ŁAGANOWSKI STEPHANI JAN, nauczyciel języka polskiego w Gimnazjum Akademickim
| < Poprzednie | Następne > |
STEPHANI JAN ŁAGANOWSKI (28 VIII 1625 Silnica, częstochowskie – 1694 Gdańsk), szlachcic herbu Nowina, nauczyciel języka polskiego. Syn Mikołaja z Łaganowa koło Proszowic i Anny z Kurowskich. Początkowo ksiądz katolicki, był przeorem i administratorem cysterskiego opactwa w Szczyrzycu, od 1652 notariuszem apostolskim, proboszczem w Ludzimierzu. W 1666 przeszedł w Królewcu na luteranizm, uczyniwszy na konsystorzu sambijskim (królewieckim) publiczne odwołanie wcześniejszego wyznania. Od tego momentu używał też urobionego od imienia nazwiska Stephani. W 1668 był polskim pastorem w Pasymie koło Szczytna. Po roku, atakowany przez polskich duchownych katolickich z Warmii, zrezygnował z urzędu i wyjechał Uppsali, następnie do Rygi, gdzie w latach 1670–1672 uczył języka polskiego. Od 1672 studiował w Niemczech na protestanckich uniwersytetach, od 1675 nauczyciel języka polskiego na Pomorzu Zachodnim w majątku Puttkamerów.
W Gdańsku od września 1678, od 6 października tego roku do 1690 lektor języka polskiego w Gimnazjum Akademickim i zastępca kaznodziei polskiego w kościele/kaplicy św. Anny. W latach 1678–1679 uczył tylko w klasach wyższych, w niższych nauczał Jakub Praetorius, po jego odejściu uczył już wszystkie klasy. Początkowo uczył także prywatnie, w styczniu 1679 – za zachętą władzy Gimnazjum by nauczał "polskiego języka i mowy" – otworzył w swoim mieszkaniu dostępną dla wszystkich Szkołę Polską. Uczyli się u niego języka polskiego i wygłaszali jako uczniowie w tym języku publiczne mowy między innymi późniejsi burmistrzowie gdańscy Gottfried Bentzmann i Karl Ernst Bauer. Dla uczniów opracował rozmówki polsko-niemieckie Colloquia (1676) i zbiór wzorów listów polskich Epistolographia Polonica (1680). Autor łacińskich i polskich wierszy okolicznościowych, w których rozwijał motywy bożonarodzeniowe, noworoczne i pochwalne (między innymi na cześć nowo obranych burmistrzów Gabriela Krumhausena (1685) i Constantina Ferbera (1697)). Do utworów tego typu należała Muza polska (wydana w 1686), opiewająca sukcesy militarne i mądrość króla Jana III Sobieskiego.
Ze względu na niewystarczające pobory jakie otrzymywał jako lektor (trzykrotnie niższe niż profesorowie), w 1682 i 1683 zwracał się władz miasta z prośbą o wypłatę zasiłku, w 1682 otrzymał także zwolnienie z opłaty za mieszkanie. Od 1690 sparaliżowany, w nastepnych dwóch latach ponownie prosił o wypłatę zasiłku, zamieszkał wraz z poślubioną jeszcze w Rydze żoną w gdańskim szpitalu św. Ducha.
Bibliografia:
Kotarski Edmund, Gdańska poezja okolicznościowa XVII wieku, Gdańsk 1993 (przez indeks).
Nowak Zbigniew, Łaganowski Jan, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 3, Gdańsk 1997, s. 97-98.
Pniewski Władysław, Język polski w dawnych szkołach gdańskich, Gdańsk 1938, s. 110-117.
