CHODOWIECKI JOHANN SERENIUS, rektor szkoły św. Piotra i Pawła
| < Poprzednie | Następne > |
JOHANN (JAN) SERENIUS CHODOWIECKI (około 1650 Toruń/Koszelewy, powiat Działdowo – 30 VII 1726 Gdańsk). Syn Johanna Sereniusa seniora (10 X 1610 Koźminek, powiat kaliski – 30 IX 1675 Toruń), od 1629 ucznia Gimnazjum Toruńskiego, w lutym 1633 zapisanego do Gimnazjum Akademickiego w Gdańsku, ktore ukończył w 1637 pod opieką Heinricha Nicolaiego rozprawą De vita st vitalitate ..., studenta holenderskiego uniwersytetu we Franeker, od 1638 kaznodziei u braci czeskich w Ostrorogu (powiat Szamotuły), w 1647 powołanego do Koschlau bei Soldau (Koszelewy koło Działdowa), w czasie potopu szwedzkiego (1656) – po rozgrabieniu połowy majątku – pod opieką szwedzkiego komendanta Brodnicy, skąd powrócił dopiero w 1660, od 1663 polskiego kaznodziei w kościele św. Jerzego w Toruniu. Jego matką była Elisabeth z domu Wolffgang, on sam był stryjecznym dziadkiem Daniela Chodowieckiego.
W 1665 przyjęty do gimnazjum w Toruniu. Od 1681 student we Frankfurcie nad Odrą, następnie w Amsterdamie, Oxfordzie i Londynie. Od 1685 diakon, w 1688 wyświęcony i posłany do parafii w Buczu (powiat Wolsztyn). W latach 1689–1695 konrektor gimnazjum w Lesznie, potem do 1702 jego rektor.
W Gdańsku od 1702, członek gminy kalwińskiej przy kościele św. Piotra i Pawła, od 9 maja tego roku do śmierci rektor tamtejszej ( szkoły św. Piotra i Pawła). Znany przede wszystkim jako lingwista: w 1690 opublikował podręcznik gramatyki łacińskiej (Paedia grammaticae exhibens fundamenta linguae praeceptis, Thorn 1690; w 1699 wydanie niemieckie), przetłumaczył na język polski Hortulus Paradisi Johanna Arndta, na język niemiecki dzieła Comeniusa (m.in. Unum necessarium), na język łaciński The principles and practices of the Latitudinarians Eduarda Fowlera i cztery ariańskie księgi o Epiktecie (Libri IV de Epicteti pronunciatis). Opisał także m.in. fragmenty niektórych najsłynniejszych synodów braci czeskich (Excerpta locorum quorundam illustriorum ex variis synodis etc. manu ipsius conscripta, item Sententia Fratrum Bohemorum de Coena Domini N.J.C…). W rękopisie pozostawały Annotationes ad Tractatum Ancutae sub. tit. Ius Plenum religionis catholicae contra dissidentes in Polonia editum 1719 (Adnotacje do traktatu Ancuta pod tytułem Ustawy wyznania katolickiego przeciwko dysydentom w Polsce wydane w 1719; dotyczące traktatu warszawskiego z 1717 o wolności religijnej dysydentów). Autor rękopiśmiennej kroniki rodziny, spisanej po polsku około 1700. Od 7 XI 1701 członek Preußische Akademie der Wissenschaften (Pruska Akademia Nauk) w Berlinie.
Żonaty był z Sophią Reit (pochowana 25 VIII 1725 w kościele św. Piotra i Pawła), z którą miał ośmioro dzieci: 1/ Karla Gottfrieda (pochowany tamże 1 IV 1733), w 1732 bezskutecznie ubiegającego się o posadę kantora tamże; 2/ Sophie Dorotheę, od 1710 żonę Georga Hartmanna, pochodzącego z Leszna nauczyciela szkoły św. Piotra i Pawła, w 1753 w wieku 74 lat, zwolnionego z posady ze względu na „słabość ciała”, z którym miała m.in. ochrzczonego tamże 2 V 1717 Johanna Carla; 3/ nieznanego imienia, zmarłą w niemowlęctwie córkę; 4/ Johanna Samuela (pochowany tamże 24 IX 1709 w wieku 14 lat); 5/ Christiana Bogislausa (Bogusław; pochowany tamże 24 IX 1709 w wieku 10 lat); 6/ Daniela (chrzest 15 VI 1703 – pochowany tamże 23 II 1704); 7/ Andreasa (chrzest 5 XII 1704 – pochowany tamże 28 VII 1709); 8/ Alexandra (chrzest 15 III 1707).
Pochowany 2 VIII 1726 na nowym cmentarzu Zbawiciela.
Bibliografia:
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 125.
Arndt Paul, Chodowiecki Johannes Serenius, w: Altpreußische Biographie, Bd. I, Marburg/Lahn, 1974, s. 103.
Bogucka Maria, Daniel Chodowiecki, seine Familie und Danzig, w: Hinrichs Ernst, Zernack Klaus, Daniel Chodowiecki (1726−1801): Kupferstecher, Illustrator, Kaufmann, Tubingen 1997, s. 34.
Knetsch Karl, Noch einiges über die Familie Chodowiecki und ihre Beziehungen in Danzig, „Mitteilungen des Westpreußischen Geschichtsvereins” 1905, 4, s. 18–19.
Simon Paul, Zur Geschichte der Familie Chodowiecki, „Mitteilungen des Westpreußischen Geschichtsvereins”, 1904, 3, s. 75–76.
Schnaase Eduard, Die Schule in Danzig und ihr Verhältniss zur Kirche, Danzig 1859, s. 65.
