EPIDEMIE ŚREDNIOWIECZNE

Z Encyklopedia Gdańska
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania

< Poprzednie Następne >

EPIDEMIE ŚREDNIOWIECZNE. W średniowieczu także w Gdańsku epidemie chorób zakaźnych określano słowem pest, pestilencia, niekiedy morowym powietrzem. Najczęstszą chorobą zakaźną był wówczas tyfus głodowy. Najstarsza z wymienianych w nowożytnych i najnowszych opracowaniach historycznych epidemia dżumy, panująca w Gdańsku podobno w latach 1313–1315, w rzeczywistości nie jest notowana w źródłach.

Za pierwszą znaną uchodzić więc musi epidemia dżumy („czarnej śmierci”) z lat 1349–1350, przywleczona z Indii do śródziemnomorskich krajów Europy, skąd rozprzestrzeniła się na cały kontynent. Do Prus dotarła jesienią 1349, pojawiając się w Elblągu, Fromborku i Braniewie, do Gdańska – w lipcu 1350. Szczegółowy jej przebieg w Gdańsku nie jest znany, do ofiar można zaliczyć członków Rady Miejskiej zmarłych akurat w 1350 (burmistrz Detlef von Osten, rajcy: Jeske von Osseck i Augustion Glocke, ławnicy: Arnold i Gryvener). W latach poprzednich i następnych śmiertelność wśród przedstawicieli władz miejskich była niższa. Nie znajduje w źródłach potwierdzenia opinia historyków, że w 1352 doszło do nawrotu epidemii.

Druga ze znanych epidemii miała miejsce latem 1382. Wśród ofiar źródła wymieniają ośmioro z dziewięciorga dzieci Doroty z Mątów, a w księdze radzieckiej Głównego Miasta pojawiła się informacja o ustanowieniu w związku z zarazą opiekunów dla osieroconych dzieci, którzy mieli także zabezpieczyć mienie po zmarłych. Pod rokiem 1406 kontynuator kroniki Johanna von Posilge odnotował zarazę, która zaatakowała Prusy, ale objęła jedynie Gdańsk i Malbork. Kolejne epidemie przypadały zapewne na jesień 1415 roku (król polski Władysław Jagiełło, wystawiając 7 I 1416 glejt dla udającego się na Litwę komtura gdańskiego Heinricha Holtego, wyrażał nadzieję na nieprzywleczenie tam zarazy) i w 1450 (o czym wspominała kontynuacja Kroniki oliwskiej).

W średniowiecznych źródłach nie ma potwierdzenia wymieniana niekiedy przez historyków zaraza z 1427. W 2. połowie XV wieku do kolejnych epidemii dochodziło mniej więcej w sekwencji około 10-letniej. We wrześniu 1464 zaraza dotarła do Gdańska (szerzej: do Prus) z Niderlandów i terenów Cesarstwa Niemieckiego (grasowała tam jesienią 1463) przez Hamburg i Lubekę (między innymi odwołał wówczas swój przyjazd do Gdańska kronikarz Jan Długosz). Wedle kontynuacji Kroniki oliwskiej przed 28 września zmarło około 5000 osób, a od 28 września do 28 października kolejne 800. Szacuje się, że ówczesna ludność Gdańska to około 30 000, choroba mogła więc pochłonąć około 19% mieszkańców Gdańska, co nie wydaje się nieprawdopodobne. Następna epidemia miała miejsce zapewne latem 1473. Przywleczona z niemieckich miast hanzeatyckich objęła Pomorze, Prusy, Inflanty. W Gdańsku wywołała wielki niepokój, czego wyrazem był wzrost liczby zapisywanych w księgach miejskich testamentów mieszczan (spośród około 92 testamentów z lat 1466–1476 ¼, bo aż 23, przypadała na rok 1474).

Kolejna epidemia zdarzyła się w 1484, trwała od lipca do jesieni, zmarło wówczas (wedle kronikarza Christopha Beyera) 5400 osób, pochowano je na cmentarzu przy szpitalu św. Gertrudy ( cmentarze na terenie Śródmieścia. Główne Miasto). Następna wybuchła w Gdańsku na przełomie 1494/1495, była długotrwała, nawracała falami w kolejnych trzech latach (do 1497). Ponowne, ale ogólne informacje o epidemiach na Pomorzu Wschodnim i w Gdańsku pochodzą z lat 1505, 1507 i 1509. Lepiej znana jest zaraza („morowe powietrze”) z okresu 1514–1515, trwająca od początku września. Na prośbę Rady Miejskiej 3 września w gdańskich kościołach ogłoszono polecenie, by w domach objętych zarazą wywieszano kawałki sukna: każdy kawałek miał wskazywać liczbę zmarłych. Z jej powodu grudniowy przyjazd do Gdańska odwołał król polski Zygmunt I. Ustąpiła dopiero jesienią 1515. BM

Epidemie do 1515 roku
Lata Choroba Szacowana liczba zgonów
1349–1350 dżuma
1382 dżuma
1406
1415–1416
1450
1464 5800
1484 5400
1473–1474
1494/1495
1505
1507
1509
1514–1515 9079
BM
⇦ WRÓĆ
Osobiste
Przestrzenie nazw

Warianty
Widok
Działania