HEBANOWSKI-DOBROGOYSKI STANISŁAW, reżyser, pisarz, patron gdańskiej ulicy
| < Poprzednie | Następne > |
STANISŁAW WALERY FRANCISZEK WALENTY HEBANOWSKI-DOBROGOYSKI (25 I 1912 Brzóstków koło Jarocina, województwo poznańskie – 18 I 1983 Gdynia), reżyser, pisarz, krytyk literacki i teatralny. Wnuk Stanisława Hebanowskiego (1820–1898), architekta i radcy miasta Poznania, m.in. budowniczego Teatru Polskiego w tym mieście. Syn Bogumiła (21 XI 1870 – 24 X 1953) i Zofii Moniki z Ponikiewskich (5 V 1880 – 17 XI 1958). Po maturze w gimnazjum w Jarocinie w 1929 zapisany został przez ojca na Wydział Rolniczy, samowolnie przeniósł się na Wydział Prawa i fakultatywnie na Wydział Historii Sztuki i Filozofii uniwersytetu w Poznaniu; studiów nie ukończył. W 1932 podróżował po Włoszech (Rzym, Wenecja, Florencja, Werona). W 1938 debiutował jako poeta na łamach „Promu”. Podczas II wojny światowej mieszkał w Warszawie (w 1943 osadzony na Pawiaku) i Lubczy, gdzie pisał opowiadania, które wydał w tomie Ślady czasu (1958).
W 1945 początkowo w Jarocinie i Gnieźnie, od jesieni w Poznaniu, gdzie pracował w Wydziale Kultury i Nauki, od sezonu 1947/1948 jako kierownik literacki w Teatrze Polskim w Poznaniu, w sezonie 1948/1949 w tamtejszej operze, w latach 1960–1963 w Teatrze Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze. W Poznaniu założył teatr Atelier (1957–1958) i Teatr 5 (1961–1963). Dokonał 15 odkryć teatralnych, które po adaptacji (w jego wykonaniu) były realizowane w teatrach (sam wyreżyserował osiem pozycji).
Od 1969 w Gdańsku jako kierownik literacki, od 1973 do emerytury w 1980 kierownik artystyczny ► Teatru Wybrzeże. Od 1948 należał do ► Związku Literatów Polskich, w okresie „gdańskim” (1971–1978) – jego prezes. Pracował jako redaktor w poznańskim „Życiu Literackim”, „Echu Teatralnym i Muzycznym”; jako kierownik literacki teatru w Poznaniu był inicjatorem i wydawcą „Proscenium”, w Zielonej Górze wydawał „Zeszyty Teatralne” (w Gdańsku zredagował jeden numer pisma o tym tytule). Jako kierownik literacki i artystyczny teatrów pisał artykuły do programów teatralnych, do prasy regionalnej i ogólnopolskiej.
Do najważniejszych gdańskich adaptacji należą: W mrokach złotego pałacu, czyli Bazylissa Teofanu Tadeusza Micińskiego, tegoż Termopile polskie (reżyseria ► Marek Okopiński), Sen Felicji Kruszewskiej, Cyganeria warszawska Adolfa Nowaczyńskiego, Samuel Zborowski Juliusza Słowackiego. Zainteresowania translatorskie Hebanowskiego oscylowały między literaturą antyczną a francuską z uwzględnieniem dramatu węgierskiego. Przetłumaczył 25 dramatów, także Raptularz Ponińskiego. Najwięcej realizacji doczekała się Antygona Sofoklesa (nagroda za przekład w 1979). Przełożył Tragedię człowieka Imrego Madácha, tłumaczył i reżyserował Helenę Eurypidesa, Anioła i czarta Ferdynanda Crommelyncka, Triumf miłości Pierre’a de Marivaux. W Gdańsku z dramatu światowego wyreżyserował m.in. Czekając na Godota Samuela Becketta, Maleńką Alicję Edwarda Albeego, Cmentarzysko samochodów Fernanda Arrabala, Teatr odwiecznej wojny Nikołaja Jewreinowa, Nieporozumienie Alberta Camusa i Makbeta Williama Shakespeare’a, a z dramatu polskiego m.in.: Wesele Stanisława Wyspiańskiego, Złodzieja idealnego Jarosława Iwaszkiewicza, Wychowankę oraz Zemstę Aleksandra Fredry. W Operze Bałtyckiej wyreżyserował: Króla Rogera Karola Szymanowskiego, Samsona i Dalilę Camille’a Saint-Saënsa i Faworytę Gaetana Donizettiego. W okresie gdańskim w teatrze TVP reżyserował: Malowidła na drzewie oraz Obrzęd Ingmara Bergmana, Rogacza wspaniałego Fernanda Crommelyncka, Lata oraz Czerwony bukiet Tadeusza Rittnera, Grę Jerzego Żuławskiego i Wychowankę Fredry.
Realizował teatr metafizyczny, próbując zgłębiać tajemnice egzystencji człowieka. Miłośnik książek, posiadał księgozbiór przekraczający 10 000 egzemplarzy. Zmarł na dworcu kolejowym w Gdyni, w trakcie podróży do Szczecina na próby teatralne. Pochowany w Gieczu pod Poznaniem, byłym majątku dziadka.
Odznaczony był m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1956). Żonaty był m.in. z Heleną z domu Kęszycką (10 I 1913 Błociszewo – 18 I 1983) i z ► Ireną Maślińską, ojciec Marka (3 III 1933 – 3 III 2019 Warszawa), lekarza-nefrologa, prof. dr hab. nauk medycznych, w latach 1984–2003 kierownika Zakładu Medycyny Rodzinnej ► Akademii Medycznej w Gdańsku, członka honorowego Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce, Ewy Zofii (24 XII 1935 – 29 XII 1964), Juliusza (8 XI 1938 – 20 V 2022 Warszawa), artysty-plastyka, Estery Joanny (29 VIII 1951 – 18 IV 2015 Gdańsk), od 1992 doktora chemii, pracowniczki Wydziału Chemii ► Uniwersytetu Gdańskiego i Marii (ur. 12 I 1953).
