BILIKIEWICZ TADEUSZ ANTONI, profesor Akademii Medycznej w Gdańsku
| < Poprzednie | Następne > |
TADEUSZ ANTONI BILIKIEWICZ (5 IV 1901 Lwów – 10 XI 1980 Gdańsk), lekarz psychiatra, historyk medycyny. Syn przemysłowca Bolesława (zm. 1931) i Kazimiery z domu Swarczyńska. Miał starszego brata Jerzego, muzyka w operze w Poznaniu, który zginął w 1943 w obozie w Oświęcimiu, oraz siostrę Zofię, zamężną za Zygmunta Sapiejewskiego, łączniczkę poległą w 1944 w powstaniu warszawskim. W Krakowie ukończył szkołę podstawową i Gimnazjum św. Anny. Ochotnik w wojnie 1918 (w klasie przedmaturalnej), w starciu z siłami ukraińskimi pod Chorośnicą koło Lwowa ciężko ranny w nogi, uznany za inwalidę wojennego (wyróżniony odznaką „Orląt”).
W latach 1919-1925 odbył studia lekarskie na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ) w Krakowie, na III roku zachorował na zapalenie kości rannej nogi i przeszedł ciężką operację. Jednocześnie pracował jako lekarz zakładowy w Lecznicy Związkowej w Krakowie przy ul. Garncarskiej. W latach 1926-1928 przebywał w sanatorium kostno-stawowym w Leysin w Szwajcarii i przepracował pół roku jako wolontariusz w Klinice Psychiatrycznej Uniwersytetu Zurychskiego-Burghölzli. Po powrocie do kraju w latach 1928–1931 odbył studia filozoficzne na UJ, jednocześnie był asystentem w Zakładzie Historii Medycyny UJ. Po habilitacji w 1931 (z historii medycyny: Jan Jonston (1603-1675), żywot i działalność lekarska) jeszcze w tym roku mianowany docentem i rychło profesorem nadzwyczajnym i kierownikiem Katedry Historii Medycyny uniwersytetu w Wilnie. Wobec reformy ministerialnej i likwidacji Katedry, do Wilna jednak nie dotarł. W 1930 i 1932 przebywał na półrocznych stypendiach Fundacji Rockefellera w Lipsku i Paryżu. W latach 1935–1946 ordynator, po II wojnie światowej jednocześnie wicedyrektor Szpitala Psychiatrycznego w Kocborowie pod Starogardem Gdańskim. Do 1939 dojeżdżał z Kocborowa do Krakowa, gdzie na UJ prowadził jako docent wykłady z historii medycyny.
Od 1 II 1946 do przejścia na emeryturę 30 X 1971 pracował w Akademii Lekarskiej, później: Akademii Medycznej w Gdańsku ( Gdański Uniwersytet Medyczny): w latach 1946–1950 kierownik Zakładu Historii i Filozofii Nauk Medycznych, 1946–1971 kierownik Katedry i Kliniki Psychiatrycznej. W 1948 uzyskał habilitację z zakresu psychiatrii na uniwersytecie we Wrocławiu, od 14 XI 1953 profesor zwyczajny. Od 5 VI 1948 członek-korespondent Wydziału Lekarskiego Polskiej Akademii Umiejętności. W tym samym roku na zlecenie Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich był biegłym w procesie gauleitra Alberta Forstera, opracował opinię o systemie hitlerowskiej polityki depopulacyjnej stosowanej wobec Polaków na Pomorzu w systemie lecznictwa i zdrowia publicznego.
Uważany za twórcę tzw. gdańskiej szkoły psychiatrii, w której ramach uporządkowano diagnostykę psychiatryczną, poszukiwano biologicznego (organicznego) podłoża zaburzeń psychicznych oraz nowych metod leczenia. Twórca kilku teorii naukowych; w psychiatrii rozgłos zdobyła teoria etioepigenezy i oparty na niej oryginalny układ nozograficzny, uwzględniający wielowarstwową (wieloosiową) diagnozę zaburzeń psychicznych. Wprowadził zmodyfikowane metody leczenia do psychiatrii (onejroanalizę, leczenie sodoku porażenia postępującego, zmodyfikowane leczenie disulfiramem uzależnienia alkoholowego, śpiączki atropinowe). Autor m.in. podręcznika Psychiatria kliniczna (siedem wydań w latach 1957–1989). Od 1971 na emeryturze.
Członek m.in. Królewskiego Rumuńskiego Towarzystwa Historii Medycyny (1932, członek honorowy), gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki (w 1950 jego wiceprezes), Gdańskiego Towarzystwa Naukowego (w latach 1956-1959 jego prezes, organizator jego Wydziału II Nauk Biologicznych i Medycznych, od 1972 członek honorowy), prezes Rady Naukowej Biblioteki Gdańskiej PAN (1958-1971), Toruńskiego Towarzystwa Naukowego (od 1953), francuskiej Société Médico-Psychologique (1961), Czechosłowackiego Towarzystwa Lekarskiego Jana Ewangelisty Purkyniego (1961), Deutsche Akademie der Naturforscher Leopoldina (1966). Członek honorowy Polish Medical Alliance (Związku Lekarzy Polski USA, 1976) i Polskiego Towarzystwa Historii Medycyny (1974, wcześniej – w 1957 – był jego wiceprezesem). Był redaktorem honorowym (od 1973) „Psychiatrii Polskiej” i „Archiwum Historii Medycyny” (od 1974). Uhonorowany między innymi Medalem Pamiątkowym z Okazji 30-lecia Akademii Medycznej w Gdańsku (1975).
Od 1931 żonaty był z Klementyną z domu Siedlaczek (30 III 1907 Lwów – 10 III 2001 Gdańsk), historyczką po UJ (1925-1929), pracownicą Muzeum Archeologicznego w Krakowie (1929-1930), asystentem-wolontariuszem w Zakładzie Historii Medycyny UJ, od 1 IV 1946 do 1949 pracownicą Zakładu Historii i Filozofii gdańskiej Akademii Lekarskiej, od września 1949 do lipca 1968 (emerytura) zatrudnioną w Bibliotece Głównej Akademii Medycznej, autorką prac z historii gdańskiej medycyny, m.in. z mężem Collegium Medicum w Gdańsk – pierwsza na ziemiach polskich izba lekarska (1948), odznaczoną m.in. Medalem 30-lecia Akademii Medycznej w Gdańsku (1975). Ojciec Adama Witolda Bilikiewicza i Danuty.
Pochowany na cmentarzu Łostowickim. Jego imię nosi Wojewódzki Szpital Psychiatryczny.
Bibliografia:
Sieńkowski Eugeniusz, Prof. dr Tadeusz Bilikiewicz jako historyk medycyny, „Gazeta AMG”, 1996, nr 1, s. 18–20.
Sieńkowski Eugeniusz, Bilikiewicz Tadeusz, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. I, Gdańsk 1992, s. 110–112.
