KINO LENINGRAD
| < Poprzednie | Następne > |
KINO LENINGRAD (w latach 1993–2015 Neptun), ul. Długa 57, w miejscu kina z okresu II Wolnego Miasta Gdańska Tobis-Palast, częściowo zniszczonego w 1945 (pozostała dawna konstrukcja żelbetowa, co pozwoliło na szybkie jego odbudowanie). Decyzję o odbudowie kina podjęto w 1950. Prace projektowe, powierzone Alfredowi Monczyńskiemu (1910–1974) i Andrzejowi Martenowi (1916–1975), trwały między marcem a lipcem tego roku. Pewien wpływ na decyzję o odbudowie kina miało budowane od 1949 osiedle robotnicze, począwszy od kwartału Długa–Ogarna–Garbary–Pocztowa, dla którego mieszkańców miało stanowić alternatywę kulturalną.
Hol i poczekalnie kina zdobiły sgraffita Jacka Żuławskiego, przedstawiające panoramę Gdańska, fasadę budynku – Romana Madejskiego z zespołem. Kute latarnie zaprojektował Roman Sznajder, kraty przy wejściu do holu Wacław Rembiszewski. Zachodnia zewnętrzna ściana kina, od strony ul. Lektykarskiej, była ozdobiona abstrakcyjną mozaiką autorstwa Anny Fiszer o powierzchni 600 m². Wejście do kina znajdowało się od ul. Długiej, wyjście z parteru od ul. Kaletniczej, z balkonu – od ul. Piwnej.
Otwarte 3 XI 1953 (dokładnie 14 lat po otwarciu „Tobis-Palast”). Po zakończeniu części oficjalnej, z udziałem między innymi I sekretarza KW PZPR Jana Trusza, wyświetlono film o Gdańsku, a zaraz potem radziecki film historyczny Admirał Uszakow z 1953 w reżyserii Michaiła Romma. W marcu 1954, po interwencji widzów, wywieszono plan pozwalający widzom odnalezienie miejsca. W latach 1953–1993 działało pod nazwą Leningrad, od 1993 pod nazwą Neptun. Od początku działalności podlegało państwowej instytucji dystrybuującej filmy i zarządzającej kinami na Pomorzu Neptun Film (i jej prawnym poprzedniczkom); od niej otrzymywało prezentowane na ekranie filmy. Sala kina była – przez cały okres istnienia – największą tego typu pojedynczą salą w Polsce (1100–1202 miejsca; wraz z istniejącymi na tej parceli kinami Kameralne i Helikon tworzyła największy na Pomorzu zespół kin). Leningrad był kinem premierowym, należącym do najwyższej kategorii kin zeroekranowych. W lutym 1961 (przy okazji remontu) został przystosowany do projekcji filmów panoramicznych (scenę przesunięto o metr do przodu i zbudowano specjalne obramowanie ekranu).
Odbywała się w nim większość pomorskich premier filmowych, tu także organizowane były niektóre premiery ogólnopolskie oraz uroczyste pokazy filmów o tematyce związanej z Pomorzem. Na tego typu seansach obecni byli z reguły twórcy i aktorzy. Z ważniejszych premier i pokazów wymienić można filmy: Wolne miasto oraz Westerplatte (reżyseria Stanisław Różewicz), Orzeł (reżyseria Leonard Buczkowski), Blaszany bębenek, Dziewiąty dzień (reżyseria Volker Schlöndorff), Robotnicy ’80 (reżyseria Andrzej Zajączkowski i Andrzej Chodakowski), Panienka z okienka (reżyseria Maria Kaniewska), Piraci (reżyseria Roman Polański), Sophie Scholl – ostatnie dni (reżyseria Marc Rothemund), Wróżby kumaka (reżyseria Robert Gliński), Romeo, Julia i ciemność (reżyseria Jiří Weiss). Leningrad gościł również twórców filmowych i aktorów, polskich i zagranicznych – między innymi V. Schlöndorffa, Andrzeja Wajdę, Krzysztofa Kieślowskiego, Alana Parkera, Tony’ego Palmera, Jeana-Jacques’a Beineix, Piotra Dumałę, Bogusława Lindę. Specjalnymi gośćmi byli również Günter Grass oraz członkowie polskiego episkopatu; od początku był miejscem ożywionej działalności propagującej kulturę filmową.
Z ważniejszych imprez filmowych należy wymienić: Polskie Debiuty Filmowe (1971–1974), Konfrontacje – przegląd filmów świata (1974–1993), imprezy ukazujące dorobek kinowy poszczególnych państw Europy i innych kontynentów, różnego rodzaju tematyczne przeglądy filmów, przeglądy twórczości reżyserów polskich i zagranicznych. W latach 1974–1986 (z przerwą na 1982–1983 z powodu stanu wojennego) w kinie Leningrad odbywały się projekcje w ramach Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych (a w latach późniejszych repliki filmów konkursowych).
W 1955 na tej samej parceli powstało kino Kameralne na 130 miejsc (na I piętrze, nad Leningradem), a w 1984 na kolejnej kondygnacji – kino Helikon (70 miejsc). W 1983 uchwałą Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku utworzono Gdańskie Centrum Kultury Filmowej (GCKF), które swą działalność zainaugurowało 26 I 1984. W skład GCKF weszły kina Kameralne i Helikon. GCKF było jedną z wojewódzkich placówek Zarządu Kin Studyjnych w Warszawie. Od momentu powstania GCKF działalność kulturotwórcza Leningradu wzrosła (pomimo braku formalnego połączenia wszystkich trzech kin). Corocznie organizowano tu kilka dużych imprez filmowych, zróżnicowanych tematycznie, był między innymi jedną z instytucji zaangażowanych w organizację Ogólnopolskiego Konkursu Wiedzy o Filmie.
W 2001 w miejsce GCKF powstało Gdańskie Centrum Filmowe, należące do Sieci Kin Studyjnych oraz do sieci Europa Cinemas. Od tego momentu trzy sale mieszczące się przy ul. Długiej 57 zostały formalnie połączone. Od 1993, już pod nazwą Neptun i pozostając własnością spółki Neptun Film, kino nawiązało współpracę z prywatnymi firmami dystrybuującymi filmy (pierwszą było ITI). W 2005 wraz z kinami Kameralne i Helikon (jako części spółki Neptun Film) zostało sprzedane brytyjskiej spółce Capital Park, która zamierzała postawić tu hotel. Ostatni seans (Do widzenia, do jutra Janusza Morgensterna) odbył się 31 maja 2015. W lutym 2016 zdemontowano mozaikę Anny Fiszer (po akcji internautów apelujących o jej zachowanie) i zdeponowano ją w składnicy konserwatorskiej w bastionie św. Gertrudy. Budynek wyburzono (5 IV – 10 V 2016), pozostawiając tylko fasady od ul. Długiej i Piwnej.
