OBÓZ KARNY SS I POLICJI GDAŃSK-MAĆKOWY
| < Poprzednie | Następne > |
OBÓZ KARNY SS i POLICJI GDAŃSK-MAĆKOWY (Strafvollzugslager der SS und Polizei Danzig-Matzkau), przy obecnej ul. Starogardzkiej. Wybudowany na terenie zakupionym w maju 1939 przez Senatu II Wolnego Miasta Gdańska z myślą o założeniu na nim ośrodka turystycznego. Plany zmieniono już czerwcu tego roku, podejmując decyzję o budowie obozu o przeznaczeniu koszarowym (SS-Kaserne Danzig-Matzkau). Zbudowany w lipcu–listopadzie 1939 (już w sierpniu częściowo zajęty, z wykorzystaniem namiotów, przez SS-Heimwehr Danzig). Od września 1939 przy pracach nad budową drewnianych koszar dla jednostki SS wykorzystywano zatrzymanych w Gdańsku i na Pomorzu Polaków, osadzonych w obozie w Nowym Porcie, następnie w obozie Stutthof.
Koszary składały się z 45 baraków, z czego 25 przeznaczonych na funkcje koszarowe, pozostałe zajmowała: administracja, kantyna z kuchnią, lazaret, rozbudowany węzeł sanitarny, hala sportowa z własnym basenem, magazyny, warsztaty i zbrojownia. Obóz miał rozbudowane zaplecze dla taboru samochodowego (miejsce dla 100 pojazdów oraz stacja benzynowa), ogrzewanie, strzelnicę.
Funkcję koszar pełnił do października 1940, następnie obóz przejściowy dla tzw. Litauendeutsche (uchodźców niemieckich z Litwy), podlegał administracyjnie lokalnemu ośrodkowi dyspozycyjnemu dla osób pochodzenia niemieckiego z zagranicy: Volksdeutsche Mittelstelle. Przejęty następnie przez główny urząd sądowy SS (Hauptamt SS-Gericht). We wrześniu 1941 zadecydowano o przeniesieniu tu z KL Dachau części obozu karnego SS i policji (dla okręgów SS środkowej i południowej Europy). Trafiali do niego skazani za kradzieże, dezercję, niedopełnienie obowiązku, sprzeciw wobec przełożonych, homoseksualizm itp. członkowie struktur SS i policji. W obozie wykonywano także wyroki śmierci.
Przebudowany do marca 1942 (nowe pomieszczenia dla personelu obozowego i obiekty szpitalne, wieżyczki strażnicze, ogrodzenie pod napięciem), do końca 1942 było w nim 1858 więźniów. Liczba skazanych oscyluje wokół 2000 (maksymalnie 2500) przy dużej rotacji, szczególnie w latach 1943 i 1944. Średnio więźniowie przebywali tu 6–9 miesięcy, miesięcznie zwalniano do 500 skazanych, mających odbyć resztę kary w wojskowych jednostkach karnych (z obozu pochodzili między innymi członkowie specjalnej jednostki karnej SS Dirlewanger). Na terenie obozu działały warsztaty rzemieślnicze, skazanych wykorzystywano do prac w gdańskich zakładach pracy oraz fabrykach w innych miastach.
Ciężkie warunki (także znęcanie się załogi nad osadzonymi) wywołały w 1943 interwencję najwyższych władz SS. Załogę (początkowo około 240 osób, następnie blisko połowa mniej) stanowiły jednostki Waffen-SS (Niemcy, Estończycy, Łotysze, Belgowie i Holendrzy) oraz policji. W lutym 1945 więźniów ewakuowano pod Norymbergę oraz do Mosbach.
W 1945 obóz zbiorczy dla zatrzymanych i sprawdzanych przez NKWD, następnie między innymi magazyny amunicyjne i materiałów wybuchowych wojsk Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i jednostek milicji, hotel pracowniczy Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacji. Na terenie dawnego obozu kilka budynków (okolice posesji przy ul. Starogardzkiej 21–25) użytkował Gdański Zarząd Nieruchomości Komunalnych, rozebrane zostały w związku z budową Obwodnicy Południowej ( obwodnice).
