BRUSKI MAGNUS, proboszcz kościoła św. Mikołaja
| < Poprzednie | Następne > |
MAGNUS BRUSKI (31 VII 1886 Brusy – 9 VII 1945 Gdańsk), proboszcz ► kościoła św. Mikołaja.
Najstarszy syn z czternaściorga dzieci Maksymiliana, kupca, właściciela sklepu z artykułami spożywczymi i rolniczymi oraz karczmy z wyszynkiem w Brusach (w kamienicy przy zbiegu dzisiejszych ulic Kościelnej i Gdańskiej) oraz Reginy z domu Lietz. Brat Maksymiliana (31 VII 1887 Brusy – 26 X 1887 Brusy), Agnieszki Marii (14 VIII 1888 Brusy – 7 IV 1945 Małe Chełmy), Bernarda Wojciecha (4 I 1890 Brusy – 24 IV 1916 Pustomyty pod Lwowem), Amandusa Piotra (9 II 1891 Brusy – 2 III 1967 Recklinghausen, Niemcy), Gonzagi Reginy Marty (16 IX 1892 Brusy – 28 IV 1918 Brusy), Jadwigi (20 XII 1893 Brusy – 26 II 1964 Brusy), Brunona (25 V 1895 Brusy – 2 VIII 1895 Brusy), Jana (28 V 1896 Brusy – 26 XI 1976 Brusy), Marii Reginy (30 XII 1897 Brusy – 26 I 1970 Skarszewy), Stanisława (13 XI 1898 Brusy – 23 I 1899 Brusy), Anny Łucji (7 I 1900 Brusy – 20 XII 1961 Brusy), Gertrudy (15 III 1901 Brusy – 18 XI 1927 Brusy) oraz Wojciecha (19 VI 1902 Brusy – 25 VI 1978 Brusy).
W latach 1892–1897 uczęszczał do szkoły ludowej (Volksschule) w Brusach, od 1897 do 1902 uczył się w Królewskim Gimnazjum w Kwidzynie (Königliche Gymnasium zu Marienwerder), od 1902 do 1908 – w Królewskim Gimnazjum Katolickim w Chojnicach (Königliche Katholische Gymnasium zu Konitz). Maturę zdał w sesji jesiennej 13 i 14 II 1908. Po ukończeniu gimnazjum uczył się w latach 1908–1911 w Seminarium Duchownym w Pelplinie. W latach 1910–1911 odbył studia uzupełniające na uniwersytecie we Fryburgu Bryzgowijskim, od 23 X 1911 studiował na uniwersytecie we Wrocławiu. Do Pelplina wrócił w 1912. Niższe święcenia przyjął 28 IV 1912, subdiakonat – 17 XI 1912, diakonat – 22 XII 1912. Święcenia kapłańskie otrzymał 9 III 1913.
W latach 1913–1922 wikary w gdańskim kościele św. Mikołaja, w 1922 administrator, od 1923 do 1926 proboszcz parafii w ► Świętym Wojciechu, w 1926–1935 proboszcz ► kościoła Trójcy Świętej w Oliwie. Od 21 I 1935 do 9 VII 1945 proboszcz kościoła św. Mikołaja. Sprawował jednocześnie opiekę duszpasterską nad ► szpitalem Najświętszej Marii Panny, kaplicą ► Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny na ► Dolnym Mieście (m.in. 3 X 1915 udzielił pierwszej komunii przyszłemu księdzu ► Brunonowi Binnebeselowi), ► Katolickim Sierocińcem dla Chłopców, kongregacją mariańską dla młodzieży żeńskiej i Towarzystwem Trzeźwości. Sprawował wiele funkcji w organizacjach społecznych, religijnych i kulturalnych, m.in. – wiceprezesa Ludowego Związku Młodych Mężczyzn, Czeladników i Robotników, prezesa Diecezjalnych Żeńskich Wspólnot Chrześcijańskich oraz Dziewczęcych Związków Młodzieżowych.
7 XII 1927 otrzymał godność prałata, 24 XI 1929 mianowany przez papieża Piusa XI tajnym szambelanem papieskim (utrzymywane w tajemnicy do 1935). 4 XII 1934 nominowany na wikariusza generalnego diecezji i radcę konsystorialnego, z których to urzędów zrezygnował w 1938. Współorganizator w 1935 I Synodu Kościół Gdańskiego. Nastawiony antyhitlerowsko, szykanowany przez władze i policję.
Podczas II wojny światowej współpracował z zespołem kierowanym przez architekta ► Petera Jakoba Deurera, przygotowującym, także i w kościele św. Mikołaja, dokumentację oraz ewakuację zabytków. Przed zniszczeniem miasta zdołał wywieść jedynie późnobarokowe baptysterium, rokokowe zaplecki stall oraz Grupę Ukrzyżowania z kaplicy pw. Świętego Jacka (obecnie w kolegiacie w Nowym Stawie). Pozostałe zabytki zabezpieczono na miejscu, m.in. późnorenesansowy ołtarz główny obudowano drewnianym stelażem i obłożono workami z piaskiem.
W marcu 1945 dzięki swojej odważnej postawie nie dopuścił do spalenia kościoła św. Mikołaja i wymordowania szukających tam schronienia cywilów. Zachowało się wiele teorii, w jaki sposób tego dokonał. Żadna z nich nie została do dziś potwierdzona. Opiekował się na terenie plebanii chorymi, zmarł tamże, zarażony tyfusem. Pochowany 13 VII 1945 na ► cmentarzu św. Mikołaja przy Wielkiej Alei. Uroczystościom pogrzebowym przewodniczył biskup ► Carl Maria Splett (którego Bruski był niegdyś katechetą). Po likwidacji tego cmentarza, 21 X 1968 jego prochy zostały przeniesione na ► Cmentarz Komunalny nr 2 w Oliwie, do kwatery kapłańskiej. 4 IX 2021 na murze klasztoru dominikanów przy kościele św. Mikołaja odsłonięto poświęconą mu tablicę pamiątkową i promowano monografię Magnus Bruski bohater z Gdańska, autorstwa Leszka Molendowskiego i Michała Oska OP.
Bibliografia:
Źródła:
Archiwum Archidiecezjalne w Gdańsku, sygn. II KB, 8: Magnus Bruski.
Archiwum Uniwersytetu Wrocławskiego, sygn. TK 84, Catalogus Studiosorum Facultatis Theologicae Catholicae in Iniwersiatate Litterarum Vratislaviensi [1906–1924].
Baliński A., Księgozbiór ks. Magnusa Bruskiego proboszcza parafii św. Mikołaja w Gdańsku, „Libri Gedanenses” 33, 2016.
Borzyszkowski J., Inteligencja polska w Prusach Zachodnich 1848–1920, Gdańsk 1986.
Kleinert E., Prace przygotowawcze i przebieg I Synodu Gdańskiego 10–12.XII.1935 r., „Miesięcznik Diecezjalny Gdański” 1975, nr 7–9 (19).
Leksykon kapłanów wyświęconych w latach 1869–1945 pracujących w diecezji gdańskiej, oprac. M. Kwiecień, Gdańsk 2014.
Mross H., Słownik biograficzny kapłanów diecezji chełmińskiej wyświęconych w latach 1821–1920, Pelplin 1995.
Nadolny A., Księża diecezji chełmińskiej absolwenci gimnazjum chojnickiego w latach 1815–1915 (1920), w: Chojnickie Gimnazjum – historia, wartości i wychowanie, red. J. Gierszewski, W. Śmigiel i B. Kuffel, Chojnice 2015.
Plenkiewicz M., Kościół katolicki w Wolnym Mieście Gdańsku 1933–1939, Bydgoszcz 1980.
Samerski S., Der unbekannte Danziger Generalvikar Magnus Bruski. Die katholische Kirche und der Nationalsozialismus in Danzig, „Weichselland” 17/2002.
Stachnik R., Danziger Priesterbuch 1920–1945; 1945–1965, Bonn 1965.
