KRZAK MIECZYSŁAW, obrońca Westerplatte 1939, honorowy obywatel Gdańska
| < Poprzednie | Następne > |
MIECZYSŁAW KRZAK (29 I 1915 Boiska, obecnie gmina Solec nad Wisłą, województwo mazowieckie – 2(?) IX 1939 Westerplatte), obrońca Wojskowej Składnicy Tranzytowej (WST) na Westerplatte w 1939 w stopniu legionisty (strzelca), honorowy obywatel miasta Gdańska. Syn Tomasza i Marianny z domu Figura.
Powołany do czynnej służby wojskowej w 4. Pułku Piechoty Legionów w Kielcach. Wraz z 19 innym żołnierzami tego pułku 5 IV 1939 przeniesiony do WST. Przydzielony do 8. drużyny III plutonu z funkcją celowniczy moździerzy. Jako żołnierz tzw. broni towarzyszącej (moździerze) nie pełnił służby wartowniczej. Po rozpoczęciu działań wojennych był w obsłudze jednego z czterech moździerzy, prowadził ostrzał atakującej niemieckiej kompanii szturmowej. Po zniszczeniu moździerzy 2 września przydzielony do prowizorycznej placówki przy torze kolejowym (jako wypełnienie luki po zniszczonej tego dnia podczas nalotu bombowego wartowni Nr 5). W nocy z 2 na 3 września był na czujce nocnej na przedpolu swojej placówki i placówki „Fort”.
Niejasne są okoliczności jego śmierci, niepewna jest też data. Wedle plutonowego Władysława Barana miał zginąć w nocnej potyczce z 3 na 4 września. Wedle mata Bernarda Rygielskiego miał zginąć podczas starcia w godzinach popołudniowych 5 września na wysuniętym w kierunku morza stanowisku placówki „Fort”. Według notatek w kieszonkowym kalendarzyku, prowadzonych na bieżąco przez mjr. Henryka Sucharskiego, zginął w nocy z 2 na 3 września. Należy przyjąć, że zginął na przedpolu placówki „Fort” między 2 a 5 września. Jego ciało pozostało na miejscu zgonu (na granicy plaży i lasu), przykryte prowizorycznie gałęziami w niewielkim zagłębieniu (okopie do pozycji leżącej?).
Władysław Kaczmarek, więzień komanda pracującego na Westerplatte, wspominał, że w styczniu 1940 „podczas usuwania konarów znaleźliśmy zwłoki polskiego żołnierza, nieszczęśnik spoczywał w niewielkim dole przysypany ziemią i kawałkami gałęzi; zmrożone ciało w stanie rozkładu, głowa okropnie okaleczona, mundur oblepiony ziemią, widok smutny i zarazem okropny ... pilnujący nas SS-man rozkazał przynieść kanister z benzyną. Nas przepędzono kilka metrów dalej do innej roboty, widziałem z daleka jak oblano zwłoki, buchnął ogień. Długo unosił się dym w tym miejscu”. W zachowanych w Muzeum Stutthof relacjach innych więźniów pracujących przy porządkowaniu terenu Westerplatte w różnych okresach – bezpośrednio po walkach i później do 17 I 1940, tylko trzech spośród nich wspominało o uczestniczeniu w pochówkach poległych na Westerplatte polskich żołnierzy, ale żaden z nich nie dotyczył miejsca na przedpolu placówki „Fort”.
Odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (1945 pośmiertnie). Wspólnie ze wszystkimi Westerplatczykami od 21 V 1998 honorowy obywatel miasta Gdańska.
Bibliografia:
Źródła:
Archiwum Państwowe w Gdańsku, Akta KGRP, sygn. 259/1068, k. 99, Rozkaz Komendanta Wojskowej Składnicy Tranzytowej Westerplatte Nr 14 z dnia 5 kwietnia 1939 r.
Archiwum Muzeum Stutthof, Dział Naukowy w Sopocie, Relacje więźniów: Józefa Prauczka, t. XVII, Mieczysława Filipowicza, t. IX, Rocha Kleszcza, t. XV.
Literatura:
Dróżdż Krzysztof Henryk, Walczyli na Westerplatte. Badania nad stanem liczbowym załogi Wojskowej Składnicy Tranzytowej we wrześniu 1939 roku, Oświęcim 2017.
Górnikiewicz-Kurowska Stanisława, Westerplatczycy. Losy Obrońców Wojskowej Składnicy Tranzytowej, Gdańsk 2012 (wyd. 2, uzupełnione i poprawione).
Samól Wojciech, Lista poległych we wrześniu 1939 żołnierzy Wojska Polskiego. Załoga Westerplatte, Gdańsk 2020.
Westerplatte 4:48. Dokument Kriegsmarine, Ciechocinek 2010.
Westerplatte, zebrał, opracował i wstępem opatrzył Zbigniew Flisowski, Warszawa 1978.
