BRESLER CARL HEINRICH, pastor kościoła NMP w Gdańsku
| < Poprzednie | Następne > |
CARL HEINRICH BRESLER (19 XII 1797 Brzeg, Śląsk – 21 XI 1860 Gdańsk), teolog, pastor kościoła Najświętszej Marii Panny (NMP) w Gdańsku. Syn krawca Johanna Heinricha i Susanny Eleonory z domu Bergner.
W latach 1805–1815 uczył się w gimnazjum w Brzegu, w 1815–1819 studiował teologię na Uniwersytecie Wrocławskim. W 1821, dzięki stypendium Pruskiego Ministerstwa Duchowości, Oświaty i Medycyny (Ministerium der geistlichen, Unterrichts- und Medizinalangelegenheiten), uzyskał dyplom z teologii na Uniwersytecie Berlińskim, następnie przez sześć semestrów, od 1821 do 1824, wykładał tam teologię. 29 VIII 1824 został powołany na pastora w Schulpforta (obecnie dzielnica Naumburga, Saksonia), został tam również zatrudniony jako kaznodzieja i nauczyciel w gimnazjum. W Schulpforta pracował do 1828.
W 1829 przybył do Gdańska i 22 lutego został uroczyście mianowany pastorem kościoła NMP; w trakcie uroczystości partię sopranową hymnu Te Deum Carla Heinricha Grauna śpiewała Marianne Angelica van Almonde. Jednocześnie został powołany na członka konsystorza, superintendenta i starszego inspektora szkolnego w Gdańsku, funkcje te pełnił do śmierci.
Był autorem dwutomowej historii niemieckiego Kościoła Reformowanego Die Geschichte der deutschen Reformation: dem Deutschen Volke nach den Urkunden und Schriften der Reformatoren und ihrer Gegner wahr und klar dargestellt (Historia niemieckiej reformacji: narodowi niemieckiemu według źródeł i pism reformatorów, a jej przeciwnikom prawdziwie i jasno przedstawione; Danzig 1846–1847), za którą otrzymał od Uniwersytetu Berlińskiego tytuł doktora honoris causa teologii. Autor prac Des Herrn Wort bleibet in Ewigkeit (Słowo Pana trwa na wieki; Danzig 1840); Dr. Luther’s Tod und Begräbnis, von Augenzeugen geschildert und die vier Trauerreden die an Luther’s Sarge gehalten (Śmierć i pogrzeb dr. Lutra, przez naocznych świadków opisane i cztery mowy pogrzebowe nad trumną Lutra wygłoszone; Danzig [1846]); Vatum Praesagia et Consilia. Germaniae proveribus, demagogis, Juronibus (Danzig 1848); Anrede bei der Eröffnung der Preussischen Provinzial-Gewerbeausstellung zu Danzig (Przemowa otwierająca Pruską Prowincjonalną Wystawa Przemysłowa w Gdańsku; Danzig 1858); Drei Predigten des Dr. C[arl] H[einrich] Bresler (Trzy kazania Dr. C[arla] H[einricha] Breslera; Danzig 1860); Philipp Melanchthon's Leben und Wirken (Życie i działalność Filipa Melanchthona; Danzig 1862); Neun Predigten (Dziewięć kazań; Danzig 1862); Gesammelte Erzählungen (Opowiadania zebrane; Danzig 1863).
W latach 1841–1847 wydawał ukazujące się sobotni poranek czasopismo "Sonntags-Blatt für alle Stände" („Niedzielna Gazeta dla Wszystkich Stanów”), w którym publikował własne kazania i komentarze do Pisma Świętego. W 1838, wraz z m.in. pastorem Theodorem Friedrichem Kniewelem, założył antyalkoholowe Mässigkeits-Vereine (Towarzystwo Umiarkowania), którego założycielskie zebranie w Dworze Artusa spotkało się z protestami i „kocią muzyką” zgromadzony na zewnątrz i którego członkowie (około 360 osób) spotykali się później w domach prywatnych. W latach 1855–1860 był prezesem Towarzystwa Biblijnego. Z ramienia konsystorza sprawował pieczę nad państwowym i prywatnym szkolnictwem średnim. Od 1846 był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Sztuki, należał do loży masońskiej „Eugenia” ( wolnomularstwo). Mieszkał przy Heilige-Geist-Gasse 95 (ul. Świętego Ducha).
Żonaty był (zaręczyny 30 IX 1830, ślub 12 IV 1831 w kościle NMP) z Joanną Clarą Franziską (1809 Kwidzyn – 13 III 1890 Gdańsk), córką prezydenta rejencji gdańskiej Johanna Carla Rothe, aktywną działaczką żeńskiego Towarzystwa Biblijnego (Frauen-Bibelverein). Miał z nią siedmioro dzieci. Najstarszy syn Carl (ur. 15 XI 1834 Gdańsk), w 1852 absolwent Gimnazjum Miejskiego, po studiach prawniczych w Berlinie w 1858 był referendarzem sądowym w Gdańsku, następnie sędzią w Niemczech. Młodszy Franz Robert Ferdynand (16 II 1836 Gdańsk – 31 X 1870 Gdańsk), także w 1852 absolwent Gimnazjum Miejskiego, po studiach teologicznych w Berlinie w 1858 był pedagogiem w Szczecinie, po powrocie do Gdańska w latach 1858–1870 profesorem w Gimnazjum Miejskim (od 1860 etatowym). Córka Auguste Plehn była pisarką, druga, Emilia, mieszkała z matką-wdową przy Mattenbuden 31 (ul. Szopy), trzecia Josephina Eleonora (11 VIII 1833 Gdańsk – 7 IX 1903 Sopot) 9 IV 1856 została zaręczona z Adolphem Plehnem, właścicielem majątku w Sulminie, kolejna, Carolina Franziska (1833 – 14 II 1916) pozostała panną.
Zmarł nagle na atak nerwowy. Uroczysty pogrzeb, z procesją ulicami miasta, odbył się 26 XI 1860, pochowany na cmentarzu NMP u podnóża Grodziska (obecna ul. 3 Maja). W 1886 Friedrich Wilhelm Markull, w związku z własnym jubileuszem 50-lecia pracy, skomponował oratorium na jego cześć. Jego portret, namalowany przez Louisa Friedricha Sy wisiał w zakrystii kościoła NMP.
Bibliografia:
Archiwum Państwowe Gdańsk, Urząd Stanu Cywilnego Gdańsk, 1609, nr 805/90 (akt zgonu żony).
Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 13: metryka chrztu parafii ewangelickiej.
„Danziger Intelligentzblatts” z 21 XI 1860 i z 22 XI 1860 (zawiadomie o śmierci i nekrolog).
„Danziger Zeitung” z 23 XI 1860 (wspomnienia pośmiertne), z 13 XI 1890 (zawiadomienie o śmierci żony).
Brümmer Franz, Lexikon der deutschen Dichter und Prosaisten vom Beginn des 19. Jahrhunderts bis zur Gegenwart, Bd. 1. 6. Aufl. Leipzig 1913, s. 348.
Dr. Carl Heinrich Bresler, geboren am 19. December 1797, gestorben am 21. November 1860 [Gdańsk, 1860] – wolnomularski druk ulotny z pieśnią pogrzebową na cześć Carla Breslera.
Das Gedächtniß der Entschlafenen. Oratorium für die Todtenfeier am letzten Sonntage des Kirchenjahres von C. H. Bresler, w: Musik gesetzt von F. W. Markull, Danzig [1886].
Hassbargen Hremann, Bresler Karl Heinrich w: Altpreuβische Biographie, B.1, Königsberg, 1941, s. 82.
Jaquet G., Dr. Karl Heinrich Bresler, „Neuen Wogen der Zeit”, nr 141 z 27 XI 1860, s. 1104.
Neues Statut des Allgemeinen Gewerbe-Vereins zu Danzig, Danzig 1854.
Rhesa Ludwig, Kurzgefaßte Nachrichten von allen seit der Reformation an den evangelischen Kirchen in Westpreuszen angestellten Predigern, Königsberg 1834, s. 39.
