OBÓZ DLA POLAKÓW W NOWYM PORCIE
| < Poprzednie | Następne > |
OBÓZ DLA POLAKÓW W NOWYM PORCIE (Zivilgefangenenlager Neufahrwasser). Funkcjonował od 15 IX 1939 do 31 III 1940 w dawnych koszarach koszary wojskowe przy Olivaer Straße 35C (ul. Oliwska), przyznanych Polsce w 1923 roku, zasiedlonych przez pracowników polskich instytucji na terenie II Wolnego Miasta Gdańska (WMG). Znajdowała się tu Komendantura Obozów Jenieckich Gdańska, kierowana przez Sturmbannführera SS Maxa Pauly’ego. Komendantura w sprawach administracyjnych i organizacyjnych podlegała Prezydium Policji w Gdańsku, które finansowało koszty utrzymania obozów oraz załogi.
Pierwsi więźniowie trafili tam po 5 IX 1939, 15 września doprowadzono z Victoriaschule około 2 tysiące osób w eskorcie esesmańsko-policyjnej. Następnie skierowano tam aresztowanych Polaków z Gdyni (29 IX 1939 około 1000 więźniów cywilnych z tymczasowego obozu w Gdyni-Grabówku, kolejna grupa z tego obozu przybyła 10 X 1939), Helu (po jego kapitulacji, 4 X 1939 przybyło około 200 osób cywilnych i wojskowych), Torunia (10 I 1940 około 200 księży i osób cywilnych z obozu w VII Forcie w Toruniu) i innych miejscowości z terenu Pomorza (4 II 1940 grupa księży z obozu w klasztorze w Górnej Grupie).
Do marca 1940 roku przeszło przez obóz od 8 do 10 tysięcy Polaków i Żydów. Zmarłych chowano na cmentarzu na Zaspie. Większość więźniów systematycznie kierowano do budowanego głównego obozu Stutthof i do obozów filialnych w Grenzdorfie (Graniczna Wieś koło Trąbek Wielkich) oraz w Matzkau ( Maćkowy). Grupa więźniów pracowała na Westerplatte, a ponad 1000 – jesienią 1939 roku odpłatnie u prywatnych gospodarzy przy zbiorze ziemniaków i buraków cukrowych na terenie Wielkich i Gdańskich Żuław. Stąd też wywożono więźniów na miejsce egzekucji w lasach Piaśnicy koło Wejherowa. Zdarzały się wypadki zwalniania z obozu, głównie z Gdańska, w wyniku starań rodzin lub firm, w których pracowali przed aresztowaniem.
W październiku 1939 roku rozpoczęto zakładanie ksiąg i innych dokumentów ewidencyjnych, co kontynuowano w KL Stutthof. Od września 1939 do marca 1940 roku mieściła się tu również główna komenda pomorskich obozów dla aresztowanych Polaków, w tym Stutthofu. W lutym 1940 rozpoczęto likwidację obozu. Około 1000 więźniów odesłano stopniowo do KL Stutthof lub do istniejących podobozów; dokumentację oraz zawartość magazynów z odzieżą, zaopatrzeniem i zapasami żywności przeniesiono do powstałego już tzw. Starego Obozu w Stutthofie. 31 III 1940 obóz uległ likwidacji, 1 IV 1940 koszary przejęły władze wojskowe.
Załogę stanowili esesmani wywodzący się z terenu II WMG i będący członkami oddziału przeznaczonego do fizycznej eksterminacji Polaków na terenie Gdańska i północnego Pomorza SS-Wachsturmbann Eimann. Do grudnia 1939 roku bezpośrednim szefem obozu (podległym mającej też tu siedzibę Komendanturze Obozów Jenieckich Gdańska) oficer gdańskiej policji SS-Hauptsturmführer Franz Christoffel, następnie SS-Obersturmführer Erich Gust.
