ukończył Państwowe Gimnazjum im. św. Anny (Bartłomieja Nowodworskiego) w Krakowie, po czym w 1920 wstąpił do zakonu księży pijarów (ojciec Alojzy od św. Józefa Oblubieńca). W latach 1922–1926 był słuchaczem Franciszkańskiego Studium Filozoficzno-Teologicznego w Krakowie. Święcenia kapłańskie przyjął jako jeden z czterech pierwszych wyświęconych po wojnie pijarów 19 XII 1926 w Krakowie (z inkardynacją zakonną). Studiował filologię polską (uzyskał absolutorium) i teologię na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ) i Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, w latach 1929–1931 był słuchaczem Wyższego Naukowego Kursu Spółdzielczego na Wydziale Rolniczym UJ.
W latach 1926–1927 przebywał w domu zakonnym w Rakowicach k. Krakowa, następnie pełnił funkcję wicedyrektora kolegium pijarów w Lidzie (1928–1929), prefekta Zakładu Wychowawczo-Naukowego Ojców Pijarów w Rakowicach (1929–1931), rektora kolegium oraz dyrektora i nauczyciela języka niemieckiego założonej w 1929 Prywatnej Męskiej Szkole Handlowej w Lidzie (12 IX 1931 – XII 1935); przy szkole zorganizował bezpłatną stołówkę dla niezamożnej młodzieży, zwolnionej też z opłat za naukę. W wyniku konfliktu z władzami kościelnymi na tle przekształcenia szkoły handlowej z męskiej w koedukacyjną (i w konsekwencji narzuconego powrotu do profilu męskiego) w lutym lub marcu 1936 opuścił zakon. Po zwolnieniu ze ślubów zakonnych przeszedł do pracy w archidiecezji lwowskiej, do której został inkardynowany w kwietniu 1939. Pracował jako wikariusz parafii w Złoczowie (1936–1937) i administrator parafii Iwanówka pow. Trembowla (od 1 XII 1937). W tej drugiej 11–12 III 1944 przeżył nocny napad ukraińskich nacjonalistów na polskie gospodarstwa i plebanię, w czasie którego zamordowano ponad 20 osób. W przebraniu kobiecym, a później chłopskim znalazł schronienie na plebanii kościoła greckokatolickiego, następnie został przewieziony do Trembowli. Przebywał też w Podhajcach i Lwowie, gdzie 25 III 1944 złożył pisemną relację z tych wydarzeń. 2 VII 1944 za zgodą arcybiskupa metropolity lwowskiego Bolesława Twardowskiego wyjechał (względnie został wysiedlony) do diecezji tarnowskiej. Zatrzymał się w miejscowości Rudka w pow. tarnowskim.
2 IV 1945 złożył prośbę o pracę w diecezji chełmińskiej, w której pełnił następujące funkcje: kapelan sióstr elżbietanek pracujących w szpitalu w Starogardzie Gdańskim (9 V 1945 – 20 VIII 1946), pomoc duszpasterska w parafii św. Mateusza w Starogardzie i jednocześnie kapelan harcerzy (od 1 IV 1946), prefekt i wychowawca internatu przy Prywatnym Gimnazjum Stolicy Biskupiej „Collegium Marianum” w Pelplinie oraz spowiednik alumnów Wyższego Seminarium Duchownego, moderator Sodalicji Mariańskiej i kapelan harcerzy (11 X 1946 – 1 VII 1948), wikariusz w parafii Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Gdyni (1 VIII 1948 – 17 VI 1949). W Starogardzie uczył ponadto języka polskiego na kursach gimnazjalnych, a w Pelplinie religii i języka angielskiego.
Za zgodą arcybiskupa metropolity krakowskiego Eugeniusza Baziaka i administratora apostolskiego diecezji gdańskiej (wcześniej także diecezji chełmińskiej) ks. Andrzeja Wronki 1 VII 1949 przeszedł do pracy w diecezji gdańskiej (jurysdykcję do pracy na jej terenie otrzymał 6 VIII 1949, a 21 I 1953 został do niej inkardynowany). W okresie od 1 VII 1949 do 10 VIII 1955 był wikariuszem katedralnego kościoła Trójcy Świętej w Gdańsku- Oliwie. Dekretem z 4 VIII 1955 został mianowany administratorem kościoła Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny na Dolnym Mieście, jednak po oficjalnym przejęciu parafii 10 VIII 1955 rzadko w niej urzędował (przynajmniej od października zarządzał nią jako wikariusz kooperator ks. Stefan Milewski, a od grudnia 1955 nowy administrator ks. Piotr Suszyna-Kozakowski). Jednocześnie od 1 VIII 1952 do 15 V 1958 był notariuszem kurii biskupiej, od 15 V 1958 do 15 IX 1960 administratorem kościoła Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Gdańsku-Brętowie. Z tej ostatniej placówki złożył rezygnację z powodu pogarszającego się stanu zdrowia i konfliktowej sytuacji w parafii.
Skierowany na urlop zdrowotny, doraźnie pomagał w parafii katedralnej (1960–1961), następnie do końca 1962 był w niej wikariuszem. 1 I 1963 został przeniesiony w stan spoczynku i jako rezydent mieszkał w Oliwie, pomagając w pracy duszpasterskiej, zwłaszcza jako spowiednik. Po śmierci ks. Leona Schütza zastąpił go na stanowisku diecezjalnego duszpasterza głuchoniemych (1 I 1954 – 1 VII 1967). Był też jednym z czterech proboszczów konsultorów.
Do połowy 1957, obok kanclerza ks. Kazimierza Mirynowskiego, był jednym z dwóch pracowników merytorycznych Kurii Diecezjalnej Gdańskiej kierowanej przez wikariusza diecezji gdańskiej ks. Jana Cymanowskiego. Przyczynił się do wydania pierwszego po wojnie schematyzmu diecezji gdańskiej (ukazał się 1 II 1959). Ze względu na stan zdrowia w sierpniu 1967 przeniósł się do archidiecezji krakowskiej, mieszkał u siostry w Szczytnikach w pow. wielickim, następnie od 1968 w domu rekolekcyjnym Episkopatu Polski „Księżówka” w Zakopanem, od czerwca 1969 w Marklowicach pow. wodzisławski (diecezja katowicka), gdzie pomagał w pracy duszpasterskiej w parafii św. Stanisława Biskupa i Męczennika.
Jako notariusz kurii był rozpracowywany przez Urząd Bezpieczeństwa (UB) – Służbę Bezpieczeństwa (SB) w Gdańsku w ramach bliżej nieznanej odrębnej sprawy operacyjnej, a jako ksiądz od 1962 był poddany systematycznej inwigilacji w ramach teczki operacyjnej na księdza (TEOK) nr 20371 (zachowana).
Pochowany 5 XII 1976 w Marklowicach z udziałem lokalnego duchowieństwa i wiernych oraz delegacji diecezji gdańskiej na czele z administratorem parafii katedralnej ks. Leonem Kossakiem-Główczewskim. Pochowany na cmentarzu przy tamtejszym kościele św. Stanisława.
Bibliografia:
Archiwum Archidiecezjalne w Gdańsku.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach, Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Katowicach, sygn. 230/705, Teczka ewidencji operacyjnej na księdza dot. Franciszek Napieracz.
Archiwum Polskiej Prowincji Zakonu Pijarów, sygn. PP V-4/4, Akta osobiste o. Alojzego Napieracza.
Ausz Mariusz, Gimnazjum Handlowe księży pijarów w Lidzie w latach 1929–1939. Szkoła tolerancji religijnej i narodowościowej, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2020, nr 2.
[Lauer Wiesław], Kronika żałobna, „Miesięcznik Diecezjalny Gdański” 1978, nr 7/8.
Leszczyński Mariusz, Księża diecezjalni ekspatrianci archidiecezji lwowskiej obrządku łacińskiego. Słownik biograficzny, Warszawa 2020.
Nadolny Anastazy, Słownik biograficzny kapłanów wyświęconych w latach 1921–1945 pracujących w diecezji chełmińskiej, Pelplin 2023.
Wołczański Wołczański, Eksterminacja narodu polskiego i Kościoła Rzymskokatolickiego przez ukraińskich nacjonalistów w Małopolsce Wschodniej w latach 1939–1945, cz. 1, Kraków 2005 (zawiera pismo ks. Franciszka Napieracza z relacją o napadach i mordach przez ukraińskich nacjonalistów w parafii Iwanówka, Lwów 25 III 1944).
