GUZOWIUS JOHANN GOTTFRIED, lektor języka polskiego
| < Poprzednie | Następne > |
JOHANN GOTTFRIED GUZOWIUS (Gusovius, Gusowiusz) (5 IV 1735 Preußisch Eylau (Pruska Iława koło Królewca), obecnie Bagrationowsk, Rosja – 3 IX 1785 Gdańsk), lektor języka polskiego w gdańskim Gimnazjum Akademickim. Syn syndyka i notariusza w Brodnicy Krystiana oraz Doroty z domu Kubowicz. Początkowo kształcił się w Brodnicy, w latach 1749–1751 pobierał nauki w Gimnazjum Akademickim w Toruniu, 2 VIII 1751 zapisał się do przedostatniej klasy (secundy) gdańskiego Gimnazjum Akademickiego. W okresie 1755–1759 studiował teologię i filozofię w Rostocku. Od 16 I 1760 osiadł w Gdańsku jako kandydat Ministerium Duchownego na kaznodzieję i nauczyciela.
Od 1766 nauczyciel w Gimnazjum Akademickim, od 1773 tamże lektor języka polskiego, równolegle kaznodzieja w kościele św. Anny, w którym głosił kazania dla Polaków wyznania ewangelicko-augsburskiego. W 1781 powołał do życia towarzystwo Societas Polonico-Ecclesiastico-Poetica, stawiające sobie za cel przekłady na język polski i edycję kancjonałów. Pisał utwory okolicznościowe po łacinie (m.in. Dissertatio epistolaris de salute infantum baptizatorum, Rostoch 1756), niemiecku (np. gratulacje dla Gotthilfa Wernicka w związku z objęciem stanowiska rajcy, czy Mosheims wahre Betrachtung …, Danzig 1764) i polsku (m.in. Dzięki Gdańskie do tronu nayiaśnieyszego Pana Stanisława Augusta, Króla y pana naszego …, druk Daniel Ludwig Wedel, Gdańsk 1784). Własnym epicedium (żałobnym utworem) w języku niemieckim żegnał burmistrza Friedricha Reygera (1753). Znany również jako tłumacz; przełożył dwie ody Adama Naruszewicza na język niemiecki (w tym Ode an das Vaterland bey der Errettung Jhre Königl. Majestät von Pohlen …, Danzig 1771). Najważniejsze miejsce w translatorskich i edytorskich przedsięwzięciach zajęły: Nowy do Kancjonału gdańskiego pieśni duchownych przydatek (1774), Zbiór nowy pieśni świątecznych gdańskich na dwie części podzielony (1780) (za obie publikacje uhonorowany przez Radę Miejską Gdańska), Zbiór nowy dogmatycznych i moralnych pieśni gdańskich w trzech tomikach (1781–1783; dwie pieśni przetłumaczył jego stryj, Efraim Gottgetreu Gusovius (zm. 1783), od 2 polowy lat 70. XVIII wieku nauczyciel gdańskiej szkoły św. Bartłomieja).
Jako tłumacz, redaktor i wydawca pieśni religijnych oparł się na niemieckim kancjonale Danziger Gesangbuch (1764, 1766, 1768, 1770, 1771, 1774; kancjonały); przekładem pieśni i wydaniem polskiej wersji niemieckiego kancjonału zajął się z myślą o Polakach wyznania ewangelicko-augsburskiego. W 1778 ożenił się z Anną Brocking. Pochowany na cmentarzu przy kościele św. Anny.
Jego współpracownikiem był Johann Behnke (Behncke, Behnka) (23 VI 1739 Rhein (Ryn) – 18 III 1791 Charbrowo), duchowny ewangelicki po studiach w Królewcu, od 1757 konrektor, od 1761 rektor w Starogardzie Gdańskim (Preußisch Stargard), następnie w Bytowie (Bütow), zrezygnował z powołania w 1764 na pastora w Pomysku (Pomeiske), 23 I 1765 powołany na pastora w Garczegorzu (Garzigar), w 1768–1780 w Charbrowie (Charbrow), następnie w Roszczycach (Rooschitz), od 17 IV 1775 inspektor i wizytator szkół i kościołów pod patronatem szlacheckim na terenie powiatu lęborskiego (Lauenburg), żonaty z Marią Concordią Lenk, autor pieśni religijnych, tłumacz m.in. trzeciego załącznika do śpiewnika kościelnego Georga Friedricha Rogalla na język polski Nauki wiary i życiowych obowiązków dla dzieci (Gdańsk 1768), wydawca kancjonałów, w których zamieszczał także pieśni przełożone przez Guzowiusza. Przekłady obu weszły w skład Pieśnioksięgu, czyli Kancjonału gdańskiego Krzysztofa Celestyna Mrongowiusza (1803).
Bibliografia:
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 338.
Kotarski Edmund, Gdańska poezja okolicznościowa XVIII wieku, Gdańsk 1997 (przez indeks).
