BUTENANDT ADOLF, profesor Technische Hochschule Danzig
| < Poprzednie | Następne > |
ADOLF BUTENANDT (24 II 1903 Bremerhaven (Lehe) – 18 I 1995 Monachium (München)), profesor Technische Hochschule Danzig (THD), noblista. Syn kupca Ottona Butenandta. Studiował w Marburgu, następnie w Getyndze (Göttingen), gdzie podjął pracę naukową: od roku 1926 doktor, od 1931 habilitowany. Odkrył żeński hormon płciowy estron (1929) i jego męski odpowiednik –androsteron.
W 1933 przeniósł się (ze swoim zespołem) do THD, od 1936 profesor chemii. Po przenosinach do Gdańska, w listopadzie 1933, podpisał deklarację wierności niemieckich profesorów Adolfowi Hitlerowi (Bekenntnis der deutschen Professoren zu Adolf Hitler), od 1 V 1936 członek NSDAP. Zajmował się w Gdańsku badaniami nad hormonami płciowymi, wyodrębniając hormony płciowe: progesteron (1934) i testosteron (1935), tworząc hipotezę o pochodzeniu hormonów płciowych z cholesterolu.
Za te badania w 1939 (razem z Leopoldem Ruzicką, obywatelem szwajcarskim pochodzenia chorwackiego), już po wyprowadzeniu się z Gdańska do Berlina otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii. Nagrody nie odebrał z uwagi na obowiązujący od 1937 zakaz Adolfa Hitlera przyjmowania jej przez Niemców. Odebrał ją (medal i dyplom, bez nagrody pieniężnej) dopiero w 1949, w konsulacie Szwecji we Frankfurcie n. Menem.
W 1943 roku otrzymał tytuł Ehrenbürger (obywatel honorowy, odpowiednik obecnego doktora honoris causa) gdańskiej uczelni.
W latach 1936–1944 dyrektor Instytutu Biochemii Towarzystwa Cesarza Wilhelma w Berlinie, w latach 1945–1956 związany z uniwersytetem w Tybindze (Tübingen), w latach 1956–1972 z uniwersytetem w Monachium. Odkrył wówczas między innymi ekdyzon, hormon wydzielany przez owady i warunkujący przemianę larwy w motyla. W latach 1970–1972 prezydent niemieckiego Towarzystwa Maxa Plancka (od 1972 honorowy). 25 IV 1968 został przyjęty do Królewskiego Towarzystwa „The Royal Society” w Londynie.
6 X 1994 Politechnika Gdańska przyznała mu tytuł doktora honoris causa, wyróżnienia nie odebrał osobiście ze względu na stan zdrowia.
Po jego śmierci zaczęto w RFN podnosić, że stosowane przezeń metody badań na ludzkich tkankach kolidowały z etyką naukową
(np. testowanie działania grzybów pleśniowych na ludzkie wątroby), podejrzewano go o współpracę z Josephem Mengele. Zarzuty nie znalazły potwierdzenia.
Od 30 VI 2011 jego imię nosił gdański tramwaj typu Pesa Swing 120NaG nr 1031. Ze względu na oskarżenia, 9 VIII 2017 władze miasta Gdańska pozbawiły go tego patronatu.
