BRAMA SZEROKA

Wersja z 11:49, 4 wrz 2021

Brama Szeroka w systemie zachodnio-północnych obwarowań Głównego Miasta na tzw. „Planie sztokholmskim” (rysunku aksjonometrycznym wykonanym piórkiem) przypisywanym Antonowi Möllerowi, około 1600: od lewej Brama Szeroka wychodząca na Trag Drzewny, Baszta Jacek, Baszta Dominikańska, Baszta Klasztorna, Baszta Katowska, Brama Zamkowa nad fosą (obecnie ul. Podwale Staromiejskie), przed basztami kościół św. Mikołaja i klasztor dominikanów, u góry kościół św. Katarzyny, po prawej kościół św. Ducha i fragment kościoła św. Jana (po prawej)

Brama Szeroka od strony Targu Drzewnego, 1617 według Aegidiusa Dickmanna, w głębi Baszta Jacek

Od lewej: baszta Na Podmurzu (ul. Podmurze), baszta Bramy Szerokiej (ul. Latarniana 1, przy skrzyżowaniu z ul. Szeroką), baszta Latarniana, lata 50. XX wieku

BRAMA SZEROKA (Breites Tor) zamykała od zachodu ul. Szeroką. Jedna z najstarszych bram lądowych Gdańsku, po raz pierwszy wzmiankowana w roku 1363 jako superior valva, później – Bredes Doer, Breitentor. Pierwotnie była furtą w murze obronnym, chronioną przez znajdujący się na południe od niej niski prostokątny występ w murze, rozbudowany do rozmiarów baszty. Pod koniec XIV wieku wzniesiono ceglany, piętrowy budynek bramny z jednym przejazdem i z przyległym od strony północnej pomieszczeniem dla straży. Szerokość bramy nawiązywała do szerokości baszty, do której przylegała, a którą wówczas podwyższono. Być może w tym czasie rozpoczęto wznoszenie charakterystycznego dla bram lądowych Gdańska przedbramia w formie szyi, zakończonej od strony przedpola prostą ścianą z otworem bramnym.

W 4. ćwierci XIV wieku wybudowano przed bramą wsparty na ceglanych arkadach most. W związku z przedłużeniem w tym czasie drugiej fosy wzdłuż zachodniego ciągu murów obronnych Głównego Miasta, na powstałym w ten sposób wąskim pasie gruntu pomiędzy fosami wzniesiono 2 okrągłe baszty, pomiędzy którymi znalazła się nowa, z nadwieszoną u góry hurdycją i nakryta niewysokim stromym dachem. Baszta północna, większa, miała około 14 m średnicy, zakończona była szachulcową hurdycją nakrytą wysokim stożkowym dachem. Baszta południowa, mniejsza (średnica nie przekraczała 4 m), mieściła w sobie jedynie klatkę schodową prowadzącą na piętro bramy. Po zewnętrznej stronie nowej fosy znajdowała się niska brama. Wszystkie elementy przedbramia połączone były z właściwą bramą murami szyi.

W 1. połowie XVII wieku, w związku z budową nowożytnych fortyfikacji, brama straciła znaczenie militarne. Rozebrano mury szyi przedbramia, a główny budynek bramny adaptowano na cele mieszkaniowe i handlowe. GS

W latach 1747–1849 działała w budynku bramnym firma Feyerabendtów, po 1814 także wytwórnia mydła i świec Johanna Carla Beniamina Gamma. W 1826 rozebrano bramę łączącą obie wieże przedbramia, bramę główną rozebrano w 1831 (posesje po niej otrzymały numery: po prawe stronie Breitgasse 1936/1937 (po 1854 nr 1), po lewej Breitgasse 1932 (po 1854 nr 132)). Pozostawiono jednak, zachowaną i obecnie, przylegającą do bramy głównej basztę na rogu obecnych ul. Szerokiej i ul. Latarnianej (z adresem Latarnia 1). Do 1851 w baszcie tej mieściła się siedziba Bractwa Strzeleckiego św. Erazma, następnie Bractwa Strzeleckiego Fryderyka Wilhelma. W 2. połowie XIX wieku rozebrano obie wieże przedbramia. Teren po bramie do 1945 roku pozostawał w posiadaniu firmy Gammów (stanowiąc cześć należącej do niej posesji Breitgasse nr 130-132). MrGl