POMNIK OBROŃCÓW WESTERPLATTE
| < Poprzednie | Następne > |
.jpg)
POMNIK OBROŃCÓW WESTERPLATTE (Pomnik Obrońców Wybrzeża), Westerplatte, ul. Sucharskiego, na terenie byłej polskiej Składnicy Tranzytowej, miejsca historycznej obrony w 1939 roku. Zamysł powstania pomnika zrodził się w 1958 roku, z chwilą przystąpienia do poszerzania i pogłębianego kanału portowego o 50 m kosztem Półwyspu Westerplatte, a także wyprofilowania (poszerzenia) i pogłębienia Zakrętu Pięciu Gwizdków. Wydobytą ziemię Biuro Projektów Budownictwa Morskiego składowało na Westerplatte, przy wałach ochronnych wykonanych przed 1939 na wypadek niespodziewanego wybuchu gromadzonej w Składnicy Tranzytowej amunicji. Pierwotnym zamierzeniem było wykonanie podwyższenia w formie „kopca chwały” polskiego żołnierza. We wrześniu 1961 Wydział Historyczny Marynarki Wojennej zasugerował, by uporządkować teren dawnej Składnicy i zwłaszcza ustawić na kopcowym wywyższeniu monumentalny pomnik. Pomysł jeszcze w tym samym miesiącu uzyskał aprobatę władz państwowych, czyniących przygotowania do obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego, do których postanowiono wykorzystać i mit Westerplatte.
Na rozpisano konkurs wpłynęły 63 prace. Do dalszej oceny zakwalifikowano 43 prace, za zwycięski uznano 30 XI 1963 projekt autorstwa Franciszka Duszeńko z zespołem oraz projekt Adama Haupta z zespołem na zagospodarowanie terenu, co dotyczyło 25 ha, na których miał między innymi stanąć pawilon muzealny (zamierzenie nie doszło do skutku), powstać miał parking samochodowy i pętla autobusowa. Pomnik, o wysokości 24,70 m, umieszczony jest na kopcu o wysokości 22,80 m i średnicy 20 m. Licząc od poziomu najniższego tarasu całość osiąga 47,50 m wysokości. Siedem zniczy (w kształcie rur) u stóp pomnika odnosi się do siedmiu dni obrony Westerplatte. W środku, w rdzeniu monumentu. znajduje się nieudostępniany szyb, którym dostać się można schodami na samą górę. Pomnikowy monument składa się z 236 bloków granitowych (pochodzących z kamieniołomów ze Strzegomia i Borkowa na Śląsku) osiąga wysokość 22,5 m, waży 115 ton.
Początkowo obiekt nazywano „Pomnikiem Obrońców Wybrzeża”. Im bliżej końca prac zaczęto go zwać „Pomnikiem Bohaterów Westerplatte 1939–1945”, skoro z jego wystroju wynikało, że nie ograniczał się on tylko do uczczenia pamięci walczących w 1939 roku. Ozdobiony został bowiem płaskorzeźbami i napisami, w tym z wykutymi na ścianach nazwami nie tylko akwenów i miejsc bitew morskich II wojny światowej, ale także nazwy pól bitewnych nie mających nic wspólnego z Wybrzeżem, czy ogólnie morzem (Lenino, Studzianki, Lasy Janowskie). Na szczycie umieszczono postacie marynarza i żołnierza z rosyjskim uzbrojeniem (pepeszą). Wystrój wskazywał więc, że pomnik upamiętniał tak polskich żołnierzy walczących w obronie Wybrzeża w 1939, jak i tych, którzy walczyli z wrogiem na frontach II wojny światowej, z oczywistym dla tamtych czasów akcentem na tych, którzy toczyli boje czy to przy boku Armii Czerwonej, czy to w partyzantce. Nową nazwę szybko zarzucono, skoro w 1945 na Westerplatte próbę obrony podjęły wojska niemieckie, nazwa brzmiałaby więc dwuznacznie. Mimo to nie uniknięto pomyłki, przywołując „Pocztę Gdańską” a nie Pocztę Polską w Gdańsku (poczta w Wolnym Mieście Gdańsku była pod zarządem niemieckim). Dyskusji w zasadzie zaniechano, obiekt funkcjonuje albo pod nazwą „Pomniki Bohaterów Westerplatte”, czyli bez dat, z domysłem, że wszyscy honorowani na nim walczyli jak bohaterowie Składnicy, albo pod pierwszą nazwą „Pomnik Obrońców Wybrzeża”, z unikaniem tłumaczenia co robią na im niezwiązane w Wybrzeżem przedstawienia.
Odsłonięty 9 X 1966. Ozdobiony płaskorzeźbami i napisami w małym stopniu uwieczniającymi bohaterską obronę polskiego Wybrzeża w roku 1939, z wykutymi na ścianach nazwami akwenów i miejsc bitew morskich II wojny światowej, w których uczestniczyli polscy marynarze i żołnierze, ale także miejscami bitew pod Lenino i Studziankami, z napisem CHWAŁA WYZWOLICIELOM i umieszczonymi na szczycie postaciami marynarza i żołnierza z rosyjskim uzbrojeniem (pepesza). Siedem zniczy u stóp odnosi się do 7 dni obrony Westerplatte. Zgodnie z tymi objaśnieniami pomnik ma symbolizować miecz lub bagnet wbity rękojeścią w ziemię.
